Κοινωνικός Αναρχισμός: Προς μια γενική θεωρία του Αναρχοφεμινισμού
Οι άνθρωποι που γνωρίζουν τις θεωρίες του κοινωνικού αναρχισμού και του αναρχοφεμινισμού ανεξαιρέτως εντυπωσιάζονται από τις ομοιότητές τους. Και οι δύο θεωρίες βλέπουν την κοινωνική ανισότητα ριζωμένη στις θεσμοποιημένες εξουσιαστικές σχέσεις. Και οι δύο δίνουν έμφαση στην ανάγκη της αλλαγής αυτών των σχέσεων ως προϋπόθεση για την απελευθέρωση. Και οι δύο εργάζονται για την πραγμοποίηση της προσωπικής αυτονομίας μέσα στο πλαίσιο της κοινότητας.
Οι εργασίες συγγραφέων όπως οι Elaine Leeder, L. Susan Brown, Peggy Kornegger, Carol Ehrlich, Neala Schleuning, and Jane Meyerding πλέκονται με εξαιρετικό τρόπο ενώ ταυτόχρονα προωθούν μια αναρχοφεμινιστική θέση, και καθεμιά μοναδικά παλεύει με τις διαφορές ανάμεσα σε αυτή τη θέση και άλλες ποικιλίες του φεμινισμού. Από εδώ πρέπει να ξεκινήσουμε. Νομίζω ότι πρέπει να κοιτάξουμε τις βασικές θέσεις των φεμινιστικών θεωριών και να παρατηρήσουμε πώς οι άνθρωποι κατέληξαν να υποστηρίζουν αυτές και όχι άλλες.
Όλες οι φεμινιστικές θεωρίες αρχίζουν από μια βάση παρατηρήσεων σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Οι επόμενες τρεις προτάσεις αποτελούν την κεντρική ιδέα αυτών των παρατηρήσεων.
Οι κοινωνικοί ρόλοι που αποδίδονται σε γυναίκες και άντρες προσδιορίζονται κυρίως κοινωνικά.
Η διάκριση σε βάρος των γυναικών αφορά σε όλους τους κοινωνικούς τομείς- προσωπικό, κοινωνικό, επαγγελματικό και πολιτικό.
Οι γυναίκες θεωρούνται ως αντικείμενα και ως αντικείμενα παρενοχλούνται και δέχονται σεξουαλικές επιθέσεις. Με δεδομένες αυτές τις παρατηρήσεις, οι φεμινίστριες κατέληξαν στα ακόλουθα:
Γυναίκες και άντρες είναι ίσοι.
Οι φιλελεύθερες φεμινίστριες ζητούν την επιβεβαίωση της ισότητάς τους μέσω της αλλαγής των υπαρχουσών σχέσεων εξουσίας. Ο σκοπός τους είναι να εκμηδενίσουν τις διακρίσεις, δηλαδή τις θεσμοποιημένες μεθόδους διαφοροποιητικής αντιμετώπισης. Ο σκοπός τους δεν είναι να αλλάξουν τις βασικές δομές της κοινωνίας. Επιπλέον, δεν αιτούνται χωριστά για τις γυναίκες ως τάξη ή για μια γυναικεία κουλτούρα. Ο σκοπός τους είναι να αποκτήσουν ισότητα στην πρόσβαση στην εξουσία.
Το γυναικείο κίνημα είναι διασπασμένο όσον αφορά τα προβλήματα των υπαρχουσών ανισοτήτων ανάμεσα στις γυναίκες, κυρίως όσον αφορά θέματα κοινωνικής τάξης, βάρους, εθνικότητας και χρώματος του δέρματος. Τόσο ιδεολογικά όσο και από την οπτική της οργάνωσης ενός κινήματος, αυτοί οι διαχωρισμοί αποδείχτηκαν τόσο δύσκολοι για το φεμινιστικό κίνημα όσο δύσκολοι ήταν και για την υπόλοιπη κοινωνία. Για μερικές φεμινίστριες αυτοί οι διαχωρισμοί δεν έγιναν αντιληπτοί ως θέματα, ενώ για άλλες, θεωρήθηκαν υποδεέστεροι του αγώνα για την εξουσία. Όμως άλλες, κυρίως ριζοσπάστριες φεμινίστριες διασπάστηκαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας κατά την οποία θέματα ταξικά, εθνικότητας και χρώματος θα ενσωματώνονταν στο γυναικείο κίνημα.
Για τις ποικιλίες των ριζοσπαστριών φεμινιστριών (οι υστερικές ανήκουν εδώ σε αυτό το σημείο) υπάρχουν επιπλέον αρχές που διαμορφώνουν τις θεωρίες τους.Κεντρική σε όλες τις ριζοσπατικές προοπτικές είναι μια επιμονή στη συνέπεια μέσων και σκοπών, κυρίως όσον αφορά στην καθημερινή ζωή.
Το προσωπικό είναι το πολιτικό.
Η "πολιτική" ορίζεται σαν μια προέκταση πέρα από το στενό χώρο των γεγονότων που αναφέρονται στην τυπική κυβέρνηση. Η πολιτική εμπλέκει όλα όσα κάνουμε στην καθημερινή μας ζωή, καθετί που μας συμβαίνει και κάθε ερμηνεία μας για αυτό.
Επειδή οι κουλτούρες διαχωρίζουν τους ανθρώπους με βάση το φύλο, οι γυναίκες έχουν μια σειρά από εμπειρίες που είναι διαφορετικές από αυτές των αντρών. Ακόμα και παρόμοιες εμπειρίες θα έχουν διαφορετικές σημασίες. Η συνέπεια είναι ότι γυναίκες και άντρες έχουν αναπτύξει ξεχωριστές υποκουλτούρες. Η αναγνώριση αυτής της πολιτισμικής διαφοράς εκφράζεται σε μια άλλη αρχή της φεμινιστικής θεωρίας.
Υπάρχει μια ξερωριστή αναγνωρίσιμη γυναικεία υποκουλτούρα σε κάθε κοινωνία.
Τα ξεχωριστά στοιχεία αυτής της κουλτούρας είναι συνήθως αυτά που επικεντρώνονται στις δραστηριότητες που αφορούν στην συντήρηση, όπως οι δουλειές του σπιτιού ή η οικιακή γεωργία, και τις δραστηριότητες που αφορούν διαπροσωπικές σχέσεις, όπως η ανατροφή, η συμπονετικότητα και η αλληλεγγύη. (Κάποιες ποικιλίες της φεμινιστικής σκέψης περιλαμβάνουν και την πνευματικότητα.)
Οι περισσότερες ριζοσπαστικές φεμινίστριες πιστεύουν ότι τα στοιχεία των γυναικείων κουλτούρων είναι προτιμότερα από τα αντίστοιχα αντρικά της κυρίαρχης κουλτούρας. Μερικές ριζοσπάστριες φεμινίστριες συνειδητά σταματούν σε αυτό το σημείο, επιλέγοντας να ζουν και να δουλεύουν, αν αυτό είναι ευφικτό, μέσα σε μια κοινότητα γυναικών. Μερικές, υποστηρίζοντας την ανωτερότητα της γυναικείας κουλτούρας, και συχνά και την ανωτερότητα των γυναικών, έχουν υποστηρίξει ότι μια κοινωνία που θα ελέγχεται από γυναίκες δε θα έχει τα καταπιεστικά χαρακτηριστικά των πατριαρχικών κοινωνιών. Κάποιες από αυτές έχουν αναπτύξει μητριαρχικές θεωρίες περελθοντικών και μελλοντικών κοινωνιών.
Όπως όλες οι πολιτικές θεωρίες, ο ριζοσπαστικός φεμινισμός έχει μια βάση αρχών για το πώς θα επιτευχθεί η αλλαγή. (Πολλές από αυτές έχουν εκφραστεί στο δοκίμιό μου "Χτίζοντας μια επαναστατική μεταβατική κουλτούρα" (Social Anarchism, 4, 1982). Κεντρικά σημεία στη φεμινιστική μεταβατική κουλτούρα είναι δύο προϋποθέσεις:
Το άτομο που δουλεύει συλλογικά με άλλους είναι ο τόπος της αλλαγής.
Εναλλακτικοί θεσμοί χτισμένοι σε αρχές συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας είναι οι οργανωτικές φόρμες για αυτή την αλλαγή.
Η κοινωνική αλλαγή με νόημα δεν έρχεται από άτομα που εργάζονται μόνα τους. Η αλλαγή έρχεται μέσα από την οργάνωση των ανθρώπων σε μια κατάσταση αλληλοβοήθειας και συνεργασίας. Σύμφωνα με αυτό, οι ριζοσπαστικές φεμινίστριες και οι κοινωνικοί αναρχικοί έχουν χτίσει έναν εντυπωσιακό αριθμό οργανώσεων και δικτύων: δίκτυα πληροφόρησης, κλινικές, θεατρικές ομάδες, εναλλακτικά σχολεία, μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, κοινοτικά κέντρα, οίκους ανοχής και πολλά άλλα .
Οι οργανώσεις που φτιάχτηκαν από τις ριζοσπαστικές φεμινίστριες συχνά αναπτύσσονται στη βάση αναρχικών αρχών, αν και, όπως δέιχνει η Peggy Kornegger στο δοκίμιό της "Αναρχισμός: Ο φεμινιστικός Σύνδεσμος", αυτή η εξέλιξη είναι συνήθως προαισθηματική. Αντίθετα, για την αναρχοφεμινίστρια η σχέση είναι ρητή. Η ελευθερία είναι μια σημαντική έννοια του ριζοσπαστικού φεμινισμού, αν και δεν αρθρώνεται συχνά και ρητά. Μια κρίσιμη αρχή δίνει έμφαση σε αυτό που ορισμένοι αναρχικοί ονομάζουν "αρνητική" έννοια της ελευθερίας. Είναι μια αρχή που διεκδικεί την ανάγκη για μια κοινωνία που θα οργανωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι άνθρωποι να μην αντιμετωπίζονται ούτε να χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα για οποιοδήποτε σκοπό.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να είναι ελεύθεροι από εξαναγκασμούς, από βία στο μυαλό και στο σώμα τους. Ίσως ένας λόγος για τον οποίο κάτι τέτοιο δεν αρθρώνεται στις ριζοσπαστικές φεμινιστικές θεωρίες είναι γιατί αυτό που στην ουσία σημαίνει, προχωράει πέρα από τα όρια αυτών των θεωριών, προς έναν αναρχικό φεμινισμό. Όπως λέει η L. Susan Brown στο "Πέρα από το Φεμινισμό: Αναρχισμός και Ανθρώπινη Ελευθερία" ("Beyond Feminism: Anarchism and Human Freedom"):
Όπως κάποια μπορεί να είναι φεμινίστρια και να αντιτεθεί στην εξουσία, είναι επίσης δυνατό, και όχι ασυνεπές, για κάποια φεμινίστρια να εναγκαλιστεί τη χρήση εξουσίας και να συνηγορήσει υπέρ της κυριαρχίας χωρίς να παραιτείται από το δικαίωμα να είναι φεμινίστρια. Το να είσαι ελεύθερος από τον εξαναγκασμό σημαίνει να ζεις σε μια κοινωνία όπου οι θεσμοθετημένες μορφές εξουσίας, κυριαρχίας και ιεραρχίας δεν υπάρχουν πια. Για τους αναρχικούς η εξουσία είναι το κύριο ζήτημα.
Κανείς δεν πρέπει ούτε να υπόκειται ούτε να ασκεί εξουσία σε άλλους.
Οι αναρχικοί αποκηρύσσουν το έθνος-κράτος και
εργάζονται για να το απονομιμοποιήσουν και να το διαλύσουν. Οι κρατικοί διευθυντές είναι αυτοί που υποστηρίζουν το δικαίωμα να ορίζουν τη νόμιμη αρχή, συμπεριλαμβανομένης και της αρχής να δομούν σχέσεις εξουσίας, και τα δικαιώματα μονοπώλησης των κινητοποιήσεων της αστυνομίας και των στρατιωτικών δυνάμεων. Οι ριζοσπάστριες φεμινίστριες εργάζονται για να καταργήσουν την πατριαρχία. Η κατάργηση της πατριαρχίας είναι η κατάργηση του κράτους έτσι όπως υπάρχει σήμερα. Οι αναρχοφεμινίστριες πηγαίνουν πιο πέρα από τις ριζοσπάστριες φεμινίστριες: εφιστούν την προσοχή στο ότι το κράτος είναι εξ ορισμού αθέμιτο, βασίζεται σε μια αυθαίρετη νομιμοποίηση. Γιʼ αυτό το λόγο οι φεμινίστριες δεν πρέπει να εργάζονται μέσα στα εκλογικά όρια του κράτους ούτε θα έπρεπε να θέλουν την αντικατάσταση των αντρικών φαλλών από γυναικεία κράτη. . Μερικές ριζοσπάστριες φεμινίστριες υποστηρίζουν, όπως είπα προηγουμένως, ότι μια κοινωνία που θα ελέγχεται από γυναίκες δε θα έχει τα καταπιεστικά χαρακτηριστικά της πατριαρχικής κοινωνίας. Οι αναρχοφεμινίστριες απαντούν ότι η ίδια η δομή του κράτους δημιουργεί τις ανισότητες. Ο αναρχισμός είναι η μόνη πιθανή μέθοδος κοινωνικής οργάνωσης που θα αποτρέψει την ανακεφαλαίωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Οι αναρχοφεμινίστριες γνωρίζουν ότι άλλες ριζοσπάστριες συχνά αναγκάζονται να μάθουν από την πικρή εμπειρία: η ανάπτυξη νέων μορφών οργάνωσης σχεδιασμένων ώστε να απαλλαχθούν από την ιεραρχία, την αυθεντία, την εξουσία και τα περιττά κιλά απαιτεί νέες κοινωνικές δομές. Επιπλέον, αυτές οι δομές πρέπει να χτιστούν προσεχτικά και να τροφοδοτούνται συνεχώς, έτσι ώστε οι οργανώσεις να λειτουργήσουν ομαλά και αποτελεσματικά, και έτσι ώστε νέες άτυπες ελίτ να μην προκύψουν. Αν υπάρχει κάποια υποκείμενη αρχή δράσης αυτή είναι ότι χρειαζόμαστε να καλλιεργήσουμε τις συνήθειες της ελευθερίας έτσι ώστε να τις ζούμε διαρκώς στις καθημερινές μας ζωές.
Η Elaine Leeder δείχνει στο δοκίμιό της "Ας μας δείξουν οι μητέρες μας το δρόμο" ("Let Our Mothers Show the Way"), ότι οι αναρχοφεμινίστριες ήταν αυτές που προέκτειναν τα σύνορα της ανδροκρατούμενης αναρχικής σκέψης. Σίγουρα, σεξιστές αναρχικοί υπήρχαν και τότε, όπως και τώρα, αλλά, όπως λέει η Susan Brown, μόνο αναιρώντας το δικό τους αναρχισμό".