70 χρόνια από τις δίκες της Μόσχας1936: Όταν ο Στάλιν μακέλεψε όλες τις πτέρυγες του μπολσεβικισμού
Του Αντώνη ΝταβανέλλουΤο 2006 ήταν ένας χρόνος με πολλές κρίσιμες επετείους για την ιστορία της Αριστεράς.
Πενήντα χρόνια πριν, το 1956, άρχιζε στη Ρωσία το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ η διαδικασία της «αποσταλινοποίησης» από τα πάνω. Παρά τους περιορισμούς που προσπάθησαν να βάλουν σε αυτή τη διαδικασία οι ηγεσίες του ΚΚΣΕ και των Κ.Κ. διεθνώς, αυτή αποτέλεσε έναν πραγματικό ιδεολογικό σεισμό για την παγκόσμια Αριστερά.
Είκοσι μόνο χρόνια νωρίτερα, τη φοβερή χρονιά του 1936, ο Στάλιν έμοιαζε να είναι στο απόγειο της δύναμής του. Οι δίκες της Μόσχας (1936-38) άνοιγαν στη Ρωσία μια εποχή άγριας τρομοκρατίας, κατά την οποία εκτελέστηκαν, δολοφονήθηκαν, πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή «εξαφανίστηκαν» χιλιάδες στελέχη του κόμματος, του κράτους, των συνδικάτων και του στρατού. Είναι το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της Αριστεράς.
Εβδομήντα χρόνια μετά η αναφορά στις δίκες της Μόσχας είναι επιβεβλημένη, γιατί η ιστορία αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο ιδεολογικής και πολιτικής συγκρότησης.
Πολύ περισσότερο που ένα μεγάλο τμήμα της Αριστεράς, το ΚΚΕ, κατρακυλά σήμερα ξανά στις πιο σκοτεινές απόψεις για το θέμα αυτό. Ο «Ριζοσπάστης» (στις 5/3/2006 - σημείωση από Nessa: έκανα τρελές προσπάθειες να βάλω λινκ, αλλά το site του "Ρ" σέρνεται... ας το βάλει όποιος μπορεί, pls) ισχυρίστηκε με ένα δισέλιδο αφιέρωμα ότι οι δίκες της Μόσχας «εξόντωσαν την Πέμπτη Φάλαγγα του Χίτλερ στη Ρωσία» και ότι «αυτό το υποτιθέμενο έγκλημα του Στάλιν δεν ήταν τίποτα άλλο παρά το τσάκισμα των μηχανισμών υπονόμευσης του σοβιετικού κράτους και η υπεράσπιση του σοσιαλισμού, με δεδομένο τον επερχόμενο πόλεμο…».
Αυτή η τερατώδης «ανάλυση» (που στην πραγματικότητα υιοθετεί και αναπαράγει τις κατηγορίες της ΓκεΠεΟυ ενάντια στους εκκαθαρισθέντες…) είναι ενδεικτική για την ποιότητα των υλικών με τα οποία το ΚΚΕ επιχειρεί την ανασυγκρότηση των ιδεών του μετά την κατάρρευση του 1989. Βέβαια, το ΚΚΕ απέφυγε να αναφέρει, έστω και ενδεικτικά, το ποιοι «εκκαθαρίστηκαν», με ποιες κατηγορίες και ποιες μεθόδους, με ποιους σκοπούς και ποια αποτελέσματα. Σε αυτά τα ζητήματα θα επικεντρωθεί το παρακάτω άρθρο.
Για να μπορέσει ο αναγνώστης –και ιδιαίτερα ο νέος αγωνιστής– να παρακολουθήσει αυτήν τη φοβερή ιστορία είναι απαραίτητο να την τοποθετήσουμε στο ιστορικό πλαίσιο της εξέλιξης του καθεστώτος που προέκυψε από την επανάσταση του 1917.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση εγκαθίδρυσε στη Ρωσία την εργατική εξουσία, με την αυθεντικά δημοκρατική μορφή των εργατικών συμβουλίων (σοβιέτ). Οι μπολσεβίκοι αναδείχτηκαν σε κυρίαρχη πολιτική δύναμη, όχι γιατί αυτοί έκαναν την επανάσταση, αλλά γιατί πρώτοι υιοθέτησαν ειλικρινά το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ». Το πρόγραμμα που ο Λένιν περιγράφει στο βιβλίο «Κράτος και Επανάσταση» (που έμεινε γνωστό από τη φράση: «Να μπορεί να κυβερνά η κάθε μαγείρισσα!»…) συμπυκνώνει την άνοιξη της εργατικής εξουσίας μετά το 1917. Σε αυτήν τη σύντομη περίοδο τα άλλα εργατικά ρεύματα –οι μενσεβίκοι, οι σοσιαλ-επαναστάτες (εσέροι) και οι αναρχικοί– δρούσαν ελεύθερα, συμμετείχαν σε όλες τις βαθμίδες των σοβιέτ και για ένα διάστημα ακόμα και στην επαναστατική κυβέρνηση.
Το εργατικό κίνημα και οι μπολσεβίκοι έγραφαν ιστορία, όχι όμως σε συνθήκες δικής τους επιλογής. Η εισβολή των ιμπεριαλιστών και το ξέσπασμα του εμφύλιου πολέμου υποχρέωσαν την εργατική εξουσία στις πρώτες υποχωρήσεις, στις πρώτες παραμορφώσεις, κατά την περίοδο του «πολεμικού κομμουνισμού». Η ήττα της επανάστασης στην Ευρώπη και η απομόνωση της ΕΣΣΔ έκαναν αναγκαίες τις ακόμα μεγαλύτερες υποχωρήσεις κατά την περίοδο του υποχρεωτικού «ανοίγματος» στην αγορά και τους αγρότες, με τη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ). Όλη η ηγεσία των μπολσεβίκων, με επικεφαλής τον Λένιν, περιέγραφε ήδη αυτή την κατάσταση ως ένα «γραφειοκρατικά εκφυλισμένο εργατικό κράτος». Προσπαθούσαν να διατηρήσουν τον έλεγχο στην κορυφή μιας πυραμίδας, την οποία πολιορκούσαν γραφειοκράτες, «νέπμεν» (μικρομεσαίοι καπιταλιστές που αναβίωναν), κουλάκοι (πλούσιοι αγρότες), που αποκτούσαν όλο και περισσότερη δύναμη. Περίμεναν τη βοήθεια, κυρίως από το εργατικό κίνημα στην Ευρώπη. Ο Λένιν κατ’ επανάληψη προειδοποιούσε: «Χωρίς την επανάσταση στη Γερμανία, είμαστε χαμένοι…».
Ήδη στο εσωτερικό της ΕΣΣΔ διεξαγόταν μια λυσσαλέα πάλη με επίδικο την εξουσία και κεντρικό ερώτημα «ποιος κυβερνά, ποιον;». Τις όλο και πιο βαθιές γραφειοκρατικές παραμορφώσεις του καθεστώτος τις περιγράφουν με πληρότητα ο ίδιος ο Λένιν και οι σύντροφοί του. Όμως αυτό που εξακολουθούσε να δίνει στην ΕΣΣΔ χαρακτηριστικά εργατικού κράτους δεν ήταν η ισχύς κάποιων αφηρημένων νομικών μορφών ιδιοκτησίας, αλλά το γεγονός ότι στην κορυφή αυτού του όλο και πιο ασταθούς οικοδομήματος, εξακολουθούσε να στέκεται το κόμμα που προέκυψε από την επανάσταση του 1917.
Οι εξελίξεις στο εσωτερικό του κόμματος αποκτούσαν έτσι τεράστια σημασία. Η ήττα της αριστερής αντιπολίτευσης, με κύριο εκπρόσωπο τον Τρότσκι, σημάδεψε από το 1928 τη νίκη της γραφειοκρατίας. Στο κενό, που δημιουργήθηκε από την υποχώρηση της εργατικής εξουσίας και τη διάλυση της αστικής τάξης με την παραδοσιακή μορφή της η γραφειοκρατία απέκτησε σταδιακά τη συνείδηση του ρόλου της ως κυρίαρχης τάξης: Αποκτούσε τον έλεγχο στα μέσα παραγωγής μέσα από τον έλεγχο του κράτους και συγκροτούσε το πρόγραμμα ανάπτυξης του κρατικού καπιταλισμού στη Ρωσία. Αυτή η νέα εκμεταλλεύτρια και καταπιέστρια τάξη δεν μπορούσε να ανεχθεί πλέον ούτε ως σκιά τους παλιούς μπολσεβίκους, το αδύναμο νήμα που συνέδεε ακόμα το καθεστώς με την Επανάσταση του 1917. Ο διωγμός του Τρότσκι, οι εκτοπίσεις, οι φυλακές, η ισοπέδωση ηγετικών στελεχών (όπως οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν κ.ά.) δεν ήταν αρκετά. Ανάμεσα στο νέο καθεστώς και τη γενιά του ’17 δεν μπορούσε παρά να υπάρξει «ποτάμι αίματος». Κι αυτό το έργο εκπλήρωσε η σταλινική ηγεσία στη δεκαετία του ’30 με τον πιο βάναυσο και αδίστακτο τρόπο.
Οι αρχές της φοβερής δεκαετίαςΗ επικράτηση της σταλινικής γραφειοκρατίας στην εξουσία, δεν έγινε χωρίς αντίσταση μέσα από το μπολσεβίκικο κόμμα. Ραχοκοκαλιά της αντίστασης υπήρξε η αριστερή αντιπολίτευση, με ηγέτη τον Λ. Τρότσκι. Όμως στις αρχές του ’30 το ρεύμα αυτό είχε ηττηθεί: Ο Τρότσκι ήταν ήδη εξόριστος στο εξωτερικό και η συντριπτική πλειοψηφία των αντιπολιτευομένων στις φυλακές και στα στρατόπεδα της Σιβηρίας. Ανάλογη τύχη είχαν οι βασικοί εκπρόσωποι όλων των ρευμάτων που διαμορφώθηκαν στο εσωτερικό του κόμματος. Από τα 6 ηγετικά στελέχη των μπολσεβίκων που ο Λένιν αναφέρει ονομαστικά στη «Διαθήκη» τ
Οι δίκεςΜε διάταγμα του ίδιου του Στάλιν αρχίζουν οι συλλήψεις υπόπτων για «τρομοκρατία», οι γρήγορες δίκες και η άμεση εκτέλεση των ποινών: 39 τουφεκίζονται στο Λένινγκραντ, 29 στη Μόσχα και δεκάδες στην Ουκρανία, στην Αρμενία και σε άλλες περιοχές. Η Κ.Ε. αποφασίζει την «εκκαθάριση» του κόμματος και αρχίζει η διαδικασία παραγωγής «καταλόγων» υπόπτων για τρομοκρατία, που περιλαμβάνουν ασφαλώς όσους κατά καιρούς διαφώνησαν με τον Στάλιν.
Στις 16 Δεκεμβρίου του 1934 γίνεται η πρώτη δίκη των Ζινόβιεφ - Κάμενεφ. Κατηγορούνται ότι συνέστησαν ένα «συνωμοτικό κέντρο», που σε συνεργασία με τον Τρότσκι «διευκόλυνε» τη δολοφονία του Κίροφ και σχεδίαζε τη δολοφονία του Στάλιν. Η χοντροκομμένη κατηγορία δεν ήταν εύκολο να γίνει πιστευτή κι αυτό αντανακλάται στις ποινές που επιβλήθηκαν: Ο Ζινόβιεφ καταδικάστηκε σε 10 χρόνια και ο Κάμενεφ σε 5 χρόνια φυλακή. Όμως η μηχανή έχει μόλις ξεκινήσει.
Στόχος των κατηγοριών ήταν αφενός να αποδώσουν τη φοβερή για την εποχή κατηγορία του «τροτσκισμο
ΟμολογίεςΓια να ξεκινήσει όλη αυτή η σφαγή και να στηθεί αυτό το σκηνικό απόλυτου τρόμου χρησιμοποιήθηκε η πιο βαριά κατηγορία: συνεργασία με την Γκεστάπο, προετοιμασία σαμποτάζ και πολιτικών δολοφονιών, για να διευκολυνθεί η διάλυση και ο διαμελισμός της ΕΣΣΔ! Ο «Ριζοσπάστης», μιλώντας σήμερα για «Πέμπτη Φάλαγγα του Χίτλερ», ουσιαστικά αναμασά τις φοβερές κατηγορίες των Βισίνσκι - Γιάκοντα - Γιεζόφ και του πολιτικού προϊσταμένου τους Στάλιν ενάντια σε όλες τις πτέρυγες του μπολσεβικισμού.
Η κατηγορία είναι τόσο χοντροκομμένη, που καταρρέει αυταπόδεικτα. Όπως σημειώνει ο Τρότσκι, η πλειοψηφία των στελεχών της Επανάστασης του ’17, του νικηφόρου εμφυλίου, της σκληρής δεκαετίας του ’20, κατηγορούνται ότι ξαφνικά άλλαξαν στρατόπεδο, έγιναν συνεργάτες της Γκεστάπο. Με ένα νεύμα του εξόριστου και απομονωμένου Τρότσκι είναι έτοιμοι να οργανώσουν σαμποτάζ και δολοφονίες, να διαλύσουν τη χώρα που οι ίδιοι έχτισαν. Μόνο που λίγο πριν υλοποιήσουν αυτά τα φοβερά σχέδια όλοι αυτοί οι δοκιμασμένοι επαναστάτες μετανιώνουν, προσέρχονται στο δήμιο, καταγγέλλουν τον αρχηγό και τους συντρόφους τους και ζητούν να τους επιβληθεί η θανατική ποινή. Πρόκειται για μια απίστευτη σκευωρία.
Οι δίκες της Μόσχας στηρίχτηκαν στις «ομολογίες» στελεχών. Βέβαια χιλιάδες κομμουνιστές εκτελέστηκαν αρνούμενοι να συνεργαστούν ή να ομολογήσουν και χάθηκαν στην ανωνυμία. Άλλοι «ομολόγησαν» έπειτα από φρικτά βασανιστήρια (που από το 1937 έγιναν ξανά νόμιμα στην ΕΣΣΔ) ή εκβιασμούς για την τύχη των οικογενειών τους. Όμως οι «ομολογίες» ηγετικών στελεχών όπως οι Κάμενεφ, Ζινόβιεφ, Μπουχάριν κ.ά. αποσπάστηκαν κάτω από ένα βαρύ πολιτικό εκβιασμό.
Ο Τρότσκι είχε διακόψει κάθε πολιτική συνεργασία με τους Ζινόβιεφ - Κάμενεφ από το 1928. Οι «ομολογίες» τους οδηγούσαν στο δήμιο χιλιάδες οπαδούς και παλιούς συντρόφους του στη Ρωσία. Δεν είχε κανένα λόγο να τους υπερασπιστεί. Όμως ο μεγάλος μπολσεβίκος, αφού διαχώρισε για άλλη μια φορά πλήρως τη θέση του απέναντί τους, έσπευσε να τους καλύψει απέναντι στην ιστορία, με συγκλονιστικό τρόπο:
«Στα 1933 ο Ζινόβιεφ και ο Κάμενεφ μετανόησαν για άλλη μια φορά και συνθηκολόγησαν με τον Στάλιν… Αφοπλισμένοι όπως ήταν, βρέθηκαν στο έλεος της γραφειοκρατίας, που μπόρεσε να απαιτήσει απ’ αυτούς οποιεσδήποτε ομολογίες… Βέβαια, δεν έδειξαν χαρακτήρα. Δεν θα έπρεπε όμως να απλοποιήσουμε πολύ αυτή τη διαπίστωση. Η αντίσταση των υλικών μετριέται με την ενέργεια των καταστροφικών δυνάμεων. Άκουσα φιλήσυχους μικροαστούς να αναφωνούν: ‘‘Αδύνατον να καταλάβει κανείς τον Ζινόβιεφ… Πόση έλλειψη χαρακτήρα!’’. Έχετε μετρήσει, απάντησα, την πίεση που δέχτηκαν ολόκληρα χρόνια; Επί δέκα χρόνια ζούσαν μέσα στα βαριά σύννεφα της πληρωμένης συκοφαντίας. Επί δέκα χρόνια ταλαντεύονταν ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο. Στην αρχή με την πολιτική σημασία της λέξης, ύστερα με την ηθική, τέλος με τη φυσική. Θα μπορούσε να βρει κανείς σε όλη την ιστορία πολλά παραδείγματα εξόντωσης τόσο ραφιναρισμένης, τόσο συστηματικής των ικανοτήτων αντίστασης των νεύρων, όλων των ινών της ψυχής; Από χαρακτήρα, ο Ζινόβιεφ και ο Κάμενεφ, θα ’χαν να πουλήσουν και στους άλλους σε καιρό ειρήνης… Και οι δυο τους ήταν βαθιά και πέρα ως πέρα αφοσιωμένοι στο σοσιαλισμό…» (Λ. Τρότσκι, «Τα εγκλήματα του Στάλιν», εκδόσεις Αλλαγή).
Στα υπόγεια της ΓκεΠεΟυ αναμετρήθηκε η αντοχή εξαιρετικών «υλικών», αλλά ενάντια σε φοβερές «καταστρεπτικές δυνάμεις». Για πολλούς από αυτούς το γεγονός ότι δεν υπήρχε ορατή, εναλλακτική πολιτική λύση μέτρησε περισσότερο από τα βασανιστήρια και τις απειλές. Λίγες ημέρες πριν από την εκτέλεσή του ο Μπουχάριν έγραψε στη σύζυγό του: «Η ζωή μου τελειώνει εδώ, σκύβω το κεφάλι κάτω από το τσεκούρι του δήμιου, που δεν είναι το τσεκούρι του προλεταριάτου, που και αυτό πρέπει να είναι ανελέητο αλλά χωρίς καμιά κηλίδα. Αισθάνομαι πλήρη αδυναμία μπροστά σε αυτή την καταχθόνια μηχανή, που χρησιμοποιώντας χωρίς καμιά αμφιβολία μεσαιωνικές μεθόδους απέκτησε γιγάντια δύναμη και μπορεί να κατασκευάζει αλυσιδωτές συκοφαντίες… Εάν όχι μία, αλλά πολλές φορές λάθεψα στην επιλογή των μεθόδων που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, οι επερχόμενες γενιές ας μη με κρίνουν αυστηρότερα απ’ ό,τι με έκρινε ο Βλαδίμηρος Ίλιτς. Προχωρούσαμε για έναν και τον αυτό σκοπό, για πρώτη φορά στην ιστορία, και ο δρόμος δεν είχε ακόμα χαραχτεί. Άλλοι καιροί, άλλα ήθη. Τότε η «Πράβδα» αφιέρωνε ολόκληρες σελίδες στις συζητήσεις: Ο κόσμος όλος συζητούσε, ερχόταν σε σύγκρουση και μετά όλοι συμφιλιώνονταν και προχωρούσαμε ενωμένοι. Απευθύνομαι σ’ εσάς, στη μελλοντική γενιά των κομματικών στελεχών, που θα έχετε το ιστορικό καθήκον να κάνετε την αυτοψία του τερατώδους σύννεφου των εγκλημάτων που εξαπλώνονται σε αυτή την τρομακτική εποχή και φουντώνει σαν φλόγα να πνίξει το κόμμα. Απευθύνομαι σε όλα τα μέλη του κόμματος».
Αυτή η κραυγή του Μπουχάριν, που ο Λένιν αποκαλούσε «το αγαπημένο παιδί του κόμματος», διατηρεί ακόμα την ιστορική αξία της. Αυτούς τους ανθρώπους ο «Ριζοσπάστης» τολμά να συκοφαντεί ακόμα και σήμερα ως «Πέμπτη Φάλαγγα του Χίτλερ».
Σκοποί και αποτελέσματαΗ αγριότητα της περιόδου της σταλινικής τρομοκρατίας δεν μπορεί να ερμηνευτεί με βάση κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Στάλιν (μοχθηρότητα, θηριωδία, ροπή προς τον ασιατικό δεσποτισμό κ.ά.), όπως κάνουν πολλοί θεωρητικοί του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος. Ούτε βέβαια με βάση κάποια υποτιθέμενη «υποτίμηση της δημοκρατίας» στην μπολσεβίκικη παράδοση, όπως συνηθίζουν οι αναρχικοί, εξομοιώνοντας τη δεκαετία του ’30 με εκείνη του ’20 ή ακόμα και με τα χρόνια 1917-18.
Στη δεκαετία του ’30 η γραφειοκρατία εμπεδώνει το ρόλο της ως κυρίαρχης τάξης. Για να το πετύχει αυτό, όφειλε να τσακίσει τις δυνατότητες αντίστασης των εργατών και των αγροτών, να επιβάλει πρωτόγνωρους ρυθμούς συσσώρευσης και ανάπτυξης του κρατικού καπιταλισμού, που θα της επέτρεπαν να προσεγγίσει και να ανταγωνιστεί τη Δύση. Αυτό το «πρόγραμμα» ήταν ασύμβατο με την επιβίωση του μπολσεβίκικου κόμματος, παρά τις όποιες παραμορφώσεις είχε υποστεί στη δεκαετία του ’20. Αυτό το «πρόγραμμα» υλοποιούσε ο Στάλιν, όχι τόσο ως ξεκάθαρη στρατηγική επιλογή, αλλά ως τακτική εφαρμογή των κατευθύνσεων που υπαγόρευε σε κάθε στιγμή η συνισταμένη των συμφερόντων της γραφειοκρατίας. Αυτή ήταν η δύναμη της «καταχθόνιας μηχανής» που αναφέρει ο Μπουχάριν, που έπνιξε τελικά το τελευταίο οχυρό της επανάστασης του ’17, το μπολσεβίκικο κόμμα.
Τον Απρίλη του 1939 συγκαλείται το 18ο συνέδριο του ΚΚΣΕ. Μετά τον παραμερισμό και την εκτέλεση του Γιεζόφ, οι εκτελέσεις είχαν περιοριστεί, αλλά δεν είχαν σταματήσει. Πολλοί, π.χ., απ’ όσους επιστρέφουν από τον εμφύλιο πόλεμο στην Ισπανία συλλαμβάνονται και εκτελούνται ως ύποπτοι μόλυνσης από το μικρόβιο του «τροτσκισμού» – ανάμεσά τους χάνεται ο Αντόνοφ Οβσέενκο, ο στρατιωτικός αρχηγός της εφόδου στα χειμερινά ανάκτορα το 1917. Ο Στάλιν στην εισήγησή του στο 18ο συνέδριο αναφέρει: «Δεν μπορούμε να πούμε ότι η εκκαθάριση έγινε χωρίς σοβαρά λάθη. Δυστυχώς έγιναν περισσότερα απ’ όσα μπορούσαμε να υποθέσουμε. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως δεν θα αναγκαστούμε να χρησιμοποιήσουμε ξανά τη μέθοδο της μαζικής εκκαθάρισης» (Στάλιν, «Ζητήματα λενινισμού», ελληνική έκδοση). Παρ’ όλα αυτά, 3 μέλη του Π.Γ. (οι Τσουμπάρ, Έιχε και Πόστιτσεφ) είναι στη φυλακή, ενώ ένας (ο Γιάκοβλεφ) εκτελείται κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Από τους 1.852 συνέδρους του 18ου συνεδρίου, μόνο οι 35 (λιγότερο από το 2%) είχαν περάσει και στο 17ο συνέδριο (Ελενστάιν, σελ. 135). Κανείς δεν τόλμησε να βάλει το θέμα των εξαφανισμένων, των εκτελεσμένων, της τρομοκρατίας που έπνιξε τον μπολσεβικισμό. Ήταν πλέον ένα νέο κόμμα, απόλυτα διαφορετικό από το σκληροτράχηλο αλλά και ανυπότακτο κόμμα του Λένιν, ήταν ένα κόμμα απόλυτα υποταγμένο στη γραφειοκρατία του Στάλιν.
Έχοντας δρομολογήσει την εκκαθάριση του κόμματος, η διευθύνουσα φατρία είχε πλέον μόνο έναν επίφοβο αντίπαλο: το στρατό.
Στις 12 Ιουνίου του 1937 ο ρωσικός Τύπος ανακοινώνει ότι ο στρατάρχης Τουχατσέφσκι και ο πολιτικός επίτροπος του Κόκκινου Στρατού Γιακίρ μαζί με άλλους 6 στρατηγούς συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν ως συνεργάτες των Γερμανών. Ακολούθησε το ίδιο σενάριο: με συνοπτικές διαδικασίες εκτελούνται οι 3 από τους 5 στρατάρχες, οι 13 από τους 15 αρχηγούς στρατιάς, οι 57 από τους 85 διοικητές σωμάτων στρατού, οι 110 από τους 195 στρατηγούς μονάδων και χιλιάδες κατώτεροι αξιωματικοί (Ελενστάιν, ό.π., σελ. 130).
Ο Τρότσκι, ιδρυτής και ηγέτης του Κόκκινου Στρατού, παρακολουθεί από το Μεξικό εμβρόντητος τον αποκεφαλισμό του στρατεύματος: «Αν ο Τουχατσέφσκι, νεαρός αξιωματικός του τσαρικού στρατού έγινε μπολσεβίκος, ο Γιακίρ από νεαρός φυματικός φοιτητής έγινε αρχηγός στον Κόκκινο Στρατό… Το κύρος του ήταν μεγάλο και του άξιζε. Ο Γιακίρ και ο Ουμπόρεβιτς ήταν επιφορτισμένοι με την άμυνα των δυτικών συνόρων. Από χρόνια προπαρασκευάζονταν για τον επερχόμενο μεγάλο πόλεμο… Δεν απομένει πια στον Κόκκινο Στρατό ούτε ένας άνθρωπος που να μπορεί από άποψη κύρους, ταλέντου ή γνώσεων να συγκριθεί με τους 8 αρχηγούς που ξαφνικά ανακηρύχθηκαν εγκληματίες. Η ανώτατη διοίκηση του στρατού αποκεφαλίστηκε με δεξιοτεχνία που αγγίζει τα όρια της τελειότητας… Η κατηγορία για συνεννόηση με τη Γερμανία εναντίον του Τουχατσέφσκι, του Γιακίρ και των άλλων τουφεκισμένων είναι τόσο ανόητη και άτιμη που δεν αξίζει να ανασκευαστεί… Όπως και να ’ναι, επέφερε στον Κόκκινο Στρατό τρομερό πλήγμα… Τα συμφέροντα της άμυνας της χώρας θυσιάστηκαν για τη διατήρηση της διευθύνουσας φατρίας…» (Λ. Τρότσκι, «Ο αποκεφαλισμός του Κόκκινου Στρατού», περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Τα εγκλήματα του Στάλιν», εκδ. Αλλαγή).
Σε λιγότερο από 3 χρόνια ο Τρότσκι αποδείχτηκε προφητικός. Γιατί ο Στάλιν περά από τις σκοπιμότητες διατήρησης του στην εξουσία, είχε έναν ακόμα λόγο να θερίσει τον Κόκκινο Στρατό. Διαφωνούσε με τους αξιωματικούς σε ένα κορυφαίο ζήτημα: στην εκτίμηση για τις πραγματικές προοπτικές της ναζιστικής Γερμανίας. Οι αξιωματικοί από τη θέση τους «προετοιμάζονταν για τον επερχόμενο μεγάλο πόλεμο», ενώ η ηγεσία του ΚΚΣΕ και η διπλωματία θεωρούσαν ότι μπορούσαν να τον αποφύγουν, μέσα από την πολιτική φιλίας και συνεργασίας με το ναζιστικό καθεστώς. Λίγο μετά την υπογραφή του «συμφώνου ειρήνης» μεταξύ της Γερμανίας και της ΕΣΣΔ (23 Αυγούστου 1939), ο Στάλιν –απαντώντας στις ευχές των Χίτλερ και Φον Ρίμπεντροπ για τα 60ά γενέθλιά του– έγραφε το Δεκέμβριο του 1939: «Η φιλία μεταξύ των λαών της Σοβιετικής Ένωσης και της Γερμανίας, που οικοδομήθηκε με αίμα, θα παραμείνει σταθερή και διαρκής…» (Ελενστάιν, ό.π., σελ. 145). Όταν εκδηλώθηκε η ναζιστική επίθεση, τον Ιούνιο του 1941, το σοβιετικό καθεστώς και ο αποδεκατισμένος στρατός ολοφάνερα αιφνιδιάστηκαν. Οι ναζί σε ελάχιστες εβδομάδες έφτασαν στα πρόθυρα της Μόσχας και χρειάστηκαν απίστευτες θυσίες και εκατομμύρια νεκροί για να αντιστραφεί αυτό το «κεκτημένο». Αν ο «Ριζοσπάστης» ψάχνει γι’ αυτούς που «αντικειμενικά» έπαιξαν ρόλο Πέμπτης Φάλαγγας του Χίτλερ, ας ρίξει μια ματιά προς την κατεύθυνση του μεγάλου πατερούλη και στην πολιτική που περιγράφει το σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ.
Το 1940 οι πράκτορες της ΓκεΠεΟυ κατόρθωσαν τελικά να δολοφονήσουν και τον Τρότσκι, φτάνοντας στο Μεξικό. Λίγο νωρίτερα είχαν δολοφονήσει το μεγάλο του γιο και δραστήριο πολιτικό στέλεχος Λ. Σεντόφ στο Παρίσι. Το μεγάλο κυνήγι είχε ολοκληρωθεί.
Πριν πεθάνει ο Τρότσκι πρόλαβε να προβλέψει την τύχη του Στάλιν, όταν αυτός ήταν ακόμα στο ζενίθ της δόξας του: «Ο Στάλιν θα είναι αύριο βάρος για τη διευθύνουσα κάστα… Όσο περισσότερο πιστεύει ότι δεν έχει ανάγκη από κανέναν τόσο πλησιάζει η ώρα που κανένας δεν θα έχει ανάγκη από αυτόν…». Το 1953 ο Στάλιν βρέθηκε νεκρός υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες στο σπίτι του. Σε ελάχιστο χρόνο τα πρωτοπαλίκαρά του, με επικεφαλής τον Χρουτσόφ, έσπευσαν να τον αποκαθηλώσουν.
Όσο για τους χαμένους του 1936-38, για τα εγκλήματα της σταλινικής τρομοκρατίας, ο Τρότσκι έγραφε: «Η μνήμη των ανθρώπων είναι μεγαλόψυχη όταν τα δρακόντεια μέτρα μπαίνουν στην υπηρεσία μεγάλων ιστορικών σκοπών. Αντίθετα η ιστορία δεν θα συγχωρέσει ούτε μία σταγόνα αίμα που προσφέρθηκε στον καινούργιο Μολώχ της αυθαιρεσίας και του προνομίου. Το ηθικό μου συναίσθημα βρίσκει τη βαθύτερη ικανοποίησή του στην ακλόνητη πεποίθηση ότι η ιστορική τιμωρία θα είναι ανάλογη με το έγκλημα. Η επανάσταση θα ανοίξει όλα τα μυστικά συρτάρια, θα αναθεωρήσει όλες τις δίκες, θα αποκαταστήσει τους συκοφαντημένους, θα στήσει μνημεία στα θύματα, θα ρίξει αιώνιο ανάθεμα στους δήμιους. Ο Στάλιν θα εξαφανιστεί από τη σκηνή κάτω από το βάρος των εγκλημάτων του, σαν ο νεκροθάφτης της επανάστασης και μια από τις πιο απαίσιες μορφές της ιστορίας» (Κογιοακάν, Μεξικό, καλοκαίρι του 1937).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Η «Διαθήκη» του Λένιν είναι οι τελευταίες οδηγίες του βαριά άρρωστου και σε απομόνωση ηγέτη των μπολσεβίκων προς την ΚΕ του κόμματός του. Υπαγορεύθηκαν στις γραμματείς και παραδόθηκαν από την Κρούπσκαγια (σύντροφο του Λένιν) στο Π.Γ. Δεν γνωστοποιήθηκαν ποτέ επισήμως στο κόμμα. Κυκλοφόρησαν, όμως, από την Αριστερή Αντιπολίτευση στο εξωτερικό και μόνον μετά το 1956 ή ηγεσία του ΚΚΣΕ επιβεβαίωσε την ύπαρξη και το περιεχόμενο αυτού του ντοκουμέντου, που είχε τεράστια πολιτική αξία για τις εξελίξεις στο ΚΚΣΕ. Σε αυτό, ο Λένιν χαρακτηρίζει τον Τρότσκι ως «το ικανότερο στέλεχος της ΚΕ», υποδεικνύει μια ηγετική ομάδα με την συμμετοχή των Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ, Μπουχάριν, Πιατάκοφ και καλεί την Κ.Ε. «να αντικαταστήσει τον Στάλιν από τη θέση του Γ.Γ.». για περισσότερα βλ. σε μια από τις τελευταίες (ολοκληρωμένες) εκδόσεις των Απάντων του Λένιν ή στο βιβλίο του Μοσέ Λεβίν «Η τελευταία μάχη του Λένιν» (Αθήνα, εκδ. Παρουσία).
[2] Ζαν Ελλενστάιν, «Η ιστορία του σταλινικού φαινομένου», Θεμέλιο 1976. Σε αυτό το άρθρο στηριχτήκαμε ιδιαίτερα στα στοιχεία που δίνει ο Ελλενστάιν. Αυτό γιατί, αν και παρουσιάζει τα στοιχεία, παραμένει πολιτικά «φιλικός» με τα ρεύμα του σταλινισμού. Ο ίδιος ο Ζ.Ε. δηλώνει ότι θρήνησε τον Στάλιν, ενώ το βιβλίο του καταλήγει στην εκτίμηση ότι «το σταλινικό φαινόμενο ήταν μια μορφή ύπαρξης του σοσιαλισμού». Ο Τρότσκι και άλλοι μαρξιστές ιστορικοί, καθώς ο Ντόιτσερ, δίνουν ακριβέστερη και πιο σκληρή εικόνα, όμως τα στοιχεία τους αντιμετωπίζονταν –κατά παράδοση- με καχυποψία από τον κόσμο των ΚΚ. Επιλέξαμε, λοιπόν, να θυμίσουμε την ιστορία, με τα δεδομένα που ακόμα και οι ηγεσίες των ευρωπαϊκών ΚΚ υποχρεώθηκαν τελικά να αποδεχθούν ως αληθινά.
[3] Χαρακτηριστικό για το βάρος που άρχισε να αποκτά αυτή η κατηγορία, είναι το παρακάτω «γράμμα» τον Στάλιν προς το περιοδικό «Προλεταριακή Επανάσταση», που το 1936 αναπαράχθηκε σε όλον το ρωσικό τύπο: «Οι εκδότες του περιοδικού σας είναι διαποτισμένοι από το σάπιο φιλελευθερισμό που είναι διαδεδομένος σε αρκετούς κύκλους των μπολσεβίκων. Πιστεύουν μερικοί ότι ο τροτσκισμός αποτελεί μια θεωρητική τάση του μπολσεβικισμού… στην πραγματικότητα ο τροτσκισμός είναι το κατ΄ εξοχήν όπλο της αντεπαναστατικής μπουρζουαζίας στον αγώνα της ενάντια στον κομμουνισμό. Ο τροτσκισμός αποτελεί την πρωτοπορία της αντεπαναστατικής μπουρζουαζίας. Να γιατί, η φιλελεύθερη αντιμετώπιση του τροτσκισμού αγγίζει τα όρια της προδοσίας και του εγκλήματος ενάντια στην εργατική τάξη».
[4] Ανάμεσα σε αυτούς τους πρώτους 16 κατηγορούμενους, που οδηγήθηκαν από την αίθουσα του δικαστηρίου κατευθείαν στο χώρο εκτέλεσης, ήταν οι:
* Ζηνόβιεφ: Μπολσεβίκος από το 1903, μέλος της ΚΕ και του ΠΓ, στενός συνεργάτης του Λένιν στα χρόνια της εξορίας. Μετά το 1917 υπήρξε πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης, ιδρυτικό στέλεχος της 3ης Διεθνούς και προέδρός της για πολλά χρόνια.
* Κάμενεφ: Μπολσεβίκος από το 1901, μέλος της ΚΕ και του ΠΓ. Μετά το ΄17, πρόεδρος του Σοβιέτ της Μόσχας, Αντιπρόεδρος της επαναστατικής κυβέρνησης, κατά καιρούς υπουργός Εργασίας, Άμυνας κ.α.
* Εβδοκίμοβ: Βετεράνος μπολσεβίκος εργάτης, ηγέτης του Σοβιέτ και της κομματικής οργάνωσης του Λένινγκραντ.
* Μπακάεφ: Βετεράνος μπολσεβίκος εργάτης, ήρωας του εμφυλίου, επικεφαλής της Τσεκά του Λένινγκραντ.
* Σμιρνόφ: ο γηραιότερος μπολσεβίκος, μέλος του Κόμματος από το 1889. Θρύλος για τη στάση του στις φυλακές και τις εξορίες του Τσάρου. Ήρωας του εμφυλίου. Επικεφαλής της 5ης στρατιάς που τσάκισε τον Κολτσάκ. Μετά την νίκη ηγέτης των Σοβιέτ και του κόμματος στη Σιβηρία.
* Τερ Βαγκανιάν: βετεράνος μπολσεβίκος εκδότης του περιοδικού «Κάτω από τη Σημαία του Μαρξισμού».
* Χόλτζμαν, Πίκελ, Ντρέιτζερ Ρέινγκολντ: βετεράνοι του κόμματος και του εμφυλίου. Οι Μπέρμαν, Φριτζ, Λούρι Μ και Λούρι Ν, Ολμπέργκ: νεότεροι γερμανοί κομμουνιστές που κατηγορήθηκαν και εκτελέστηκαν για να «στηριχθεί» η συκοφαντία για σχέσεις με το εξωτερικό και την Γκεστάπο. Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο του Λ. Σεντόφ (γιού του Τρότσκι), «το Κόκκινο βιβλίο για τις Δίκες της Μόσχας» (σημείωση από Nessa:
εδώ), που είναι διαθέσιμο στο Marxist’ s Internet Archive (σημείωση από Nessa:
εδώ).
http://www.dea.org.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=100&ac=0&Itemid=46Αφιερωμένο εξαιρετικά στους σταλινικούληδες του φόρουμ
Links
Members
Total Members: 9950
Stats
Users Online
Για ανανέωση (ή προσθήκη νέου) avatar, πρέπει η μεγαλύτερη διάσταση της εικόνας να είναι 110 pixels. 
Author