Λένιν - Στάλιν στις πρώτες θέσεις

[Thmmy.gr portal]

  Thmmy.gr portal
   Forum
   Downloads
   Ενεργ. Λογαριασμού
   Επικοινωνία
  
  Χρήσιμα links
   Σελίδα τμήματος
   Βιβλιοθήκη Τμήματος
   Elearning
   Φοιτητικά fora
   Πρόγραμμα Λέσχης
   Πρακτική Άσκηση
   Ηλεκτρονική Εξυπηρέτηση Φοιτητών
   Διανομή Συγγραμμάτων
   Ψηφιακό Καταθετήριο Διπλωματικών
   Πληροφορίες Καθηγητών
   Instagram @thmmy.gr
   mTHMMY
  
  Φοιτητικές Ομάδες
   ACM
   Aristurtle
   ART
   ASAT
   BEAM
   BEST Thessaloniki
   EESTEC LC Thessaloniki
   EΜΒ Auth
   IAESTE Thessaloniki
   IEEE φοιτητικό παράρτημα ΑΠΘ
   SpaceDot
   VROOM
   Panther
  

THMMY.gr Web

Helios_MultiScribbles2SMF Default ThemeSMFone_Blue

[Ανεβάζετε τα θέματα των εξετάσεων στον τομέα Downloads]

Είσαι πρωτοετής;... Καλώς ήρθες! Μπορείς να βρεις πληροφορίες εδώ. Βοήθεια για τους καινούργιους μέσω χάρτη.

Κατεβάστε εδώ το Android Application για εύκολη πρόσβαση στο forum.

Ανεβάζετε τα θέματα των εξετάσεων στον τομέα Downloads με προσοχή στα ονόματα των αρχείων!

[Αντιστοίχηση Μαθημάτων ΝΠΣ με ΠΠΣ]

Επίσημη ενημέρωση για Αντιστοίχηση Μαθημάτων ΝΠΣ με ΠΠΣ και η συζήτηση στο forum.

[smo]

απλα κατι που βρηκα για το "κομμουνιστικο" ( ) φρονημα των ρωσων σημερα.

Η ΡΩΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΥΤΙΝ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΧΙΤΛΕΡΙΚΗ ΧΩΡΑ

Τελευταία, μια σειρά ανησυχητικών περιστατικών που έκαναν το γύρο του κόσμου ήταν αρκετά για να αναδείξουν την πραγματική φύση της πουτινικής Ρωσίας. Το πογκρόμ σε βάρος διάφορων εθνικών ομάδων, οι αυξημένες δολοφονίες μεταναστών και δημοσιογράφων, η απαγόρευση των μη κυβερνητικών οργανώσεων κ.ά. συμβαδίζουν με την παγίωση στην εξουσία της ηγετικής κλίκας του Κρεμλίνου και με την αύξηση της δύναμής της μέσα και έξω από τη χώρα.

Στη Ρωσία οι ρατσιστικές επιθέσεις προσλαμβάνουν ήδη διαστάσεις επιδημίας. Ένα πλήθος ανοιχτά νεοχιτλερικών οργανώσεων δρα ανενόχλητο προβαίνοντας τακτικά σε επιθέσεις κατά μεταναστών –κατά προτίμηση μη σλάβων, σκουρόχρωμων και προερχόμενων από τον Καύκασο– με απολογισμό δεκάδες νεκρούς κάθε χρόνο. Οι συμμορίες αυτές επιτίθενται σε αγορές, κάνουν επιδρομές σε σπίτια και περιπολίες στους δρόμους για να εντοπίσουν τα θύματά τους. Μόνο στην Αγ. Πετρούπολη οι επιθέσεις πέρυσι ανέρχονταν σε 800 ενώ στα θύματα συμπεριλαμβάνονται ακόμη και μέλη διπλωματικών αντιπροσωπειών. Πολλές φορές τα περιστατικά ρατσιστικής βίας αντιμετωπίζονται με αδιαφορία, ακόμη και με συγκατάβαση από την κοινή γνώμη. Ενίοτε παίρνουν πιο μαζική μορφή. Τέτοια ήταν η περίπτωση του πογκρόμ στην πόλη Κοντοπόγκα της Καρελίας, που ξεκίνησε με το διαπληκτισμό μιας παρέας Ρώσων με τους καυκασιανής καταγωγής ιδιοκτήτη και σερβιτόρο μιας καφετέριας. Ο μαγαζάτορας κάλεσε την αστυνομία και στη συμπλοκή που ακολούθησε σκοτώθηκαν δύο από τους θερμόαιμους ρώσους. Δυο μέρες αργότερα ένας αγριεμένος όχλος 2.000 ατόμων κινητοποιημένων από το «Κίνημα ενάντια στη λαθρομετανάστευση» (DPNI) όρμησαν στην αγορά και κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις και τα προϊόντα των μεταναστών-πωλητών αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν την περιοχή (στο ίδιο, 21/9). Το ίδιο κλίμα συνεχίστηκε για πέντε μέρες.
Αιτία γι’ αυτή την κατάσταση δεν είναι ούτε ο καπιταλισμός γενικά και αόριστα ούτε η ιμπεριαλιστική Δύση, που δήθεν έριξε τους σπόρους για να φυτρώσουν αυτά τα φαρμακερά χορτάρια στην υποτίθεται παρθένα ρωσική γη, σύμφωνα με την κυρίαρχη ψευτοαριστερή άποψη. Είναι αλήθεια ότι ρατσιστική βία και νεοναζισμός βλασταίνουν στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες, και μάλιστα αυξάνουν με ραγδαίο ρυθμό λόγω των οξυμένων κοινωνικών προβλημάτων που είναι εγγενή στον καπιταλισμό. Όμως εκεί –και ιδίως στις χώρες που έχουν βιώσει τη ναζιστική μπότα– οι κυβερνήσεις προσπαθούν τουλάχιστο να κόψουν το μίσχο του χορταριού και να το κρύψουν από τα βλέμματα της κοινωνίας μέχρις ότου αυτό ξαναφυτρώσει. Το ρωσικό κράτος φαίνεται πως το καλλιεργεί, το ποτίζει και το περιποιείται για να δυναμώσει και να πολλαπλασιαστεί.
Πραγματικά, πουθενά στον κόσμο δεν παρατηρείται τόσο μεγάλη άνοδος του νεοναζισμού όσο στη Ρωσία και πουθενά αλλού δεν έχει δοθεί τόση ελευθερία στους ναζιστές και στην ιδεολογία τους. Φαινόμενα όπως η δημόσια εμφάνιση ναζιστικών συμβόλων, η πληθώρα των επίσημων χιτλερικών οργανώσεων και η διάδοση των ιδεών τους μέσω του Τύπου και του Ίντερνετ, όπου δημοσιεύονται λίστες «προδοτών» που πρέπει να «εξολοθρευτούν», θεωρούνται και συνηθισμένα και νόμιμα. Όπως διαπιστώνει ο πολιτικολόγος Μαρκ Ουρνόφ, «οργανώσεις σαν το DPNI δε θα υπήρχαν χωρίς την υποστήριξη ενός τμήματος της ρωσικής πολιτικής ελίτ. Μέσα στους κόλπους της οι απόψεις διίστανται, αλλά ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτού του είδους οι οργανώσεις είναι χρήσιμες στην εξουσία (…)
» Μέσα σε έξι περίπου χρόνια οι ακραίες εθνικιστικές και νεοναζιστικές οργανώσεις (Σλαβική ένωση, Ρωσική Εθνική Ενότητα, Εθνικοσοσιαλιστικό (!) Κόμμα) έγιναν γνωστές και ευυπόληπτες. Στις 4 Νοέμβρη 2005 –ημέρα που μετατράπηκε από το Κρεμλίνο σε επέτειο της «εθνικής ενότητας»– πάνω από ένα εκατομμύριο νεοναζί βγήκαν στους δρόμους της Μόσχας φωνάζοντας συνθήματα ενάντια στην «καυκασιανή μαφία» και τους «τατζίκους εμπόρους ναρκωτικών» και κάνοντας το ναζιστικό χαιρετισμό σε πλήρη ατιμωρησία (…)
» Αυτές οι οργανώσεις χαίρουν στη Ρωσία μια ελευθερία έκφρασης και κινήσεων που θα ζήλευαν ακόμα και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, που υπόκεινται σε έντονες γραφειοκρατικές πιέσεις ύστερα από την ψήφιση ενός νόμου που αφορά το καθεστώς τους» (…)
» Εδώ ο ξενοφοβικός λόγος είναι ελεύθερος. Στο κέντρο της Μόσχας, δύο βήματα από την πινακοθήκη Τρετιακόφ, το μικρό βιβλιοπωλείο του Ταμείου για τη διατήρηση της σλάβικης λογοτεχνίας προτείνει το τελευταίο βιβλίο «ευαγγέλιο» των «πατριωτών»: έναν πανηγυρικό λόγο του Αδόλφου Χίτλερ με τίτλο: Τι στ’ αλήθεια συνέβη στις 22 Ιούνη 1941; Ο συγγραφέας του, Αλεξάντρ Ουσόφσκι, είχε πάρει τα δικαιώματα μιας μοναδικής παρουσίασης του έργου του στη Δούμα (κάτω βουλή) τον Ιούνη. Στον πάγκο δεσπόζει η τελευταία έκδοση της Λίστας των κρυπτο-Εβραίων, στους οποίους συγκαταλέγεται μεταξύ άλλων η ηγερία της «πορτοκαλί επανάστασης» της Ουκρανίας Γιούλια Τιμοσένκο, ο ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ντμίτρι Σαχάροφ και…ο στρατηγός Ντε Γκωλ! (…)
» Οι νεοναζιστικές ιστοσελίδες ποικίλλουν, από το «φόρουμ της εκκλησίας του Αδόλφου Χίτλερ» μέχρι εκείνο του εθνικο-σοσιαλιστικού κινήματος της Σλαβικής Ένωσης. Τα τσατ στο ίντερνετ έχουν τρελή επιτυχία. Εκεί συζητείται με ενθουσιασμό τόσο το μέλλον του «μεγαλορωσικού έθνους» όσο και τα χρώματα της σημαίας των ταγμάτων των Ες-Ες “Toeten kopft”» (στο ίδιο).
Οι δράστες των δολοφονικών επιθέσεων ξέρουν ότι κανείς δε θα τους κυνηγήσει και ότι, ακόμη κι αν συλληφθούν, δε θα αποδειχθούν ένοχοι από τη δικαιοσύνη. Μια τέτοια υπόθεση που έφτασε στο φως της δημοσιότητας ήταν η δολοφονία της 9χρονης Χουρσίδα Σουλτάνοβα από το Τατζικιστάν, που δολοφονήθηκε άγρια από οκταμελή συμμορία νεοναζιστών μέσα στο διαμέρισμά της. Οι ένοχοι προσήχθησαν στη δικαιοσύνη και ομολόγησαν τις πράξεις τους, αλλά οι δικαστές θεώρησαν ότι οι ομολογίες αποσπάστηκαν με παράνομο τρόπο και αθώωσαν το βασικό ένοχο επιβάλλοντας στους υπόλοιπους την ποινή του «χουλιγκανισμού» (βλ. Μοντ, 24/3). Δε χρειάζεται να αναφέρουμε ότι για τόσο σοβαρές υποθέσεις η ετυμηγορία των δικαστών υπαγορεύεται πάντα από τα ανώτατα κλιμάκια του κρατικού μηχανισμού.
Άλλο περιστατικό.
Στις 30 Απρίλη έγινε στη Μόσχα συγκέντρωση ομοφυλόφιλων. Οι διαδηλωτές αποδοκιμάστηκαν από ένα εξαγριωμένο πλήθος που εκσφενδόνιζε καταπάνω τους αβγά, μπουκάλια και κουκούτσια μήλων. Η αστυνομία αρνήθηκε να προστατεύσει τους συγκεντρωμένους αφήνοντάς τους στο έλεος του όχλου. Το Νοέμβρη του 2005 είχε επίσης ακυρωθεί συναυλία ενός ομοφυλόφιλου καλλιτέχνη στην πόλη Τιουμέν με απαίτηση των ορθοδοξοφασιστών της περιοχής (3/5). Στο πογκρόμ εξάλλου της Κοντοπόγκα η ανάμιξη του καθεστώτος φάνηκε και στη στάση που τήρησαν οι αξιωματούχοι του. Έτσι οι Ρώσοι άκουσαν το δήμαρχο της πόλης να προτείνει την απόδοση των καταστημάτων, που άρον-άρον εγκατέλειψαν οι αλλοεθνείς, σε εθνικά Ρώσους και τον κυβερνήτη της Καρελίας να καταγγέλλει «αυτούς τους νεαρούς που ήρθαν απ’ τον Καύκασο και άλλες περιοχές» και που συμπεριφέρονται «σαν καταχτητές». Σύμφωνα με τον κυβερνήτη, οι άνθρωποι αυτοί ή «θα έχουν χαμηλό προφίλ ή θα φύγουν» (21/9). Κανένας ανώτερος αξιωματούχος δε βγήκε να καταγγείλει το πογκρόμ, κανένας πολιτικός και κανένας καθεστωτικός διανοούμενος.
Πώς θα μπορούσαν άλλωστε να το κάνουν, όταν ο ίδιος ο αρχηγός του κράτους εξήγγειλε τη λήψη μέτρων που θα ευνοούν τους εθνικά ρώσους και όταν ο ίδιος έδωσε το πράσινο φως για το κτηνώδες πογκρόμ των Γεωργιανών, που συνεχίζεται έως σήμερα; Όταν η Αστυνομία με επίσημες εντολές συλλαμβάνει εκατοντάδες Γεωργιανούς στο δρόμο και τους απελαύνει με φορτηγά αεροπλάνα, όταν δεσμεύει τις οικονομίες τους, κλείνει τις επιχειρήσεις τους και φακελώνει τα παιδιά τους στο σχολείο. Όταν την ώρα που διώκονται οι μη σλαβικές εθνότητες ο Πούτιν καλεί τους Ρώσους του εξωτερικού να επιστρέψουν στη «μητέρα πατρίδα» για να λύσουν το δημογραφικό της πρόβλημα. Όταν «απαλλοτριώνει» την ιδιοκτησία των εβραίων αντιφρονούντων Γκουσίνσκι και Χοντορκόφσκι και είτε τους κλείνει φυλακή είτε τους αναγκάζει να μεταναστεύσουν. Ή μήπως υπάρχει κάποια άλλη χώρα του αναπτυγμένου κόσμου στην οποία εκπρόσωποι του κοινοβουλίου –δεξιοί κι «αριστεροί»– να ζητούν επίσημα την απαγόρευση των εβραϊκών σωματείων και οργανώσεων χαρακτηρίζοντάς τα «όργανα του αντιχρίστου»;
Ο νεοναζισμός είναι τόσο διαδεδομένος στη Ρωσία και αναπτύσσεται τόσο γρήγορα ακριβώς γιατί το ίδιο το καθεστώς της χώρας είναι νεοναζιστικό. Δεν τον έφερε κανένας δυτικός άνεμος απ’ έξω, αλλά είναι προϊόν των εργαστηριακών ερευνών των «επιστημόνων» της KGB. Πρόκειται εδώ για τη σύγχρονη φαιοκόκκινη έκδοση που ενώνει φαιούς και «κόκκινους» ιμπεριαλιστές κάτω από τη σημαία του αντισημιτισμού, του μικροαστικού και κρατικομονοπωλιακού αντικαπιταλισμού και του εθνορατσισμού. Το βαθύ καθεστώς, δηλαδή η KGB, τα χρειάζεται όλα αυτά ως ιδεολογικά όπλα που θα της επιτρέψουν να διεισδύσει σε κάθε χώρα και να αποκτήσει την ηγεμονία στον πλανήτη. Γι’ αυτό ο Πούτιν (από κοινού με τους ψευτοκομμουνιστές συμμάχους του) μετατρέπεται σιγά-σιγά σε παγκόσμιο σύμβολο αντισημιτισμού, δίνοντας πρώτος διπλωματική αναγνώριση στους γενοκτόνους της Χαμάς, γίνεται σύμβολο του χιτλερικού αντικαπιταλισμού υποσχόμενος την πάταξη της «κερδοσκοπίας» στη χώρα του και σύμβολο του ρατσισμού του μεγαλορωσικού έθνους, επεμβαίνοντας ωμά σε μια σειρά χώρες της περιφέρειάς του και ευνοώντας πογκρόμ στο εσωτερικό της δικής του. Στην πραγματικότητα είναι η Ρωσία εκείνη που εξάγει ναζισμό, και τον εξάγει στον ίδιο βαθμό που αναβαθμίζεται ο ρόλος της παγκόσμια.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι ναζιστές της χώρας μας έχουν ως πρότυπό τους τη φαιοκόκκινη Ρωσία και υποστηρίζουν τον Πούτιν σε κάθε του κίνηση. Ούτε ήταν άσχετη με τον φασιστικό αποκλεισμό και διαμελισμό της Γεωργίας η πρόσφατη διαπίστωση του ρώσου υπουργού Εξωτερικών: «Η ισχυροποιημένη Ρωσία κατέστη ήδη σημαντικός θετικός παράγοντας ανάπτυξης στις διεθνείς διαδικασίες, αλλάζει η ψυχολογική ατμόσφαιρα γύρω από τη χώρα μας και τους εκπροσώπους της, υπολογίζουν και περιμένουν πολλά από εμάς», συνεπώς «η Ρωσία πρέπει να φέρει ευθύνη για τις υποθέσεις του κόσμου ισοδύναμη με τη θέση και τις δυνατότητές της, να συμμετέχει όχι μόνο στην υλοποίηση της διεθνούς ημερήσιας διάταξης, αλλά στη διαμόρφωσή της» (4/9).
Όμως αυτή η ισχυροποίηση στο εξωτερικό επιφέρει μεγαλύτερα δεινά για το ρωσικό λαό, καθώς επιβάλλει στην ολιγομελή κλίκα των σοσιαλιμπεριαλιστών το καθήκον του απόλυτου ελέγχου στο εσωτερικό. Αυτό επιτυγχάνεται με την κατατρομοκράτηση ή εξουδετέρωση όλων όσων αντιστέκονται στη φαιοκόκκινη λαίλαπα ή όσων αντικειμενικά στέκονται εμπόδιο στην κυριαρχία τους. Έτσι, μέσα σε διάστημα μόλις μίας εβδομάδας παρακολουθήσαμε τη δολοφονία της δημοκράτισσας δημοσιογράφου Άννας Πολιτκόφσκαγια, που κατάγγελλε με την πένα της την κτηνωδία του καθεστώτος Πούτιν στον Καύκασο και αλλού, εκείνη του υψηλόβαθμου στελέχους της κρατικής τράπεζας «Βνιεστοργκμπάνκ» Αλεξάντρ Πλαχίν –τη στιγμή που η συγκεκριμένη τράπεζα επιχειρεί να διεισδύσει βαθιά μέσα στον ευρωπαϊκό αμυντικό κολοσσό EADS, και γι’ αυτό πρέπει να ελέγχεται απόλυτα από το Κρεμλίνο– , την εν ψυχρώ δολοφονία ανώτατου στελέχους της κεντρικής τράπεζας, του Αντρέι Καζλόφ, καθώς και του διευθυντή των διοικητικών υπηρεσιών του πρακτορείου «ΙΤΑΡ-ΤΑΣΣ» Ανατόλι Βαρόνιν. Παρακολουθήσαμε επίσης το επιχειρούμενο από το καθεστώς κλείσιμο εκατοντάδων μη κυβερνητικών οργανώσεων, οι οποίες υποχρεώθηκαν να προσκομίσουν προσωπικά δεδομένα και στοιχεία για τους ιδρυτές και τις πηγές χρηματοδότησης, καθώς και για τα προγράμματά τους που δε θα πρέπει να αντιβαίνουν στο σύνταγμα του κράτους, «στην ηθική» και στο «λαϊκό αίσθημα». Εξαιτίας αυτού του νόμου έκλεισε στις 13/10 ο Σύνδεσμος Ρωσο-Τσετσενικής Φιλίας του Νίζνι Νοβγκορόντ. Ο ιδρυτής του συνδέσμου Στανισλάβ Ντμιτριέφσκι καταδικάστηκε το Φλεβάρη σε δύο χρόνια φυλάκιση για «εξτρεμισμό», επειδή τόλμησε να δημοσιεύσει έκκληση του τσετσένου ηγέτη Α. Μασχάντοφ προς τη ρωσική ηγεσία.
Αν τα σχέδια του Κρεμλίνου για φίμωση των οργανώσεων απέτυχαν προσωρινά, αυτό οφείλεται κυρίως στη διεθνή κατακραυγή και τις εσωτερικές αντιδράσεις που πυροδότησε η αλυσίδα των περιστατικών που ακολούθησαν τη δολοφονία της Ά. Πολιτκόφσκαγια. Μόνο τότε αναγκάστηκε ο Πούτιν να υποδυθεί για λίγο τον αντιφασίστα και να διαλύσει τη συγκέντρωση των νεοναζί στην καθιερωμένη επέτειο της «εθνικής ενότητας». Σε μια μεταβατική για το σοσιαλιμπεριαλισμό περίοδο, όπως η τωρινή, ο Πούτιν δεν έχει πρόβλημα να υποκρίνεται πού και πού το δημοκράτη αφήνοντας τη δουλειά στους «σκληρούς» φαιοκόκκινους συνεργάτες του. Άλλωστε η τακτική αυτή έχει αποδειχτεί ιδανική για να εξαγοράζεται η σιωπή των δυτικών ιμπεριαλιστών για όλα τα εγκλήματα που διαπράττει το φαιοκόκκινο καθεστώς στη χώρα του, αλλά και παγκόσμια.
Όμως η μεταβατική αυτή περίοδος οδεύει προς το τέλος της, το παρτέρι έχει γεμίσει φαρμακερά χορτάρια και ο άνεμος μεταφέρει το σπόρο του ναζισμού παντού. Η Ανθρωπότητα βρίσκεται στα πρόθυρα μιας τρομακτικής ανθρωποσφαγής. Αυτή η διαπίστωση θέτει στο συνειδητό προλεταριάτο το επιτακτικό καθήκον της ένωσης με όσες δυνάμεις μπορούν να ενωθούν στα πλαίσια ενός νέου παγκόσμιου αντιφασιστικού μετώπου, που θα αντισταθεί στην επερχόμενη επέλαση του φαιοκόκκινου ναζισμού.

και δυο λινκ

http://www.oakke.gr/na418/russia_418.htm
http://www.oakke.gr/na397-8/pogrom%20evreon%20397-8.htm

και ενα ντοκιμαντερ του εξαντα που επιτελους βρηκα
http://www.sciencenews.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=280&Itemid=57
http://exandas.ert.gr/leikoi-likoi/eisagogi/eisagogi.htm
υγ ελπιζω αν σχολιαστει αντικειμενικα (αν και συνηθως δεν τρεφω ψευδαισθησεις)

[thrilikos]

38.000 Ελληνες στα γκούλαγκ της Σιβηρίας
 Οι τελευταίοι επιζήσαντες από τους διωγμούς του Στάλιν φωτίζουν με τις μαρτυρίες τους την «περίοδο του μεγάλου τρόμου»
Του Σταυρου Τζιμα
Το ζήτημα των διωγμών και της εξόντωσης χιλιάδων Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης στα φοβερά γκούλαγκ της Σιβηρίας την εποχή του Στάλιν, φωτίζουν μαρτυρίες επιζώντων του μεγάλου –και εν πολλοίς άγνωστου, σε όλες του τις πτυχές– αυτού πογκρόμ, αφηγήσεις συγγενών ανθρώπων που πέθαναν στα κάτεργα και ιστορικών που ερευνούν την υπόθεση, στην «Κ».
Τουλάχιστον τριάντα οχτώ χιλιάδες Σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής μεταφέρθηκαν στα γκούλαγκ της Σιβηρίας, απ’ όπου ελάχιστοι επέζησαν των απάνθρωπων συνθηκών καταναγκαστικής εργασίας. Συνολικά, όπως προκύπτει από τα υπάρχοντα στοιχεία, υπήρξαν τρία κύματα διωγμών των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ενωσης κατά τη σταλινική περίοδο: οι εύποροι που συνελήφθησαν, εκτοπίστηκαν ή εκτελέστηκαν το ’30 ως «Κουλάκοι», μεγαλοαγρότες δηλαδή και άρα «εχθροί του λαού», εκείνοι –μερικές δεκάδες χιλιάδες– που διώχθηκαν το 1937 στην περιβόητη «επιχείρηση 13» με την κατηγορία της υπέρ της Ελλάδος κατασκοπείας (!) και όσοι εξορίστηκαν στη διάρκεια του πολέμου αλλά και το 1949 ως «συνεργάτες των Γερμανών» και «υπονομευτές» του σοβιετικού κράτους.
Τρία κύματα διωγμών σε 12 χρόνια
Στα τέλη του 1937, η Σοβιετική Ενωση ζούσε την κορύφωση της «περιόδου του μεγάλου τρόμου». Οι εκκαθαρίσεις αντιπάλων του σταλινικού καθεστώτος είχαν λάβει τη μορφή επιδημίας. Η δολοφονία του Κίρωφ, την 1η Δεκεμβρίου του 1934, προσχεδιασμένη από τις μυστικές υπηρεσίες του Στάλιν όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για την εξόντωση των εσωκομματικών αντιπάλων του δικτάτορα, που εξελίχθηκε σε φοβερό πογκρόμ.
Πιστοί σύντροφοι του Λένιν, ηγέτες της μπολσεβίκικης επανάστασης, όπως ο Κάμενεφ, Ζινόβιεφ, Μπουχάριν κ.ά. κατηγορήθηκαν για τη δολοφονία και εκτελέστηκαν, ενώ ο Τρότσκι κατέφυγε στη Νορβηγία και αργότερα δολοφονήθηκε στο Μεξικό από πράκτορα της KGB. Οι ύποπτοι για «συνωμοσία» κατά του σοβιετικού κράτους οδηγούνταν κατά χιλιάδες, έπειτα από δίκη-παρωδία, στο εκτελεστικό απόσπασμα και στα περιβόητα γκούλαγκ της Σιβηρίας τα τρένα κατέφθαναν ξεφορτώνοντας «προδότες» και «εγκληματίες».
Επιχειρήσεις εκκκαθάρισης
Ο Στάλιν μαζί με τους εσωκομματικούς αντιπάλους και τους αντικαθεστωτικούς αποδείχθηκε ότι είχε θέσει στο στόχαστρό του και τις μικρότερες εθνότητες που ζούσαν στην αχανή σοβιετική επικράτεια. Πίστευε, πιθανότατα, κατά τους μετέπειτα μελετητές της περιόδου εκείνης, ότι σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση με τη Γερμανία ή τις άλλες «ιμπεριαλιστικές δυνάμεις», Πολωνοί, Κορεάτες, Ιάπωνες, Γερμανοί, Ελληνες, Φινλανδοί, Ρουμάνοι κ.ά. θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «πέμπτη φάλαγγα» συστρατευόμενοι με τον εχθρό. Η απαλλαγή, λοιπόν, από τους δυνάμει «υπονομευτές» ήταν ζήτημα εθνικής ασφάλειας.
Οπως προκύπτει από τα σοβιετικά αρχεία που άνοιξαν μετά την πτώση του καθεστώτος, οργανώθηκαν δεκατέσσερις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, για ισάριθμες εθνότητες, σχεδιασμένες από τον αρχηγό της NKΒD (τη μετέπειτα KGB) και στενό συνεργάτη του Στάλιν, Νικολάι Γιεζόφ. Η «ελληνική επιχείρηση εκκαθάρισης» με την υπ’ αριθμ. 50215 ντιρεκτίβα της NKBD ξεκίνησε τη νύχτα της 15ης Δεκεμβρίου του 1937 και εξελίχθηκε σε Γεωργία, Κριμαία, Σταυρούπολη και όπου αλλού ζούσαν Ελληνες από τους 300.000 που είχαν εγκατασταθεί στη ρωσική και αργότερα σοβιετική αυτοκρατορία.
Σε στρατόπεδα εργασίας
Οπως λέει ο κ. Ιβάν Τζούχα, ομογενής από τη Ρωσία, που επί χρόνια ερευνά την ιστορία της δίωξης των Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης, από τα στοιχεία που διαθέτει προκύπτει ότι 38.000 ελληνικής καταγωγής σοβιετικοί πολίτες εξαφανίστηκαν στη «μαύρη τρύπα» των γκούλαγκ του Στάλιν. Η ελληνική επιχείρηση ήταν η υπ’ αριθμόν 13 και το 50% των ομογενών συνελήφθησαν τις πρώτες τρεις μέρες με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Ελλάδας! Πολλοί από τους συλληφθέντες εκτελέστηκαν αμέσως. Μόνο στην περιοχή του Ντονέτσκ, στην Κριμαία, από τις 20 Ιανουαρίου έως τις 5 Φεβρουαρίου του 1938 τουφεκίστηκαν χωρίς δίκη 3.140 Ελληνες.
Οι άλλοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, γνωστά ως γκούλαγκ της Σιβηρίας και κυρίως στην περιοχή Κολιμά, κοντά στη χερσόνησο της Καμτσάτκα, όπου κατά τη σταλινική παντοδυναμία εξορίστηκαν 2.500.000 σοβιετικοί πολίτες, από τους οποίους λίγοι επέζησαν. «Τους υποχρέωναν να εργάζονται επί 15-16 ώρες την ημέρα στα διαβόητα ορυχεία χρυσού. Ουδείς άντεξε εκεί περισσότερους από τρεις-τέσσερις μήνες. Η θερμοκρασία τον χειμώνα επέφτε στους -60 βαθμούς. Τους νεκρούς τους στοίβαζαν σαν ψόφια ζώα και όταν μαζεύονταν πολλοί τους έκαιγαν. Οσοι επέζησαν, γλίτωσαν από θαύμα», αναφέρει ο κ. Τζούχα.
«Τον πήραν»
Τα όργανα των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος άρπαζαν μέσα στη νύχτα τους άνδρες, χωρίς να δίνουν εξηγήσεις στους ίδιους ή στους συγγενείς. Ουδείς βεβαίως τολμούσε να ρωτήσει για την τύχη των δικών του ανθρώπων, αλλά όλοι υποψιάζονταν τι τους περίμενε. Το μόνο που ψέλλιζαν αν κάποιος ρωτούσε ήταν: «τον πήραν». «Αυτό το ρήμα προκαλούσε φρίκη στην τότε Σοβιετική Ενωση, γιατί σήμαινε φοβερά πράγματα», συνεχίζει ο ομογενής ερευνητής και προσθέτει ότι μόνο μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, οπότε άρχισε η αποσταλινοποίηση, άρχισαν να βγαίνουν τα όσα έγιναν εις βάρος και των Ελλήνων.
Με το ξέσπασμα του πολέμου και την επέλαση των Γερμανών στο σοβιετικό έδαφος ακολούθησαν νέοι διωγμοί εναντίον των μικρών εθνοτήτων. Το σταλινικό καθεστώς εξόρισε το 1942 στη Σιβηρία και το Καζακστάν 6.000 Ελληνες ως ύποπτους συνεργασίας με το εχθρό και όταν εκδιώχθηκαν τα γερμανικά στρατεύματα, το 1944, άλλα 15.040 άτομα ελληνικής καταγωγής εκτοπίστηκαν στη σιβηρική στέπα με την κατηγορία της συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις. «Βεβαίως όλα αυτά ήταν χαλκευμένα, οι Ελληνες όχι μόνο δεν συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, αλλά υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν την παρτιζάνικη δράση τους και συμμετοχή στον Κόκκινο Στρατό», λέει ο κ. Τζούχα.
Το 1949 σημειώθηκε το τρίτο και τελευταίο κύμα εκκαθαρίσεων Ελλήνων από τα παράλια της Αζοφικής και της Μαύρης Θάλασσας. Σε μια νύχτα «πήραν» 37.000 Ελληνες από την Κριμαία και το Βατούμι και τους εκτόπισαν στο Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν. «Το καθεστώς ήθελε να αδειάσει τα παράλια από τους αλλοεθνείς», εξηγεί ο κ. Τζούχα, ο οποίος ταξιδεύει ανά τη ρωσική επικράτεια, συλλέγοντας στοιχεία προκειμένου να συντάξει το «Μαρτυρολόγιο των Ελλήνων θυμάτων των σταλινικών διώξεων».
Επτασφράγιστα αρχεία
Δεν είναι εύκολο το έργο του καθώς τα περισσότερα αρχεία της KGB και των άλλων μυστικών υπηρεσιών παραμένουν επτασφράγιστα. Οι διωχθέντες την περίοδο του «μεγάλου τρόμου» αποκαταστάθηκαν μαζί με εκατομμύρια άλλους σοβιετικούς πολίτες που διώχθηκαν, όχι όμως και οι Ελληνες που δολοφονήθηκαν και εξορίστηκαν κατά το τρίτο κύμα των διωγμών.
Οι προσπάθειες κάποιων παραγόντων της εκεί ελληνικής ομογένειας σκοντάφτουν στο Κρεμλίνο, που με διάφορα προσχήματα δεν ανοίγει τους φακέλους. Επί εποχής Γέλτσιν και έπειτα από παρεμβάσεις ελληνικής καταγωγής μελών της Δούμα, το ντοσιέ με τα στοιχεία για τις διώξεις των Ελλήνων έφτασε στα χέρια του παντοδύναμου τότε Ρώσου προέδρου μαζί με εκείνα των Πολωνών. Μόλις ο Γέλτσιν είδε τα έγγραφα για τους Πολωνούς, για τους οποίους δεν ήθελε ν’ ακούσει, πέταξε και τους δύο φακέλους στο καλάθι των αχρήστων, διαψεύδοντας τις προσδοκίες όσων ανέμεναν δικαίωση.
«Κατηγόρησαν τον πατέρα μου για κατάσκοπο και τον εκτέλεσαν»
Συνάντησα την Κλεοπάτρα Μαρουφίδου στα μέσα Ιουνίου στον Ελληνορωσικό Οίκο Υπερηλίκων, ένα γηροκομείο της Ρωσικής Εκκλησίας στην οδό Ηλεκτρουπόλεως στην Αργυρούπολη. Παρά τα ενενήντα τρία της χρόνια, τα ’χει τετρακόσια. Διαβάζει με τις ώρες, βοηθάει στην ταξινόμηση της βιβλιοθήκης του ιδρύματος, παρακολουθεί την αλληλογραφία του γηροκομείου, συζητάει επί παντός επιστητού με τις νεαρές νοσηλεύτριες. Στα ράφια του πεντακάθαρου μικρού δωματίου, πολλά βιβλία Ρώσων συγγραφέων και ποιητών –Πούσκιν, Τολστόι, Αχμάτοβα, κ.ά.–, στους τοίχους φωτογραφίες σοβιετικών ηθοποιών, του Πατριάρχη Μόσχας κ. Αλέξιου, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και ένα πορτρέτο του ντράμερ των Μπιτλς, Ρίνγκο Στάρ!
Η Κλεοπάτρα Μαρουφίδου ήρθε στην Ελλάδα από τη Ρωσία το 1999, κουβαλώντας, όπως λέει, χίλιους πεντακόσιους τόμους λογοτεχνικών βιβλίων και μια συναρπαστική προσωπική ιστορία: είναι από τους ελάχιστους εν ζωή Ελληνες της Σοβιετικής Ενωσης που επέζησαν της σταλινικής τρομοκρατίας. Συνελήφθη με την κατηγορία της κατασκοπείας, φυλακίστηκε, εκτοπίστηκε στις στέπες του Καζακστάν, αλλά, όπως λέει, «στάθηκα τυχερή, γιατί αν με είχαν στείλει στα γκούλαγκ, το πιο πιθανό ήταν να είχα πεθάνει όπως τόσοι άλλοι». Σε ένα από αυτά τα γκούλαγκ εκτελέστηκε ο πατέρας της ως κατάσκοπος των Ελλήνων.
Από το Ιρκούτσκ στη Μόσχα
Η Κλεοπάτρα Μαρουφίδου γεννήθηκε στο Ιρκούτσκ, στην ανατολική Σιβηρία, όπου στα τέλη του 19ου αιώνα είχαν συρρεύσει πολλοί Ελληνες από τη νότια Ρωσία για να εργαστούν στο υπό κατασκευήν σιδηροδρομικό δίκτυο και στην ανοικοδόμηση της περιοχής. Εκεί, στην αφιλόξενη σιβηρική γη, οι Ελληνες πρόκοψαν ως τεχνίτες, μαστόροι και μικρέμποροι και γρήγορα κατέκτησαν περίοπτη θέση στην κοινωνία, όπου μάλιστα οι τοπικές αρχές έδωσαν το όνομά τους σε κεντρικό δρόμο του Ιρκούτσκ. Οταν το 1930 ο Στάλιν ξεκίνησε τις εκκαθαρίσεις εναντίον των κουλάκων (σ.σ. μεγαλοαγροτών) η μπάλα πήρε και τους ευκατάστατους Ελληνες, που εγκατέλειψαν την ύπαιθρο και κατέφυγαν στη Μόσχα και τις άλλες μεγάλες πόλεις, μήπως χαθούν και γλιτώσουν.
Το ίδιο έκανε και ο πατέρας της Κλεοπάτρας, ο Αδάμ, που όμως το 1935 πιάστηκε για παράνομη κατοχή συναλλάγματος και εστάλη σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα βόρεια της Μόσχας. «Εγραψα στον Στάλιν για να μου επιτρέψουν να δω τον πατέρα μου ενώ πήγα και είδα τον ίδιο τον Καλίνιν (σ.σ. πρόεδρος του Ανώτατου Σοβιέτ), ο οποιος μου έδωσε άδεια. Ηταν αρχές του 1937 όταν έφτασα στο γκούλαγκ, όπου με άφησαν να μείνω κοντά στον πατέρα μου τρεις μέρες. Ο υπεύθυνος με διαβεβαίωσε πως σε λίγους μήνες θα βγει. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου όμως, όπως έμαθα αργότερα, τρεις μέρες μετά την εφαρμογή της ντιρεκτίβας εναντίον των Ελλήνων, τον εκτέλεσαν ως κατάσκοπο των Ελλήνων».
Δέκα μήνες στη φυλακή
Επιστρέφοντας στο Μουρμάνσκ, στην παραθαλάσσια αυτή πόλη του παγωμένου ρωσικού βορρά, όπου εν τω μεταξύ είχε τοποθετηθεί ως λογίστρια σε ανώτερη κρατική υπηρεσία, δεν μπορούσε να φανταστεί τι την περίμενε. «Μια μέρα μετά τη ντιρεκτίβα, είχαμε εκλογές θυμάμαι, ξύπνησα νωρίς για να τακτοποιήσω στο γραφείο κάποιες εκρεμμότητες και μετά να πάω να ψηφίσω. Κάποιος χτύπησε την πόρτα του σπιτιού μου και υπέθεσα ότι με ψάχνουν από το γραφείο γιατί είχα αργήσει. Ηταν δυο άντρες της NKVD, που με συνέλαβαν και με οδήγησαν στη φυλακή. Δεν είχα ιδέα γιατί μ’ έπιασαν και πού με πήγαιναν. Με ρωτούσαν διαρκώς πού είναι το λιμάνι, αλλά εγώ δεν κυκλοφορούσα στην πόλη και δεν ήξερα. Οταν ύστερα από αφόρητες πιέσεις υπέδειξα μια κατεύθυνση, είπαν ότι αυτό είναι απόδειξη ότι είμαι κατάσκοπος.
Με μετέφεραν στις γυναικείες φυλακές του Λένινγκραντ, όπου έμεινα δέκα μήνες χωρίς δίκη, γιατί είχε χαθεί στη διαδρομή ο φάκελός μου. Στο διάστημα αυτό απομακρύνθηκε ο τότε επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Εζόφ και ανέλαβε ο Μπέρια, ο οποίος για να δείξει ότι ο προκάτοχός του δεν έκανε καλά τη δουλειά του απελευθέρωσε χιλιάδες κρατούμενους, μεταξύ των οποίων και εμένα.»
Εξορία στο Καζακστάν
«Ενα χρόνο μετά με συνέλαβαν και πάλι. Με δίκασαν για κατασκοπεία και με εξόρισαν στο Καζακστάν. Η ποινή ήταν τρία χρόνια, αλλά μεσολάβησε ο πόλεμος και έμεινα συνολικά πέντε χρόνια εκεί».
Μετά τον πόλεμο η Κλεοπάτρα Μουφίδου ενεργοποίησε, όπως λέει, «κάποιες παλιές και υψηλές γνωριμίες» και επέστρεψε στη δουλειά της, αυτή τη φορά ως υπάλληλος του υπουργείου που παρακολουθούσε τα δημόσια έργα στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν. Ουδέποτε έγινε μέλος του κόμματος, μολονότι πιέστηκε να ενταχθεί στο ΚΚΣΕ. Για την ίδια, όπως και για τη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών της τότε Σοβιετικής Ενωσης, πάντως, ο Στάλιν ήταν ο μόνος αθώος για τις διώξεις και θανατώσεις εκατομυρίων αντιφρονούντων ή κατασκευασμένων «εχθρών του λαού». «Αυτά τα πράγματα συζητούνταν στον κόσμο και όλοι έλεγαν πως είναι ένα λάθος που θα διορθωθεί. Ο κόσμος αγαπούσε τον Στάλιν, πιστεύαμε ότι δεν ήξερε πως γίνονταν τέτοια πράγματα. Ημασταν πεπεισμένοι ότι τα έκαναν οι κάτω από αυτόν, αλλά εν αγνοία του».
Ακόμα και τώρα, πάντως, η υπέργηρη Κλεοπάτρα υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι ζούσαν τότε καλύτερα στη Ρωσία απ’ ό,τι σήμερα. «Οι άνθρωποι είχαν δουλειές. Σήμερα αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, χωρίζουν οικογένειες, ξετυλίγονται δράματα», λέει.
«Ο θείον ο Δημητρόν απέθανεν...»
Η Βάλια Μουρατίδου ήταν 15 χρονών όταν η αστυνομία συνέλαβε τον πατέρα της, Δημήτρη –έναν σχετικά εύπορο Ελληνα, σιδηρουργό στο επάγγελμα–, στο Βατούμι.
«Ηταν Δευτέρα, 19 Δεκεμβρίου του 1937, και το πρωί κατεβήκαμε από το χωριό με τον πατέρα μου στο Βατούμι, αυτός για να πάει στη δουλειά του και εγώ στο σχολείο. Δύο ώρες μετά ήρθε ένας θείος μου και μου είπε ότι τον “πήραν” από το σιδηρουργείο. Από εκείνη την ώρα άρχισε ο γολγοθάς μας», λέει σήμερα η 84χρονη κ. Μουρατίδου, που ζει στη Θεσσαλονίκη και έχει συγγράψει βιβλίο για την περιπέτεια των Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης υπό τον τίτλο «Εκατό χρόνια Οδύσσεια». «Τον κράτησαν ένα χρόνο στις φυλακές στο Βατούμι με άλλους Ελληνες. Ολοι τους πιάστηκαν με την ψεύτικη κατηγορία της υπονόμευσης του κράτους και της κατασκοπείας. Οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες στη φυλακή, τα βασανιστήρια καθημερινό φαινόμενο. Πολλοί δεν άντεξαν και υπέγραψαν ότι αποδέχονται τις κατηγορίες και τους έστειλαν στα στρατόπεδα εργασίας. Ο πατέρας μου δεν υπέγραψε, αλλα στο τέλος τον εκτόπισαν και αυτόν. Τον είδα τελευταία φορά όταν τους φόρτωσαν στην Τιφλίδα στο τρένο για τη Σιβηρία. Εκτοτε δεν είχαμε νέα του. Λόγω των συνθηκών, αναγκαστήκαμε να φύγουμε στην Ελλάδα και αρχές του 1947 ένας εξάδελφος μας έγραψε ότι έμαθε από κάποιον που επέζησε πως “ο θείον ο Δημητρόν απέθανεν από αιμορραγίαν εντέρου”».
Το στίγμα της προδοσίας
Η κ. Παρθένα Αποστολιάδη από το χωριό Βιτέζοβο του Κρασνοντάρ, που ζει σήμερα στη Θεσσαλονίκη, δεν γνώρισε τον πατέρα της, αφού εστάλη στις αρχές του 1938 εξορία στη Σιβηρία, όταν η ίδια ήταν ενός μηνός. Θυμάται ωστόσο τον στιγματισμό που υπέστη η οικογένειά της, αφού ο πατέρας της είχε χαρακτηριστεί προδότης. «Από μικρό παιδάκι άρχισα να ψάχνω τον τάφο του για να αποθέσω λίγα λουλούδια, αλλά κανείς από τους εκπροσώπους των αρχών δεν μου έλεγε. Μόλις το 1956 έμαθα ότι είχε πεθάνει στη Σιβηρία, χωρίς να μου δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες».

[promitheas]

Για να τελειώνουμε με την φτηνή Προπαγάνδα και Αμαύρωση της Ιστορίας του πρώτου Σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο,παραθέτω στη σειρά 5 θέματα σχετικά απο τις σελίδες του Ριζοσπάστη. Φτάνει πια με τον κάθε δημοσιογραφίσκο -γλύφτη της άρχουσας τάξης - να δείχνει την μαγκία του και την εξυπνάδα του ποδοπατώντας τα λαμπρά χρόνια που χάραξε η Σοσιαλιστική ΕΣΣΔ!!!

(Ξανα)γράφοντας την Ιστορία σε τηλεοπτικό χρόνο

Με αφορμή τις «διώξεις των Ελλήνων επί Στάλιν» στην εκπομπή «Φάκελοι»

Πόντιοι πρόσφυγες

Πόσο εύκολα πραγματικά ανακατασκευάζονται ολόκληρες περίοδοι της ανθρώπινης ιστορίας! Το μόνο που χρειάζεται κανείς είναι 5-6 προφορικές μαρτυρίες, ένας «ειδικός» για να προσδώσει επιστημονικό κύρος στο περιεχόμενό τους και η δύναμη της εικόνας. Δυστυχώς όμως, για άλλη μια φορά, η ουσία βρίσκεται θαμμένη πίσω από την επιφάνεια της ψεύτικης «πραγματικότητας», όπως αυτή περίτεχνα παρουσιάστηκε μέσα από την εκπομπή «Φάκελοι» στις 2 Ιανουαρίου 2007. Και επειδή ο μέσος τηλεθεατής δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πολλά από τα πώς και τα γιατί της Ιστορίας, πέρα από εκείνα που «διδάσκεται» στα σχολεία και στα τηλεοπτικά παράθυρα, θα ήταν ίσως χρήσιμο να θέσουμε στην κρίση του ορισμένες πλευρές του ζητήματος που η «αντικειμενικότητα» των «Φακέλων» - ή, καλύτερα, η έλλειψη αυτής - του στέρησε εξ αρχής.

Ας ξεκινήσουμε από τον «ειδικό», τον Ιβάν Τζούχα, στην έρευνα του οποίου στηρίχτηκε η εκπομπή. Στους «Φακέλους» παρουσιάστηκε ως απόγονος θύματος του Στάλιν και επί χρόνια ερευνητής των «σταλινικών διώξεων», ειδικότερα αναφορικά με τους Ελληνες. Αυτό που παρέλειψαν να μας πληροφορήσουν ήταν η πολιτική του ιδιότητα: Ηγετικό πολιτικό στέλεχος της Περιφέρειας Βόλογκντα του κόμματος «Ενωση Δεξιών Δυνάμεων» (CΠC). Το κόμμα αυτό παρουσιάζεται από τα μεγάλα διεθνή αστικά συγκροτήματα ενημέρωσης (όπως το BBC ή το «Economist») ως ο κύριος υπέρμαχος του «δυτικού τύπου καπιταλισμού» στη Ρωσία σήμερα, ως το «κόμμα των μεγάλων επιχειρήσεων» (χαρακτηρισμός του περιοδικού «Time»), το οποίο προωθεί το αμερικανικό μοντέλο «δημοκρατίας».

Ενα από τα ηγετικά πρόσωπα του κόμματος αυτού είναι ο Anatoly Chubais, ο οποίος υπήρξε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιέλτσιν στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και κύριος υπεύθυνος για τις ιδιωτικοποιήσεις που οδήγησαν στην άνοδο της λεγόμενης «ρωσικής ολιγαρχίας». Μέχρι πρόσφατα, υπήρξε υπεύθυνος του κρατικού μονοπωλίου ενέργειας (ΡΑΟ)1.

Και αφού προσδιορίσαμε το ιδεολογικοπολιτικό υπόβαθρο πίσω από την προσπάθεια στοιχειοθέτησης της «γενοκτονίας των Ελλήνων επί Στάλιν», ας εξετάσουμε το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία με την οποία πραγματοποιήθηκε.
Επιλεκτική χρήση προσωπικών βιωμάτων

Ολη η εκπομπή περιστράφηκε κυρίως γύρω από έξι μαρτυρίες: δύο ατόμων που υπέστησαν διώξεις οι ίδιοι και τεσσάρων συγγενών. Το ζήτημα εδώ δεν είναι η εγκυρότητα ή μη των μαρτυριών (αν και το γεγονός ότι χαρακτήριζαν όλους τους υπόλοιπους έγκλειστους στα γκούλαγκ ως εγκληματίες - με σιγουριά για την ενοχή τους - και ταυτόχρονα θεωρούσαν τα συγγενικά τους πρόσωπα ως θύματα σκευωρίας, οδηγεί αναπόφευκτα σε έναν εύλογο προβληματισμό)... Το πρόβλημα έγκειται στην επιλεκτική χρήση προσωπικών βιωμάτων ως μεθόδου προσέγγισης της ιστορικής πραγματικότητας.

Υπάρχει πληθώρα προφορικών και γραπτών μαρτυριών σε Αρχεία, στο ρωσόφωνο Τύπο στην Ελλάδα, κλπ., εύκολα προσβάσιμων στον ερευνητή, που αντικρούουν κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς της εκπομπής περί διώξεων με εθνικό χαρακτήρα, αλλά και γύρω από την κατάσταση στη Σοβιετική Ενωση, γενικότερα.2 Ωστόσο, τέτοιες βιωματικές καταθέσεις δεν ταίριαζαν φαίνεται στην εικόνα που επιχειρήθηκε να κατασκευαστεί, επομένως έστω και τα στοιχειώδη στάνταρ αντικειμενικότητας στο ρεπορτάζ παραμερίστηκαν προς επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.

Αλλά, ακόμα και αν κάτι τέτοιο πραγματοποιούνταν, χάριν διατήρησης των προσχημάτων, δε θα ήταν αρκετό για να στηριχτεί επιστημονικά η εκπομπή. Η αντικειμενική αλήθεια, όπως αυτή έχει ήδη ερευνηθεί και καταγραφεί από πολλές αρχειακές μελέτες, θα έπρεπε αναμφίβολα να αποτελεί τη βάση οποιασδήποτε παρόμοιας προσέγγισης. Το μοναδικό αρχειακό ντοκουμέντο που προσκομίστηκε στο πλαίσιο των «Φακέλων» ήταν η διαταγή για την εξάρθρωση ενός δικτύου σαμποτέρ ανάμεσα στους Ελληνες. Πανομοιότυπες εντολές είχαν βέβαια συνταχθεί για όλες τις πληθυσμιακές ομάδες της ΕΣΣΔ. Και όμως, ο παρουσιαστής της εκπομπής αποφάσισε πως η διαταγή αφορούσε την «εξόντωση των Ελλήνων» ως εθνότητας, ανάγοντας αυθαίρετα τον προσανατολισμό των διώξεων που περιλάμβανε πολύ συγκεκριμένα μια μερίδα ανθρώπων - ανεξαρτήτως εθνικότητας - διωκόμενων για συγκεκριμένες πράξεις, στο σύνολο μιας εθνικής μειονότητας.

Τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία γύρω από τις διώξεις του 1937-1939, καθώς και σχετικά με τα συστήματα γκούλαγκ, βάσει των Κρατικών Αρχείων της ΕΣΣΔ, έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο ακαδημαϊκής έρευνας και είναι γνωστά από το 1993 (δημοσιεύτηκαν στο «American Historical Review», τεύχος 4 Οκτωβρίου, καθώς και στο «L' Historie» του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας). Βάσει αυτών, οι Αμερικανοί συντάκτες της έρευνας κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η λεγόμενη «περίοδος της τρομοκρατίας» (αναφέρονται στην περίοδο 1936-1940) «στόχευε κυρίως στις ελίτ παρά στις εθνικές ομάδες αυτές καθαυτές». Επηρέασε, δηλαδή, μέλη εθνοτήτων, τα οποία ανήκαν στη διοικητική και οικονομική ελίτ (και τα οποία αντιμετώπιζαν κατηγορίες διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, κλπ.), λόγω της θέσης που κατείχαν και όχι εξαιτίας της καταγωγής τους. Ιδιαίτερα για «τους λαούς του Καυκάσου», τα αρχειακά ευρήματα αποδεικνύουν πως «αντιπροσωπεύονταν σε μικρότερο ποσοστό στο σύστημα GULAG από ό,τι τους αναλογούσε στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας: ως εθνικές ομάδες επηρεάστηκαν λιγότερο συγκριτικά κατά το 1937-1938».3

Οι παραπάνω διαπιστώσεις είναι πολύ σημαντικές γιατί αποτελούν μια «πρώτη ανάγνωση» - έστω και από αστούς ακαδημαϊκούς - του γενικότερου πλαισίου, μέσα στο οποίο διαδραματίστηκαν όσα έλαβαν χώρα εκείνη την περίοδο: Ενα στοιχείο που παραλείπεται παντελώς από τους «Φακέλους» και δεν είναι άλλο από εκείνο της ταξικής πάλης, η οποία οξυνόταν ολοένα και περισσότερο, καθώς προχωρούσε η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και διαφαινόταν πλέον ορατή στον ορίζοντα η απειλή του πολέμου. Στην ταξική αυτή πάλη, πήραν μέρος και οι Σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής, των οποίων η συνδρομή στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας (πολιτική, κοινωνία, γράμματα, τέχνες, επιστήμες) σπάνια αναδεικνύεται, παρουσιάζοντάς τους πάντα σαν κάτι το «ξένο». Τίποτε δε θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια.
Αντιπαραβολή με τα αρχειακά δεδομένα

Μια αντιπαραβολή ορισμένων στοιχείων που αναφέρθηκαν στην εκπομπή με τα αρχειακά δεδομένα του ρωσικού, καθώς και του ελληνικού κράτους θα ήταν ίσως ιδιαίτερα χρήσιμη στη διαπίστωση του μεγέθους της ιστορικής διαστρέβλωσης που επιχειρείται:

Στην εκπομπή έγινε παραλληλισμός των γκούλαγκ με τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, αναφέροντας πως λίγοι επέζησαν, ενώ ήταν πολλοί εκείνοι οι οποίοι με την αποφυλάκισή τους αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα επανένταξης στην κοινωνία όντας εξόριστοι πάνω από 20 χρόνια. Τα αρχειακά ντοκουμέντα, ωστόσο, διαγράφουν μια τελείως διαφορετική εικόνα. Πρώτα απ' όλα, το ποσοστό θνησιμότητας στα γκούλαγκ, αν και ποικίλλει, μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά πως στην αρχή της περιόδου του λεγόμενου «μεγάλου τρόμου» ήταν 3,1% (1937), ενώ στα τέλη άγγιξε το 3,8% (1939). Το 1952-1953 ήταν 0,6 και 0,3%, αντίστοιχα. Κάθε χρόνο αποφυλακιζόταν ένα 20-40% των εγκλείστων. Μάλιστα, από εκείνους που στάλθηκαν στα γκούλαγκ το 1937 - το φερόμενο ως χειρότερο έτος των διώξεων - το 44,4% αποφυλακίστηκε σε διάστημα λιγότερο του ενός χρόνου. Σχετικά με τη διάρκεια των ποινών, αρκεί να αναφέρουμε πως το 1939 μόλις το 0,1% των περιπτώσεων αφορούσαν κάθειρξη άνω των 10 ετών (το 4% αφορούσε κάθειρξη από 5 έως 10 έτη και το 95,9% μέχρι 5 έτη).4

Ειδικότερα για τους Ελληνες, ειπώθηκε στην εκπομπή πως την περίοδο 1937-1939 εκτελέστηκαν πάνω από 20.000, ενώ 15.000 συνελήφθησαν μόνο τις 3 πρώτες ημέρες του Δεκέμβρη του 1937. Τι παραθέτουν σχετικά τα Αρχεία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών; Σε σχετικό «Ονομαστικό κατάλογο φυλακισθέντων Ελλήνων εν Σοβιετική Ρωσία» αναφέρεται πως έως το 1939 είχαν συλληφθεί 2.177 άτομα, εκ των οποίων μόνον οι 86 αντιμετώπιζαν κατηγορίες επί παραβάσει του άρθρου 58 του Ποινικού Κώδικα (δηλαδή για αντικαθεστωτική δράση, αντικομμουνιστική προπαγάνδα, αντικατασκοπία, κλπ.). Επιπλέον, ένας μεγάλος αριθμός εξ αυτών που συνελήφθησαν την περίοδο 1937-1939 αφέθηκαν ελεύθεροι μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της Ελληνικής Πρεσβείας στη Μόσχα, μόνο κατά το έτος 1938-1939 αποφυλακίστηκαν πάνω από 755 άτομα: Αριθμός που εκτιμάται πολύ μεγαλύτερος από την ίδια την Πρεσβεία λόγω έλλειψης συνολικής εικόνας.5

Οι ιστορικές ανακρίβειες και διαστρεβλώσεις που παρουσιάστηκαν στους «Φακέλους» ως «ιστορικές αλήθειες» είναι πολλές και δυστυχώς δεν είναι δυνατό να τις εξετάσουμε όλες με την πρέπουσα προσοχή στο πλαίσιο αυτού του σύντομου άρθρου. Τελειώνοντας, ας αναφέρουμε ορισμένες «διαπιστώσεις», που έγιναν στο τέλος της εκπομπής. Ειπώθηκε λοιπόν, μεταξύ άλλων, πως ο υπόλοιπος πληθυσμός της ΕΣΣΔ κυριολεκτικά δεν είχε πάρει χαμπάρι τού τι γινόταν στα γκούλαγκ - αν και υποτίθεται πως σχεδόν κάθε οικογένεια είχε και από ένα θύμα! Οι Σοβιετικοί πολίτες πίστεψαν ότι ήταν ο πιο ευτυχισμένος λαός του κόσμου επειδή τους το είπε ο Στάλιν! Πως πολλοί - παρά τις διώξεις - θα διατηρούσαν τις «ψευδαισθήσεις» τους μέχρι το τέλος!

Ηταν ο σοβιετικός λαός τόσο ευκολόπιστος; Πώς στάθηκε τόσο απαθής και δεκτικός σε ένα τέτοιο φοβερό κύμα τρομοκρατίας, ένας λαός επαναστάτης, ο οποίος απέδειξε ξανά και ξανά μέσα στον 20ό αιώνα ότι δεν αποδεχόταν την τυραννία, ντόπια ή ξένη; Ακόμα και η στοιχειώδης λογική ενίσταται στον παραλογισμό τέτοιων υποθέσεων. Η Ιστορία λοιπόν ξαναγράφεται σε τηλεοπτικό χρόνο και το 2007 φαίνεται πως ξεκίνησε «δυναμικά» από πλευράς εκείνων που επιχειρούν σήμερα να αναθεωρήσουν τη μνήμη των λαών...

Σημειώσεις:

1. Για τον Ιβάν Τζούχα βλέπε www.sps-vologda.ru/2politsovet-1dzhuha.htm. Για το κόμμα «Ενωση Δεξιών Δυνάμεων» βλέπε την ιστοσελίδα του κόμματος (www.sps.ru), καθώς και σχετικό δημοσίευμα στο περιοδικό «Time» (www.time.com/time/world/article/0,8599,1084414,00.html). Το άρθρο του «Economist» τιτλοφορείται «The Russian elections: Putin's way» στο τεύχος της 23ης Δεκεμβρίου 2003.

2. Βλέπε, για παράδειγμα, Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, συνεντεύξεις Ρ17, 18, 19, 20, 30, 47, 81, γραπτές μαρτυρίες Ελληνοποντίων της ΕΣΣΔ στον Αθηναϊκό Κούριερ 5-12/11/2004, 11-18/2/2005, 15-22/4/2005, τον Αθηναϊκό Τύπο, 8/12/2004, 9/1/2005, Ομόνοια 26/4/2005, κ.α.

3. Getty J. A., Rittersporn G. Τ., Zemskov V. N. (1993) «Victims of the Soviet Penal System in the pre-war Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence», στο «American Historical Review», τόμος 98, τεύχος 4 Οκτωβρίου, σελ.1.028-1.029.

4. Οπως πριν, σελ.1.017-1.049.

5. Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, Φάκελος 43 (1940), Πρεσβεία της Μόσχας προς το Υπουργείο Εξωτερικών «Περί κατηγοριών κατά φυλακισθέντων, 24 και 31 Μάρτη 1939, Φάκελος 143/Β και «Ονομαστικός κατάλογος φυλακισθέντων Ελλήνων εν Σοβιετική Ρωσία», Φάκελος Β/3/Ρ, Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών (τα δύο τελευταία παρατίθενται στο Τσαλαχούρης Κ. «Ο Ελληνισμός της Σοβιετικής Ενωσης», Αθήνα: «Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνης», σελ.223-252).

Αναστάσης ΓΚΙΚΑΣ
Συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ, διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών

[promitheas]

Ο Ποντιακός ελληνισμός στην ΕΣΣΔ ως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο

Η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 1920 μέσα στις πλέον δυσμενείς συνθήκες, μέσα από τα ερείπια που άφησαν πίσω τους ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο εμφύλιος και η ξένη ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση 16 κρατών (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα). Παρ' όλα αυτά, η νεαρή σοβιετική πολιτεία έδωσε από νωρίς δείγματα γραφής αναφορικά με τους ελληνοποντιακούς πληθυσμούς. Μερίμνησε άμεσα για την επανεγκατάσταση όσων είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους κατά τη διάρκεια των εθνικιστικών συγκρούσεων, ενώ για όσους ήταν είτε πρόσφυγες από τον Πόντο (τους οποίους η ελληνική κυβέρνηση δε δέχτηκε να μεταφέρει στην Ελλάδα) είτε άστεγοι λόγω της ολοκληρωτικής καταστροφής των χωριών τους, η σοβιετική εξουσία διέθεσε γη προκειμένου να εξασφαλίσουν τους όρους επιβίωσής τους.

Στον τομέα της πολιτιστικής - εκπαιδευτικής ανάπτυξης, η σοβιετική πολιτική προσανατολίστηκε στη συστηματική προώθηση της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας και συνείδησης μεταξύ των μη ρωσικών λαών της ΕΣΣΔ. Αυτό επιδιώχτηκε κυρίως μέσω: α) της δημιουργίας εθνικών περιοχών, με διευρυμένο καθεστώς αυτονομίας και αυτοδιοίκησης, και β) μιας δυναμικής προώθησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που στοιχειοθετούσαν μια δοσμένη εθνική - πολιτιστική ταυτότητα: ήθη και έθιμα, γλώσσα, μουσεία, λογοτεχνία και ποίηση, ακόμα και εθνικές ενδυμασίες και κουζίνες. Ο μακροπρόθεσμος στόχος αυτής της πολιτικής θα μπορούσε συνοπτικά να αποδοθεί ως η επίτευξη μιας αρμονικής - δημιουργικής συνύπαρξης μεταξύ των ιδιαίτερων εθνικών ταυτοτήτων και μιας αναδυόμενης σε πανενωσιακό επίπεδο σοσιαλιστικής κουλτούρας.

Ετσι ιδρύθηκε Ελληνικό Τυπογραφείο, εκδόθηκαν πολλές εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία στα ελληνικά, αναδείχτηκαν σημαντικές μορφές της σοβιετικής ποίησης και λογοτεχνίας, μεταφράστηκαν έργα τόσο της κλασικής όσο και της νεότερης ελληνικής φιλολογίας (από τον Ομηρο μέχρι τον Παπαδιαμάντη και τον Παλαμά), δημιουργήθηκε η Ελληνική Παιδαγωγική Σχολή, οργανώθηκε Ελληνικό Δραματικό Τμήμα στο Κρατικό Θέατρο της Αμπχαζίας, καθώς και Ελληνικά Θέατρα, εργατικές, επαγγελματικές και ανώτερες σχολές, μορφωτικοί όμιλοι, ελληνικές παιδαγωγικές ακαδημίες, κλπ.

Παρ' όλα αυτά, η μεταναστευτική τάση προς την Ελλάδα συνεχίστηκε και κατά τη δεκαετία του 1920. Πολλές παρερμηνείες έχουν αποδοθεί στην επιθυμία των Ελλήνων να γυρίσουν στην Ελλάδα, οι περισσότερες εκ των οποίων επαναλαμβάνουν το «κλασικό» μοτίβο περί καταπίεσης, διώξεων, κλπ. Πολλές μαρτυρίες όμως σκιαγραφούν μια τελείως διαφορετική εικόνα, που καταρρίπτει τα παραπάνω.

Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε και τα εξής:

α) Ενα μεγάλο τμήμα των Ελληνοποντίων που επιθυμούσε να μεταναστεύσει στην Ελλάδα ήταν πρόσφυγες του Πόντου, άνθρωποι οι οποίοι κατέφυγαν στα ρωσικά παράλια ως ενδιάμεσο σταθμό προς τον τελικό προορισμό τους: την Ελλάδα. Επομένως, για ένα εκτεταμένο χρονικό διάστημα - το οποίο παρατεινόταν συνεχώς από την άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να τους δεχτεί - οι πληθυσμοί αυτοί δε θεωρούσαν την κατάστασή τους μόνιμη.

β) Οντας ουσιαστικά «πληθυσμοί εν αναμονή» ήταν επόμενο η συμμετοχή τους στην κοινωνικοπολιτική ζωή της χώρας να είναι σχετικά περιορισμένη. Το ίδιο παρατηρήθηκε άλλωστε και ανάμεσα στους προσφυγικούς πληθυσμούς στην Ελλάδα, ωσότου η υπογραφή της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης μεταξύ του Βενιζέλου και του Κεμάλ το 1930 διέλυσε κάθε ελπίδα επιστροφής Ποντίων και Μικρασιατών στις προγονικές τους εστίες, σηματοδοτώντας μια αργή αλλά σταθερή πορεία ένταξής τους στους κοινωνικούς αγώνες της νέας τους πατρίδας.

Οι Ελληνοποντιακοί πληθυσμοί στη Ρωσία, που ματαίως περίμεναν να εμφανιστούν τα πλοία από την Ελλάδα να τους παραλάβουν, διατηρούσαν τα ελληνικά διαβατήρια (που είχαν για ευνόητους λόγους εκδοθεί σκοπίμως και μαζικά από τις προξενικές αρχές τα πρώτα χρόνια μετά το 1917 - έως τότε οι Ελληνες της Ρωσίας είχαν ρωσική υπηκοότητα, ενώ οι Ελληνες της Τουρκίας την αντίστοιχη Οθωμανική) ελπίζοντας στη μελλοντική τους παλιννόστηση. Ετσι οι πληθυσμοί αυτοί θα βρίσκονταν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα «εγκλωβισμένοι» σε μια κατάσταση που οι ίδιοι δεν επιθυμούσαν, με άμεσες συνέπειες για την ποιότητα της ζωής τους στην ΕΣΣΔ και με μια συνεχιζόμενη αβεβαιότητα για το μέλλον.

Από την άλλη μεριά, η Σοβιετική κυβέρνηση βρισκόταν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση, αντιμετωπίζοντας μια κατάσταση κατά την οποία ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων - ως πληθυσμός εν αναμονή - παρουσίαζε δυσκολίες στην ένταξη και τη συμμετοχή του σε μια χώρα την οποία και θεωρούσε ξένη.

Η ελληνική πλευρά όμως δεν είχε κανένα σκοπό να τους δεχτεί: Απαντώντας σε σχετική ερώτηση στο Κοινοβούλιο το 1930, ο τότε πρωθυπουργός Βενιζέλος απάντησε πως «οι Ελληνες της Ρωσίας, ερχόμενοι εις την Ελλάδα, μεταφέρουν εις τας αποσκευάς των και τα μικρόβια του κομμουνισμού. Μας αρκεί η επίδρασις που ασκεί ο εγχώριος κομμουνισμός. Δε μας χρειάζεται και άλλος».

Στο μεταξύ, η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ προχωρούσε, με την ταξική πάλη να οξύνεται, λαμβάνοντας στην πορεία και νέες μορφές. Ετσι κατά τη διάρκεια του κινήματος της κολεκτιβοποίησης, το προσωρινά ευνοημένο από τη ΝΕΠ τμήμα της αστικής τάξης και των καπιταλιστών της υπαίθρου (κουλάκων), πέρασε στην αντεπίθεση, οργανώνοντας ένοπλα κινήματα, δολοφονώντας κομμουνιστές, μέλη των σοβιέτ και κολχόζνικους, καταστρέφοντας τις περιουσίες των κολχόζ, κλπ.

Το ελληνικό κολχόζνικο κίνημα, ωστόσο, σημείωσε σημαντικές επιτυχίες, κατακτώντας πρωτοπόρες θέσεις, για παράδειγμα στην Ουκρανία (όπου είχαν σχηματιστεί συλλογικά αγροκτήματα πολύ πριν την επίσημη έναρξη της κολεκτιβοποίησης). Πολλοί Ελληνες τιμήθηκαν με τίτλους όπως «Διακεκριμένος Αγρότης» ή «Ηρωας της Σοσιαλιστικής Δουλιάς». Αναδείχτηκαν πανεθνικά σύμβολα του κινήματος, όπως στην περίπτωση της Πάσα Αγγελίνα.

Παλαιότερες μελέτες, στρατευμένες στο κλίμα και τις σκοπιμότητες του λεγόμενου «Ψυχρού Πολέμου», υποστήριξαν πως η σοβιετική πολιτική των «μερικών υποχωρήσεων» έναντι των εθνοτήτων της δεκαετίας του 1920, αντικαταστάθηκε το αμέσως επόμενο διάστημα από μια πολιτική «εθνοκαθάρσεων», «εθνικής τρομοκρατίας», και «αφομοίωσης» (ρωσοποίησης). Ωστόσο, πιο πρόσφατες μελέτες, οπλισμένες με πλούσιο πρωτογενές υλικό που κατέστη προσβάσιμο με το άνοιγμα των Κρατικών Αρχείων (μετά το 1991), διαπίστωσαν με έκπληξη - όπως πολλοί εξ αυτών παραδέχονται - μια «εντυπωσιακή συνέχεια στη σοβιετική προσήλωση στην ανάπτυξη των εθνοτήτων καθ' όλη τη διάρκεια της Σταλινικής περιόδου και αργότερα».

Στο μεταξύ, νέες παράμετροι είχαν κάνει την εμφάνισή τους: α) Η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία και η διαπίστωση ότι ένας δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος ήταν αναπόφευκτος. β) Η αποκάλυψη της δράσης εθνικιστικών - φασιστικών οργανώσεων στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (UVO) και της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Πρόκειται για οργανώσεις οι οποίες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου αποτέλεσαν τη μαγιά της ουκρανικής «πέμπτης φάλαγγας» που συνεργάστηκε με τους φασίστες εισβολείς.

Τα προβλήματα αυτά αναζητούσαν λύσεις σε μια περίοδο που η ταξική πάλη στην ΕΣΣΔ λάμβανε οξύτερες μορφές. Σε αυτή, το εθνικό και το ταξικό ταυτίστηκαν στο βαθμό που η αντίδραση επιχείρησε να ντύσει κατά καιρούς και κατά περίπτωση με «εθνικό μανδύα» τις αντεπαναστατικές της επιδιώξεις.
Διώξεις της περιόδου 1937 - 1939;

Σε γενικές γραμμές, η διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας γύρω από τις διώξεις πραγματοποιήθηκε σε δύο κυρίως άξονες: α) το χαρακτήρα των διώξεων και β) την έκτασή τους. Μια πρόσφατη έρευνα Αμερικανών ιστορικών στα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ, που δημοσιεύτηκε στο «American Historical Review» (όπως και στο «L' Historie» του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας), προσφέρει μια σειρά ακράδαντων στοιχείων που αποδομούν από τα θεμέλιά τους τις διάφορες «θεωρίες» περί εθνοκάθαρσης των μειονοτήτων στην ΕΣΣΔ.

Η έρευνα αυτή κατέληξε συμπερασματικά πως η λεγόμενη «περίοδος της τρομοκρατίας» (αναφέρονται στην περίοδο 1936-1940) «στόχευε κυρίως στις ελίτ παρά στις εθνικές ομάδες αυτές καθαυτές.» Επηρέασε δηλαδή μέλη εθνοτήτων τα οποία ανήκαν στη διοικητική και οικονομική ελίτ (και τα οποία αντιμετώπιζαν κατηγορίες διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, κλπ.), λόγω της θέσης που κατείχαν και όχι εξαιτίας της καταγωγής τους. Ιδιαίτερα για «τους λαούς του Καυκάσου», τα αρχειακά ευρήματα αποδεικνύουν πως «αντιπροσωπεύονταν σε μικρότερο ποσοστό στο σύστημα GULAG από ό,τι τους αναλογούσε στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας: ως εθνικές ομάδες επηρεάστηκαν λιγότερο συγκριτικά κατά το 1937-1938».

Τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία που προκύπτουν από τα Σοβιετικά Κρατικά Αρχεία, επιβεβαιώνονται αναφορικά με τους Ελληνες και από τα αντίστοιχα ελληνικά. Συγκεκριμένα, αναφορές του υπουργείου των Εξωτερικών κάνουν λόγο για 2.177 συλληφθέντες ως το 1939 (και όχι δεκάδες χιλιάδες όπως ισχυρίζονται ορισμένοι), εκ των οποίων οι 86 αντιμετώπιζαν κατηγορίες επί παραβάσει του άρθρου 58 για αντεπαναστατική δράση. Η πλέον συνήθης κατηγορία που προκύπτει επανειλημμένα στις αιτήσεις των ίδιων των ομογενών στην πρεσβεία της Μόσχας, αφορούσε την παράνομη κατοχή και διακίνηση συναλλάγματος, καθώς και το μαύρο εμπόριο.

Ηταν αυτά τα μέτρα αναγκαία; Ο Αμερικανός πρέσβης στη Μόσχα υπήρξε κατηγορηματικός: «Η κάθαρση (της περιόδου 1936-1939) καθάρισε τη χώρα και την εξασφάλισε από την προδοσία».

Εν κατακλείδι, οι οποιεσδήποτε ενέργειες από πλευράς Σοβιετικού κράτους είχαν συγκεκριμένα αίτια και σκοπούς, που καθορίζονταν από το χαρακτήρα και την όξυνση της ταξικής πάλης στις δοσμένες ιστορικές συνθήκες, την άνοδο του φασισμού και την απειλή του πολέμου. Αποτελεί λίαν υποτιμητικό, κατά τη γνώμη μου, για τον ποντιακό ελληνισμό, για την πορεία και την προσφορά του στη Σοβιετική Ενωση, να ταυτίζεται τόσο ισοπεδωτικά και εξ ολοκλήρου με τις διώξεις του 1937-1939, όπως έχει επικρατήσει να αποτυπώνεται σε μερίδα της ιστοριογραφίας. Οι εκδοχές αυτές της Ιστορίας, απογυμνώνοντας τις μερικές εξελίξεις από το γενικότερο πλαίσιο που τις επέβαλλε - και εν πολλοίς τις καθόρισε - προσπάθησαν να στοιχειοθετήσουν μια σχεδόν μεταφυσική ανθελληνική εμμονή στην πολιτική της Σοβιετικής πολιτείας.

Και όμως, ο ποντιακός ελληνισμός, ως εθνική κοινότητα στο σύνολό της, διέπρεψε σε όλα ανεξαιρέτως τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας, στις Τέχνες, στις Επιστήμες, στα Γράμματα, στην Πολιτική, κλπ. Μορφές του σοβιετικού και παγκόσμιου πολιτισμού, όπως οι Οδυσσέας Δημητριάδης (στη Μουσική) και ο Αλέξανδρος Σγουρίδης (στον Κινηματογράφο), διέγραψαν τα πρώτα βήματα της λαμπρής τους καριέρας στην κατά τ' άλλα «ανήσυχη» δεκαετία του 1930. Το 1939, πάνω από 1 στους 10 Ελληνες στην ΕΣΣΔ είχε ανώτατη μόρφωση.

Ο ποντιακός ελληνισμός, μετείχε ενεργά στις κοινωνικές διεργασίες, καθώς και σε όλες τις πτυχές / περιόδους της σοσιαλιστικής οικοδόμησης (κολεκτιβοποίηση, βιομηχανική ανάπτυξη, και ούτω καθεξής). Απέδειξε έμπρακτα το ποιόν της σχέσης του με το σοβιετικό καθεστώς, όταν με ηρωισμό και αυταπάρνηση ρίχτηκε στα πεδία των μαχών του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, υπερασπιζόμενος τη σοσιαλιστική του πατρίδα, ακόμα και με τίμημα την ίδια του τη ζωή.

του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ
Δρ. Πολιτικών Επιστημών

[promitheas]

Προσέξτε τις παραπομπές!!!

Αντιδραστική προπαγάνδα περί «γενοκτονίας των Ποντίων επί Στάλιν»!..

Διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές με ιστορικό τάχα περιεχόμενο, έχουν αντικείμενό τους τις δήθεν διώξεις των Ελληνοπόντιων από τον Στάλιν και τη σοβιετική εξουσία. Είναι εκπομπές διαποτισμένες με αντικομμουνιστικές εμπάθειες και ιστορικές ανακρίβειες. Η ιστορική αλήθεια είναι βεβαίως εντελώς διαφορετική απ' αυτή που παρουσιάζει η αντιδραστική προπαγάνδα περί μαζικών διωγμών των Ποντίων στην ΕΣΣΔ. Αλλωστε, ακόμη και συγγραφείς που υποστήριζαν αρχικά την εθνοκάθαρση στην ΕΣΣΔ, και ενέτασσαν σ' αυτήν και το διωγμό των Ποντίων, ακολούθως παραδέχτηκαν ότι υπήρξε «εντυπωσιακή συνέχεια στη σοβιετική προσήλωση γύρω από την ανάπτυξη των εθνοτήτων καθ' όλη τη διάρκεια της σταλινικής περιόδου και αργότερα»1.

Η ΕΣΣΔ συστηματικά προωθούσε την ιδιαίτερη εθνική ταυτότητα στους μη ρωσικούς λαούς της επικράτειας. Με δημιουργία εθνικών περιοχών, διευρυμένο καθεστώς αυτονομίας και δυναμική προώθηση ιδιαίτερων εθνικών χαρακτηριστικών (ήθη, έθιμα, γλώσσα, μουσεία, λογοτεχνία, ποίηση)2.

Στη δεκαετία του 1930, ελήφθησαν όντως μέτρα, των οποίων τα αίτια και η έκταση έχουν διαστρεβλωθεί. Ωστόσο, τα αίτια λήψης τους οφείλονται:

    * Στη διαπίστωση, αρχές της δεκαετίας του 1930, πως οι εθνικές οργανώσεις και θεσμοί (όπως οι αυτόνομες εθνικές περιοχές, τα εθνικά σχολεία) ενίσχυαν τις εθνικιστικές τάσεις3
    * Στην άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και τη διαπίστωση πως ερχόταν δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Οι επαφές τμήματος της διασποράς με τις φασιστικές κυβερνήσεις του εξωτερικού και ο ρόλος που έπαιξε ο αστικός εθνικισμός (ως «πέμπτη φάλαγγα») στην ιμπεριαλιστική επέμβαση στην ΕΣΣΔ το 1919-1920, εύλογα ανησύχησαν τη σοβιετική κυβέρνηση.

Υπονόμευση της σοβιετικής εξουσίας

Εμπλέκονταν σ' αυτά Ελληνοπόντιοι; Ο ερευνητής Ιβάν Τσούχα αναφέρει πως «μια εκδοχή είναι... η πληροφορία από την Αθήνα να μιλούσε για ενδεχόμενη αυτονομιστική κίνηση Ελλήνων που έμεναν στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και δημιουργία ακόμη και ανεξάρτητου κράτους στο Νότο της ΕΣΣΔ. Πίσω από την κίνηση αυτή, σύμφωνα πάντοτε με τις ίδιες πηγές, βρίσκονταν Ελληνες που διατηρούσαν στενές σχέσεις με το φασιστικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά... Είχε προηγηθεί η άρνηση του μεταξικού καθεστώτος να δεχτεί τον επαναπατρισμό αρκετών χιλιάδων Ελλήνων που ζούσαν στη Σοβιετική Ενωση, δίχως ωστόσο να έχουν πάρει σοβιετικά διαβατήρια»4.

Η εκδοχή επιβεβαιώνεται ακόμα και από το αντικομμουνιστικό βιβλίο των Beck και Godin (ψευδώνυμα Σοβιετικών συγγραφέων, φυλακισμένων την εποχή εκείνη στην ΕΣΣΔ), που δημοσιεύτηκε στις ΗΠΑ το 1951: «Ετυχε να είμαστε πολύ καλά πληροφορημένοι για τους Ελληνες αυτούς, επειδή ένας από μας μοιραζόταν το κελί με έναν άνθρωπο, που, σύμφωνα με δική του ομολογία, επρόκειτο να γίνει υπουργός Παιδείας στη σχεδιαζόμενη Μεγάλη Ελληνική Δημοκρατία, η οποία επρόκειτο να ιδρυθεί με ξένη - και ειδικά ελληνική - βοήθεια στη Νότια Ρωσία»5.

Επιπλέον, υπήρχαν στην Ελλάδα σύλλογοι Ελλήνων από τη Ρωσία (κυρίως πρώην κεφαλαιούχοι που είχαν χάσει τις περιουσίες τους με την Οχτωβριανή Επανάσταση) που διατηρούσαν σχέσεις με το καθεστώς Μεταξά. Σε υπόμνημα του Σωματείου «Ελλήνων εκ Ρωσίας» αναφέρεται πως ο εκτοπισμός Ελλήνων έγινε με κριτήριο τις εθνικιστικές και αντικομμουνιστικές τους πεποιθήσεις6.

Η ύπαρξη κάποιων υπονομευτικών ομάδων ανάμεσα στους Ελληνες επιβεβαιώνεται και από τα επίσημα στοιχεία του ελληνικού κράτους. Στην αίτηση του Αλεξίου Ελευθεριάδη προς τις προξενικές αρχές (22/9/1935) αναφέρεται: «Πλην εάν εγώ απηλλάγην εκ των δεινών της Κομμουνιστικής Ρωσίας υπάρχουν εκεί οικογένειαι υποφέρουσαι τα πάνδεινα διότι είναι εχθροί του κομμουνιστικού καθεστώτος. Οι άνθρωποι ούτοι υπό την ηγεσία μου κατ' επανάληψιν εξεγερθέντες κατά τα έτη 1929 και ιδίως κατά τα έτη 1931-1932 έστρεψαν τα όπλα εναντίον των κομμουνιστών, πλην όμως δεν είχον την τύχην να ιδούν τας προσπάθειάς των ευδοκιμούσας, βραδύτερον δε συνελαμβάνοντο μεθ' εμού και εξορίζοντο εις την Σιβηρίαν υποφέροντες τα μέγιστα υπό των κομμουνιστών»7.
Μέτρα με ταξικό προσανατολισμό

Οι σοβιετικές αρχές στράφηκαν κατά όσων είχαν ταξικό συμφέρον να αλλάξει το σοβιετικό σοσιαλιστικό κοινωνικοοικονομικό καθεστώς. Από τους συλληφθέντες Ελληνοπόντιους, το 32% προερχόταν από τα κολχόζ (κατηγορούμενοι για σαμποτάζ), το 27% βρισκόταν σε εξειδικευμένες θέσεις, το 13% κατείχε διευθυντικές θέσεις, το 10% ήταν υπάλληλοι, το 6% εκπαιδευτικοί, ενώ μόλις το 3% ήταν εργάτες8.

Επιπλέον, η επιλογή των υπόπτων γινόταν κυρίως από τα τοπικά εθνικά συμβούλια των ίδιων των Ελλήνων της ΕΣΣΔ. Υπήρχαν, βέβαια, και περιπτώσεις ανθρώπων που συνελήφθησαν μετά από - αβάσιμες όπως είπαν - κατηγορίες. Πολλοί από αυτούς αθωώθηκαν κι αποκαταστάθηκαν9.

Μεγάλος αριθμός των συλληφθέντων την περίοδο 1937-1939 αφέθησαν σύντομα ελεύθεροι. Σύμφωνα με έκθεση της ελληνικής πρεσβείας στη Μόσχα, μόνο κατά τα έτη 1938-1939 αποφυλακίστηκαν πάνω από 755 άτομα: Αριθμός που εκτιμάται πολύ μεγαλύτερος από την ίδια την πρεσβεία λόγω έλλειψης συνολικής εικόνας10.

Οσον αφορά στην πραγματική έκταση των διώξεων, τα επίσημα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ κάνουν λόγο για 2.610 Ελληνες εκτοπισμένους το 1942 (αριθμός που έπεσε στους 1.247 το 1947)11. Ο συνολικός αριθμός των μετεγκατεστημένων, σύμφωνα με τα αρχεία της KGB (αναφέρονται ως «ειδικοί μέτοικοι»), μέχρι το 1953 ανερχόταν σε 14.760.

Επίσης, ελάχιστος αριθμός εξ αυτών εγκαταστάθηκε στη Σιβηρία. Η συντριπτική πλειοψηφία μεταφέρθηκε σε προάστια μεγάλων αστικών κέντρων (στις πόλεις Molotov, Sverdlovsk, ακόμα και στη Μόσχα). Σημειωτέον πως το σοβιετικό κράτος αποζημίωνε τους «ειδικούς μέτοικους» για τις περιουσίες τους, ενώ τους εξασφάλιζε δουλιά και στέγη12.
Η θέση και όχι η καταγωγή

Πρόσφατη έρευνα Αμερικανών ιστορικών στα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ (δημοσιεύτηκε στο «American Science Review») κατέληγε πως η λεγόμενη περίοδος της τρομοκρατίας (1936-1940) «στόχευε κυρίως στις ελίτ, παρά στις εθνικές ομάδες αυτές καθαυτές». Επηρέασε δηλαδή κατηγορούμενους για διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας, κλπ.

Επίσης, το 1939, στα τέλη δηλαδή της λεγόμενης περιόδου του Μεγάλου Τρόμου, μόλις το 0,1% των ποινών αφορούσαν σε κάθειρξη άνω των 10 ετών. Το 4% αφορούσε σε κάθειρξη 5-10 ετών και το 95,9% μέχρι 5 έτη. Τα στοιχεία που παρουσίασε τότε η ελληνική πρεσβεία της Μόσχας στο υπουργείο των Εξωτερικών επιβεβαιώνουν τα παραπάνω ευρήματα13.

Οι συγγραφείς της μελέτης κατέληξαν πως οι «ισχυρισμοί ότι ο τρόμος έπεσε με ιδιαίτερο βάρος στις μη ρωσικές εθνικότητες δεν προκύπτουν από τα δεδομένα των έγκλειστων τη δεκαετία του 1930».

Από βιογραφικές καταθέσεις «αυτοπτών μαρτύρων» δίνεται απάντηση στις ερωτήσεις ερευνητών για τις «διώξεις», ως εξής: «Το 1939 που φύγαμε, από φόβο δε φύγαμε... Ελεύθερα. Αν είχες διαβατήρια και άδεια από την πρεσβεία πήγαινες στην Ελλάδα» και «Καμιά δίωξη δεν υπήρχε, άνετα ζούσαμε». Στην ερώτηση αν «κυνηγούσανε γενικά τους Ελληνες σαν εθνότητα», μια επαναπατρισθείσα που ανήκε σε εύπορη οικογένεια απάντησε με ειλικρίνεια: «Οχι όλους, τους πλούσιους, τους ευκατάστατους»14.

    * Τα στοιχεία του άρθρου αναδημοσιεύονται από άρθρο του Αναστάση Γκίκα, δρ. Πολιτικών Επιστημών -συνεργάτη του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ («Ρ», 25 του Ιούνη 2006).

Παραπομπές:

1. Suny G. (1993) «The Revenge of the Past», Slezkine Y. (1994) «The USSR as Communal Apartment», στο Slavic Review 53, κ.α.

2. Martin T. (2001) «The Affirmative Action Empire» σελ. 13-18

3. Οπως πριν, σελ. 302-303

4. Βραδέλη Στ. (2005) «Οι διωγμοί των Ελλήνων επί Στάλιν», στον «Ταχυδρόμο», 18/6/2005, σελ. 40

5. Beck F. & Godin W. (1951) «Russian Purge and the Extraction of Confession» σελ. 140

6. Παυλίδη Ε. (1953) «Ο Ελληνισμός της Ρωσίας», σελ. 400 και 407

7. «Περί χορηγήσεως αδείας καθόδου εν Ελλάδι υπηκόων Ελλήνων διαμενόντων εν Ρωσία», Αρχείο ΥΠΕΞ, Φάκελος 45.5

8. Αγτζίδης Β. (2001) «Παρευξείνιος Διασπορά», σελ. 480

9. Μουρατίδου Β. (2001) «Εκατοντάχρονη Οδύσσεια», σελ. 210 και Μυστακόπουλος Β. (2003) «Ανθρωποι, Χρόνια, Γεγονότα», σελ. 59

10. Αρχείο ΥΠΕΞ, Φάκελος 43 (1940)

11. Pohl J. O. (1999) «Ethnic Cleansing in the USSR, 1937-1949» σελ. 123

12. Απόφαση Νο. 5859 της Κρατικής Επιτροπής Αμυνας 11/5/1994, Βιβλιοθήκη Κογκρέσου των ΗΠΑ

13. Getty J. A., Rittersporn, Zemskov V. N. (1993) «Victims of the Soviet Penal System in the pre-war Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence» στο American Science Review, 98 (4)

14. Ενδεικτικά: Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, συνεντεύξεις Ρ17, 18, 19, 20, 30, 47, 81

[promitheas]

Επίσης προσέξτε τις παραπομπές!!!

Μύθος και Πραγματικότητα

Σχετικά με την αντιδραστική προπαγάνδα περί «γενοκτονίας των Ποντίων επί Στάλιν»!..

Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αναβιώνει συστηματικά στη χώρα μας μια φιλολογία περί «γενοκτονίας των Ποντίων επί Στάλιν». Λέμε «αναβιώνει», γιατί είναι γεγονός πως υπήρξε πληθώρα βιβλιογραφικής παραγωγής στο παρελθόν, η οποία, στρατευμένη στο κλίμα και τις σκοπιμότητες του «Ψυχρού Πολέμου», υποστηρίζει πως η σοβιετική πολιτική των μερικών υποχωρήσεων έναντι των εθνοτήτων της δεκαετίας του 1920, αντικαταστάθηκε το αμέσως επόμενο διάστημα από μια πολιτική «εθνοκαθάρσεων», «εθνικής τρομοκρατίας» και «αφομοίωσης» (ρωσοποίηση). Ωστόσο, από πιο πρόσφατες μελέτες, όπως πολλοί εκ των συγγραφέων τους με έκπληξη παραδέχονται, διαπιστώνεται μια «εντυπωσιακή συνέχεια στη σοβιετική προσήλωση γύρω από την ανάπτυξη των εθνοτήτων καθ' όλη τη διάρκεια της Σταλινικής περιόδου και αργότερα».1

Ενας εξ αυτών μάλιστα, ο Αμερικανός ιστορικός T. Martin, υποστήριξε πως καμιά άλλη χώρα δεν κατάφερε να προσεγγίσει ποτέ το εύρος των ευνοϊκών προγραμμάτων που εφάρμοσε η Σοβιετική Ενωση («για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία») για την ανάπτυξη των εθνοτήτων. Η σοβιετική πολιτική προσανατολίστηκε γύρω από τη συστηματική προώθηση της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας και της εθνικής συνείδησης μεταξύ των μη-ρωσικών λαών της ΕΣΣΔ. Αυτό επετεύχθη μέσω α) της δημιουργίας εθνικών περιοχών, με διευρυμένο καθεστώς αυτονομίας και αυτοδιοίκησης, και β) μιας δυναμικής προώθησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που στοιχειοθετούσαν μια δοσμένη εθνική - πολιτιστική ταυτότητα: Ηθη και έθιμα, γλώσσα, μουσεία, λογοτεχνία και ποίηση, κ.ά. 2

Κατά τη δεκαετία του 1930, ελήφθησαν όντως μια σειρά μέτρων, των οποίων τα αίτια, ο χαρακτήρας και η έκταση έχουν διαστρεβλωθεί κατά το δοκούν, προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η απαράδεκτη φιλολογία περί εθνοκαθάρσεων. Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή.
Εφαλτήρια ενίσχυσης της αντίδρασης

Σε γενικές γραμμές, τα αίτια λήψης μιας σειράς μέτρων από τις σοβιετικές αρχές είχαν να κάνουν α) με τη διαπίστωσή τους, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, πως οι εθνικές οργανώσεις και θεσμοί (όπως οι αυτόνομες εθνικές περιοχές, τα εθνικά σχολεία, κλπ.), αντί να αποδυναμώσουν τις εθνικιστικές τάσεις στις περιοχές αυτές, μετατράπηκαν σε εφαλτήρια για την ενίσχυσή τους. Αντί, λοιπόν, οι μορφές εθνικής (μειονοτικής), διοικητικής και πολιτιστικής αυτοδιάθεσης, που με τόσο επιμονή προώθησε το σοβιετικό κράτος, να οδηγήσουν «στην εξυπηρέτηση των πολιτιστικών συμφερόντων των λαών ...έδωσε νόμιμο πάτημα στους αντιπάλους της σοβιετικής εξουσίας για την οργάνωση της αντίδρασής τους». 3

β) Με την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και τη διαπίστωση πως ένας δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος ήταν αναπόφευκτος. Οι αυξανόμενες επαφές τμήματος της διασποράς με τις φασιστικές κυβερνήσεις του εξωτερικού, σε συνδυασμό με το ρόλο που έπαιξε ο αστικός εθνικισμός (ως «πέμπτη φάλαγγα») κατά την ιμπεριαλιστική επέμβαση στην ΕΣΣΔ το 1919-1920, δημιούργησε εύλογες ανησυχίες στη σοβιετική κυβέρνηση.
Υπονόμευση της σοβιετικής εξουσίας

Σε ποιο βαθμό είχε μερίδα των Ελληνοποντίων της Ρωσίας σχέση με τα παραπάνω; Ο ερευνητής Ιβάν Τσούχα, τον οποίο επικαλείται σχετικό άρθρο του «Ταχυδρόμου» (18/6/2005), αναφέρει πως «μια εκδοχή είναι ...η πληροφορία από την Αθήνα να μιλούσε για ενδεχόμενη αυτονομιστική κίνηση Ελλήνων που έμεναν στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και δημιουργία ακόμη και ανεξάρτητου κράτους στο Νότο της ΕΣΣΔ. Πίσω από την κίνηση αυτή, σύμφωνα πάντοτε με τις ίδιες πηγές, βρίσκονταν Ελληνες που διατηρούσαν στενές σχέσεις με το φασιστικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά... Είχε προηγηθεί η άρνηση του μεταξικού καθεστώτος να δεχτεί τον επαναπατρισμό αρκετών χιλιάδων Ελλήνων που ζούσαν στη Σοβιετική Ενωση, δίχως ωστόσο να έχουν πάρει σοβιετικά διαβατήρια».4

Αυτή η εκδοχή φαίνεται να επιβεβαιώνεται ακόμα και από το αντι-κομμουνιστικό βιβλίο των Beck και Godin (ψευδώνυμα δύο Σοβιετικών συγγραφέων, που ήταν στη φυλακή την εποχή εκείνη στην ΕΣΣΔ), που δημοσιεύτηκε (για ευνόητους λόγους) στις ΗΠΑ το 1951: «Ετυχε να είμαστε πολύ καλά πληροφορημένοι για τους Ελληνες αυτούς, επειδή ένας από μας μοιραζόταν το κελί με έναν άνθρωπο, που, σύμφωνα με δική του ομολογία, επρόκειτο να γίνει υπουργός Παιδείας στη σχεδιαζόμενη Μεγάλη Ελληνική Δημοκρατία, η οποία επρόκειτο να ιδρυθεί με ξένη - και ειδικά ελληνική - βοήθεια στη Νότια Ρωσία».5 Το ότι υπήρχαν στην Ελλάδα σύλλογοι Ελλήνων από τη Ρωσία (κυρίως πρώην κεφαλαιούχοι που είχαν χάσει τις περιουσίες τους με την Οχτωβριανή Επανάσταση) που διατηρούσαν καλές σχέσεις και ιδεολογική συμπάθεια / συγγένεια με το καθεστώς Μεταξά είναι γεγονός. Σε υπόμνημα του Σωματείου «Ελλήνων εκ Ρωσίας», αναφέρεται πως ο εκτοπισμός Ελλήνων έγινε με κριτήριο τις εθνικιστικές και αντικομμουνιστικές τους πεποιθήσεις.6

Ορισμένοι ερευνητές ισχυρίζονται πως η ύπαρξη υπονομευτικών ομάδων ανάμεσα στους Ελληνες -και γενικότερα - δεν ήταν τίποτε άλλο από χαλκευμένες κατηγορίες των αρχών. Και όμως, η ύπαρξη αυτών των ομάδων επιβεβαιώνεται και μέσα από τα επίσημα στοιχεία του Ελληνικού Κράτους. Ετσι, στην αίτηση του Αλεξίου Ελευθεριάδη προς τις προξενικές αρχές (22/9/1935), αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Πλην εάν εγώ απηλλάγην εκ των δεινών της Κομμουνιστικής Ρωσίας υπάρχουν εκεί οικογένειαι υποφέρουσι τα πάνδεινα διότι είναι εχθροί του Κομμουνιστικού καθεστώτος. Οι άνθρωποι ούτοι υπό την ηγεσία μου κατ' επανάληψιν εξεγερθέντες κατά τα έτη 1929 και ιδίως κατά τα έτη 1931-1932 έστρεψαν τα όπλα εναντίον των κομμουνιστών, πλην όμως δεν είχον την τύχην να ιδούν τας προσπάθειάς των ευδοκιμούσας, βραδύτερον δε συνελαμβάνοντο μεθ' εμού και εξορίζοντο εις τη Σιβηρίαν υποφέροντες τα μέγιστα υπό των κομμουνιστών».7
Μέτρα με ταξικό προσανατολισμό

Αλλά και πάλι, στο επίκεντρο της έρευνας και των μέτρων που έλαβαν οι σοβιετικές αρχές, δεν περιελήφθησαν οι Ελληνες αδιακρίτως, όπως ισχυρίζονται μερικοί, αλλά συγκεκριμένα όσοι α) είχαν ταξικό συμφέρον να αλλάξει το κοινωνικοοικονομικό καθεστώτος, β) δεν είχαν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις και ούτε θα στρατεύονταν σε περίπτωση πολέμου, ή γ) σε περίπτωση εμπόλεμης κατάστασης θα ήταν σε θέση λόγω της επαγγελματικής τους κατάστασης να προκαλέσουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα. Να σημειωθεί πως η ελληνική υπηκοότητα αποκτήθηκε είτε την περίοδο 1917-1920 (εποχή της εθνικιστικής - αυτονομιστικής έξαρσης), είτε την περίοδο 1927-1931 από γαιοκτήμονες που έτσι εξαιρούνταν από την κολεκτιβοποίηση.

Ενδεικτικό του ταξικού προσανατολισμού των μέτρων που ελήφθησαν αποτελεί το γεγονός πως από τους Ελληνες που συνελήφθησαν από την ελληνική περιοχή, το 32% προερχόταν από τα κολχόζ (κατηγορούμενοι για σαμποτάζ), το 27% βρισκόταν σε εξειδικευμένες θέσεις, το 13% κατείχε διευθυντικές θέσεις, το 10% ήταν υπάλληλοι, το 6% εκπαιδευτικοί, ενώ μόλις το 3% ήταν εργάτες. 8

Ενα επιπλέον πολύ σημαντικό στοιχείο που δεν πρέπει να αγνοηθεί είναι το ότι η επιλογή ατόμων, που κρίνονταν ύποπτοι, γινόταν κατά κύριο λόγο, όχι από τις σοβιετικές αρχές, αλλά από τα τοπικά εθνικά συμβούλια των ίδιων των Ελλήνων της ΕΣΣΔ. Υπήρχαν, βέβαια, και περιπτώσεις ανθρώπων που συνελήφθησαν μετά από κατηγορίες συντοπιτών τους, οι οποίοι - σύμφωνα πάντα με τους κατηγορούμενους - τους απέδωσαν διάφορες αβάσιμες κατηγορίες, εξαιτίας προσωπικών διαφορών, αντιδικιών, κλπ. Πολλοί από αυτούς στη συνέχεια αθωώθηκαν και κατάφεραν να αποκαταστήσουν την υπόληψή τους, λαμβάνοντας ακόμα και υπεύθυνες θέσεις στο σοβιετικό κράτος.9

Ενα επίσης σημαντικό στοιχείο, που δεν αναφέρεται πουθενά στη σχετική βιβλιογραφία, είναι το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός εξ αυτών που συνελήφθησαν την περίοδο 1937-1939 αφέθησαν ελεύθεροι μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της Ελληνικής Πρεσβείας στη Μόσχα, μόνο κατά το έτος 1938-1939 αποφυλακίστηκαν πάνω από 755 άτομα: αριθμός που εκτιμάται πολύ μεγαλύτερος από την ίδια την Πρεσβεία λόγω έλλειψης συνολικής εικόνας.10

Οσον αφορά, τέλος, τα νούμερα που παρατίθενται γύρω από την έκταση των διώξεων, οι «εκτιμήσεις» ποικίλλουν. Ορισμένοι κάνουν λόγο ακόμα και για εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένων. Η μόνη σχετικά αξιόπιστη διασταύρωση που μπορούμε να κάνουμε εμείς είναι με τα στοιχεία που παρατίθενται από μια έρευνα με βάση τα επίσημα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ και κάνουν λόγο για 2.610 Ελληνες εκτοπισμένους το 1942 (αριθμός που έπεσε στους 1.247 το 1947).11 Από την άλλη μεριά, ο συνολικός αριθμός των μετεγκατεστημένων, σύμφωνα με τα αρχεία της KGB (αναφέρονται ως «ειδικοί μέτοικοι»), μέχρι το 1953 ανερχόταν σε 14.760. Η γεωγραφική κατανομή τους επίσης δείχνει ότι ελάχιστος αριθμός εξ αυτών εγκαταστάθηκε σε περιοχές της Σιβηρίας, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία μεταφέρθηκε σε προάστια μεγάλων αστικών κέντρων (στις πόλεις Molotov, Sverdlovsk, ακόμα και στη Μόσχα). Σημειωτέον πως οι «ειδικοί μέτοικοι» αποζημιώνονταν για τις περιουσίες που άφηναν πίσω, ενώ το σοβιετικό κράτος εξασφάλιζε την επαγγελματική τους αποκατάσταση και προσέφερε μια ιδιαίτερα εκτενή σειρά διευκολύνσεων για την αγορά βασικών αγαθών (τους πρώτους μήνες η προμήθεια τροφίμων γινόταν δωρεάν), την αγορά ή οικοδόμηση οικιών, κλπ.12 Η αφερεγγυότητα του ιδεολογήματος περί «μαζικών διώξεων» και «γενοκτονίας» αποδεικνύεται επίσης από τη συνεχόμενη αυξητική πορεία του συνολικού αριθμού των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ, η οποία σε καμιά απολύτως περίοδο δεν παρουσιάζει μείωση ή στασιμότητα.
Η θέση και όχι η καταγωγή

Μια πρόσφατη έρευνα Αμερικανών ιστορικών στα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ, που δημοσιεύτηκε στο American Science Review, προσέφερε πρόσθετο φως στην υπόθεση, αποδομώντας από τα θεμέλιά τους τις διάφορες «θεωρίες» περί εθνοκάθαρσης των μειονοτήτων στην ΕΣΣΔ. Η έρευνα αυτή κατέληγε συμπερασματικά πως η λεγόμενη «περίοδος της τρομοκρατίας» (αναφέρονται στην περίοδο 1936-1940) «στόχευε κυρίως στις ελίτ, παρά στις εθνικές ομάδες αυτές καθαυτές». Επηρέασε δηλαδή μέλη εθνοτήτων, τα οποία ανήκαν στη διοικητική και οικονομική ελίτ (και τα οποία αντιμετώπιζαν κατηγορίες διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας, κλπ.), λόγω της θέσης που κατείχαν και όχι εξαιτίας της καταγωγής τους.

Οσον αφορά τη διάρκεια των ποινών, το 1939, κατά τα τέλη, δηλαδή, της περιόδου του περιβόητου «μεγάλου τρόμου», στο σύνολο των ποινών, μόλις το 0,1% των περιπτώσεων αφορούσαν κάθειρξη άνω των 10 ετών (το 4% αφορούσε κάθειρξη από 5 έως 10 έτη, και το 95,9% μέχρι 5 έτη). Οπως είδαμε, τα στοιχεία που παρουσίασε τότε η Ελληνική Πρεσβεία της Μόσχας στο υπουργείο των Εξωτερικών επιβεβαιώνουν τα παραπάνω ευρήματα.13

Στο σύνολό τους, τα δεδομένα που προέκυψαν από την εξέταση των κρατικών αρχείων της ΕΣΣΔ φαίνεται να υποστηρίζουν «την υπόθεση» που είχε ήδη αρχίσει να υποστηρίζεται από μεγάλη μερίδα της επιστημονικής κοινότητας «ενός προοδευτικά αντι-ελίτ προσανατολισμού της ποινικής πολιτικής» κατά τη δεκαετία του 1930 και έπειτα. Παράλληλα, οι συγγραφείς της μελέτης κατέληξαν πως οι «ισχυρισμοί ότι ο τρόμος έπεσε με ιδιαίτερο βάρος στις μη-ρωσικές εθνικότητες δεν προκύπτει από τα δεδομένα των έγκλειστων τη δεκαετία του 1930. Ο συνήθης ισχυρισμός ότι οι περισσότεροι εκ των κρατουμένων ήταν "πολιτικοί" επίσης φαίνεται αναληθής. Από την άλλη μεριά, τα νέα στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη, στην οποία κατέληξαν και άλλες στατιστικές έρευνες και μελέτες άλλων τύπων, πως οι διώξεις στόχευαν τη σοβιετική ελίτ». Και για να τεθεί η συζήτηση στη σωστή της βάση, αξίζει να σημειωθεί τέλος πως, σύμφωνα με την ίδια μελέτη, το ποσοστό των εγκλείστων στην ΕΣΣΔ το διάστημα 1936-1939, μια περίοδο έντονης ταξικής πάλης, ήταν χαμηλότερο του αντίστοιχου των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1990 (2,4% έναντι 2,8%, αντίστοιχα).
«Καμιά δίωξη δεν υπήρξε...»

Οι οποιεσδήποτε ενέργειες από πλευράς σοβιετικού κράτους είχαν συγκεκριμένα αίτια και σκοπούς, που καθορίζονταν από επιλογές βασισμένες σε αντικειμενικές συνθήκες και τις ιστορικές εξελίξεις της εποχής. Εν τέλει αφορούσαν μια μικρή μερίδα των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ. Τα στοιχεία των αρχειακών πηγών επιβεβαιώνουν και βιογραφικές καταθέσεις «αυτοπτών μαρτύρων», οι οποίοι, στις επίμονες ερωτήσεις των ερευνητών για τις «διώξεις», απαντούσαν ο ένας μετά τον άλλον: «Το 1939 που φύγαμε, από φόβο δε φύγαμε ...Ελεύθερα. Αν είχες διαβατήρια και άδεια από την Πρεσβεία πήγαινες στην Ελλάδα», «Ησαν πανελεύθεροι [οι Ελληνες]. Ελεύθεροι, δεν υπήρχε ουδεμία δέσμευση. Δηλαδή, ουδεμία πίεση», «Καμιά δίωξη δεν υπήρχε, άνετα ζούσαμε». Στην ερώτηση αν «κυνηγούσανε γενικά τους Ελληνες σαν εθνότητα», μια επαναπατρισθείσα που ανήκε σε εύπορη οικογένεια απάντησε με ειλικρίνεια: «Οχι όλους, τους πλούσιους, τους ευκατάστατους»...14

Η πλειοψηφία του ελληνισμού στη Σοβιετική Ενωση απέδειξε έμπρακτα την εκτίμηση και αφοσίωσή της στο νέο κοινωνικοπολιτικό καθεστώς κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Χιλιάδες Ελληνες πολέμησαν στην πρώτη γραμμή ενάντια στη φασιστική επίθεση και έδωσαν τη ζωή τους για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής τους πατρίδας. Ακόμα και σε περιοχές κατεχόμενες από τους ναζί, δεν ήταν λίγοι οι Ελληνες που έσπευσαν μαζικά να ενισχύσουν τις γραμμές των παρτιζάνων που δρούσαν στα μετόπισθεν.
Μαύρη προπαγάνδα για τη μαύρη αγορά

Ωστόσο, υπήρχαν και εξαιρέσεις. Τις εξαιρέσεις αυτές αφορούσαν και οι ενέργειες των σοβιετικών αρχών έναντι μιας μερίδας Ελλήνων την περίοδο 1946-1949. Οι διώξεις μερίδας ανθρώπων που ανήκαν σε μια σειρά μειονοτήτων, και που πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο μετά τον πόλεμο είχαν πολύ διαφορετικά κριτήρια, τα οποία παραθέτονται σε σχετικά έγγραφα του Λαϊκού Επιτροπάτου Εσωτερικών Υποθέσεων: «Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής σημαντικό μέρος του βουλγαρικού πληθυσμού συμμετείχε ενεργά στην εφαρμογή μέτρων για τη συγκέντρωση σιτηρών και τροφίμων για το γερμανικό στρατό...Σημαντικό μέρος των Ελλήνων, ιδιαίτερα στις παραλιακές πόλεις, με την εισβολή των κατακτητών ασχολούνταν με το εμπόριο και την ελαφριά βιομηχανία οι ...Εθνικές επιτροπές των Αρμενίων ...έκαναν προπαγανδιστική δουλιά για "Ανεξάρτητη Αρμενία"». Ο συγγραφέας που παραθέτει και το παραπάνω ντοκουμέντο επιχειρεί στη συνέχεια να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, λέγοντας πως ήταν απόλυτα φυσιολογικό για μια μερίδα των Ελλήνων «αντί να πεθάνουν από την πείνα» να προτιμήσουν «να ασχοληθούν με το εμπόριο και την ελαφριά βιομηχανία».15

Ξεχνάει ίσως ότι τους αντίστοιχους ανθρώπους στην Ελλάδα τους καταδικάζανε ως συνεργάτες των κατοχικών δυνάμεων και τους εκτελούσαν επί τόπου (συγκριτικά, οι σοβιετικές αρχές υπήρξαν ομολογουμένως πολύ πιο επιεικείς, περιοριζόμενες στη μετεγκατάσταση μακριά από τις συνοριακές περιοχές ή τον εκτοπισμό τους). Για να μην αναλογιστούμε καν τι θα συνέβαινε, αν ο καθένας την εποχή αυτή λογάριαζε μόνο την επιβίωσή του και δεν έκανε θυσίες για την απελευθέρωση του συνόλου: Ευτυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού, όπως και άλλων λαών, δε θεώρησε εκείνη τη στιγμή αυτή τη στάση δικαιολογημένη...

Η αναβίωση στην Ελλάδα μιας χρεοκοπημένης ψυχροπολεμικής φιλολογίας περί «εθνοκαθάρσεων επί Στάλιν» δεν μπορεί παρά να προβληματίσει ως προς τη σκοπιμότητά της. Διάχυτα διαποτισμένη με αντικομμουνιστικές εμπάθειες, ιστορικές ανακρίβειες και μεθοδολογικές «παρατυπίες», ξεπερνά τα όρια της αντεπιστημονικότητας, αγγίζοντας αυτά της μαύρης προπαγάνδας. Το ζήτημα του Ποντιακού Ελληνισμού στην ΕΣΣΔ αναμφισβήτητα χρήζει εκτενέστερης ανάλυσης. Υποσχόμαστε να επανέλθουμε...

Παραπομπές:

1. Suny G. (1993) «The Revenge of the Past», Slezkine Y. (1994) «The USSR as Communal Apartment», στο Slavic Review 53, κ.α.

2. Martin T. (2001) «The Affirmative Action Empire» σελ. 13-18

3. Οπως πριν, σελ. 302-303

4. Βραδέλη Στ. (2005) «Οι διωγμοί των Ελλήνων επί Στάλιν», στον «Ταχυδρόμο», 18/6/2005, σελ. 40

5. Beck F. & Godin W. (1951) «Russian Purge and the Extraction of Confession» σελ. 140

6. Παυλίδη Ε. (1953) «Ο Ελληνισμός της Ρωσίας», σελ. 400 και 407

7. «Περί χορηγήσεως αδείας καθόδου εν Ελλάδι υπηκόων Ελλήνων διαμενόντων εν Ρωσία», Αρχείο ΥΠΕΞ, Φάκελος 45.5

8. Αγτζίδης Β. (2001) «Παρευξείνιος Διασπορά», σελ. 480

9. Μουρατίδου Β. (2001) «Εκατοντάχρονη Οδύσσεια», σελ. 210 και Μυστακόπουλος Β. (2003) «Ανθρωποι, Χρόνια, Γεγονότα», σελ. 59

10. Αρχείο ΥΠΕΞ, Φάκελος 43 (1940)

11.Pohl J. O. (1999) «Ethnic Cleansing in the USSR, 1937-1949» σελ. 123

12. Απόφαση Νο. 5859 της Κρατικής Επιτροπής Αμυνας 11/5/1994, Βιβλιοθήκη Κογκρέσου των ΗΠΑ

13. Getty J. A., Rittersporn, Zemskov V. N. (1993) «Victims of the Soviet Penal System in the pre-war Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence» στο American Science Review, 98 (4)

14. Ενδεικτικά: Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, συνεντεύξεις Ρ17, 18, 19, 20, 30, 47, 81

15. Κεσσίδης Θ. Χ. (1996) «Η ιστορική πορεία των Ελληνοποντίων» σελ. 47-48

Αναστάσης ΓΚΙΚΑΣ
Δρ. Πολιτικών Επιστημών -Συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

[promitheas]

Πολύ σημαντικό άρθρο που ξεσκεπάζει όλο το ψέμα που ευχαρίστως προβάλλουν οι καναλάρχες και όλοι οι απολογητές κονδυλοφόλοι της άρχουσας τάξης.
Πολλά απο αυτά έγιναν καραμέλα στο στόμα αριστερούλιδων και  επαναστατούλιδων ευρωλιγούριδων.

Πολυ σημαντικές οι Παραπομπές!!!

Οι Ελληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ

Ο Κώστας Βάρναλης το 1935 στη Μόσχα, με τον Δ. Γληνό (δεξιά) και τον Κανονίδη, διευθυντή
 του ελληνικού θεάτρου του Σοχούμ, στο συνέδριο Σοβιετικών συγγραφέων

Α. Προεπαναστατική Περίοδος

Η ειδυλλιακή εικόνα του ποντιακού ελληνισμού στην προεπαναστατική Ρωσία ως μιας οικονομικά και πολιτιστικά ευδοκιμούσας κοινότητας αποτελεί συνήθη πρακτική στην κυρίαρχη ιστοριογραφία. Βλέπετε, υπάρχει η τάση, η ιστορία των λαών να ταυτίζεται αυθαίρετα με την ιστορία της κυρίαρχης τάξης: Στην προκειμένη περίπτωση, με μια μικρή μειοψηφία μεγαλεμπόρων που ήλεγχαν τότε την οικονομική κίνηση της περιοχής.

Ωστόσο, μια τέτοια ταύτιση αποσιωπά τις ταξικές διαφορές που υπήρχαν μεταξύ του Ελληνα κεφαλαιούχου και του Ελληνα αγρότη, εργαζόμενου ή μικρού εμποράκου / επαγγελματία. Ιδίως σε μια κοινωνία όπως αυτή της Τσαρικής Ρωσίας του 19ου αιώνα, όπου οι ταξικές αντιθέσεις ήταν ιδιαίτερα οξυμένες και όπου οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας για τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού (ανεξαρτήτως εθνικής προέλευσης) ήταν άθλιες. Ελληνες Πόντιοι εργάζονταν, για παράδειγμα, στα μεταλλεία της Νότιας Ρωσίας και του Καυκάσου, συμμετείχαν στην κατασκευή του Υπερσιβηρικού σιδηροδρόμου, ενώ οι περισσότεροι (πλέον των δύο τρίτων) απασχολούνταν στην ύπαιθρο από την τσαρική φεουδαρχία - αλλά και γαιοκτήμονες ομοεθνείς τους - «συχνά κάτω από συνθήκες δουλοπαροικίας».1

Πράγματι, οι πληθυσμοί που κατέφευγαν στη Ρωσία από τον Τουρκικό Πόντο, είτε ως πρόσφυγες εθνικών διώξεων και πολέμων, είτε ως οικονομικοί μετανάστες («με τις αποσκευές τους στη ράχη», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει μια μαρτυρία) αποτελούσαν ένα φτηνό εργατικό δυναμικό, «ιδανικό» προς εκμετάλλευση από πλευράς του κεφαλαίου, σε μια χώρα που ο καπιταλισμός, αν και καθυστερημένα, αναπτυσσόταν με ραγδαίους ρυθμούς. Οι ταξικοί διαχωρισμοί και οι περιορισμοί που αυτοί επέβαλαν στις λαϊκές τάξεις πρόβαλλαν ολοένα και πιο επιτακτικά το αίτημα για ανατροπή του υπάρχοντος εκμεταλλευτικού συστήματος. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι, οι οποίοι αναγνώριζαν πως: «Το καθεστώς το τσαρικό ήταν τέτοιο (που) δίκαια έκαναν την επανάσταση...».2


Β. Οι Ελληνες στην Επανάσταση

Μαθητές και μαθήτριες της Ελληνικής Εργατικής Σχολής Οδησσού

Στις 7 του Νοέμβρη 1917 (25 του Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) ξεσπά η Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, της οποίας φέτος γιορτάζουμε τα 90χρονα.

Παρά την ύπαρξη ισχυρών μηχανισμών ιδεολογικής ενσωμάτωσης των μαζών από πλευράς της άρχουσας τάξης (εκπαίδευση, εκκλησία, κράτος), Ελληνες προλετάριοι, χωρικοί και άλλοι προοδευτικοί άνθρωποι, συμμετείχαν ενεργά στις επαναστατικές διαδικασίες δίπλα στους αλλοεθνείς - αλλά ομοίους ταξικά - συναγωνιστές τους. Τα παραδείγματα είναι πολλά.

Ο Π. Τανιμανίδης αναφέρει πως «πολλοί από αυτούς (τους Ελληνες της Ρωσίας, στην πλειοψηφία τους Πόντιοι) πολέμησαν υπέρ της Επανάστασης του 1917». Πράγματι, «στις περιοχές της Μαύρης Θάλασσας, στα μνημεία εκείνων που έπεσαν γι' αυτήν, αναγράφονται πολλά ονόματα Ελληνοποντίων».3

Μέσα από τις γραμμές του επαναστατικού προλεταριάτου, αναδείχθηκαν πολλοί κομμουνιστές ελληνικής καταγωγής. Ανάμεσα σε εκείνους που ανέπτυξαν επαναστατική δράση και διώχθηκαν από το τσαρικό καθεστώς ήταν ο ποντιακής καταγωγής Βλαδίμηρος Παπαδόπουλος. Ο ίδιος καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση, λόγω της συμμετοχής του στο συνδικαλιστικό και επαναστατικό κίνημα. Μετείχε ενεργά στη Μεγάλη Οχτωβριανή Επανάσταση και το 1918 εντάχθηκε στις γραμμές του Κόμματος των Μπολσεβίκων, καθώς και στον Κόκκινο Στρατό.4

Ο Λένιν, σε ομιλία του, σε πλατεία της Πετρούπολης, τον Ιούλη του 1920

Η Παρασκευή Γεωργαζή, η οποία πήρε ενεργά μέρος και στα επαναστατικά γεγονότα του 1905, συμμετείχε τον Οκτώβρη του 1920 ως αντιπρόσωπος στην πρώτη συνδιάσκεψη των εργατριών και αγροτισσών του Κυβερνείου της Οδησσού. Στην ίδια συνδιάσκεψη πήρε επίσης μέρος και η Ευδοκία Παπαδοπούλου, εξωκομματική συνδικαλίστρια.5

Μεταξύ των Ελλήνων που έδρασαν μέσα από τις τάξεις του Κόμματος των Μπολσεβίκων και έλαβαν ενεργά μέρος στις επαναστατικές διαδικασίες ήταν και οι: Θ. Βεργόπουλος, Μ. Μανέλης, Α. Νεδελιάκης, Γ. Λουσανάκης, Ν. Πανάγου, Ξ. Μαλανδράκης, Γ. Λινάκης, Δ. Πετράκης.

Πολλοί εντάχθηκαν στον Κόκκινο Στρατό, όπως οι Κ. Παπαδόπουλος, Α. Σάμης, Ζ. Κοντός, Ν. Μανουκλίδης και Γ. Θεοδώρης.6 Από τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού πολέμησαν ακόμη οι Πόντιοι της Οδησσού Π. Τομπουλίδης, Α. Ιωαννίδης, ο Κ. Βασιλειάδης και άλλοι. Στο 50ό Σύνταγμα Πεζικού του Κόκκινου Στρατού υπηρέτησαν οι Ελληνες κομμουνιστές της περιοχής Περεσίπ της Οδησσού Π. Κοντογιώργης, Β. Παπαδόπουλος και Χαραλαμπάτος.

Στις μάχες του μετώπου της Μαριούπολης (Μάρτιος 1919) έλαβε μέρος στο πλευρό του Κόκκινου Στρατού εθελοντικό στρατιωτικό κίνημα αποτελούμενο αμιγώς από Ελληνες της περιοχής. Στην πολυεθνική μονάδα της Κόκκινης Εθνοφρουράς της Γιάλτας εντάχθηκαν επίσης πολλοί Ελληνες. Πόντιοι εθελοντές, όπως οι Κ. Ζαχαρίδης και Σ. Παπαδόπουλος, μετείχαν σε επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας (Μέση Ασία, Τασκένδη, αρχές 1918). Ενας άλλος Ελληνας, εν ονόματι Μοραντής, διατέλεσε διευθυντής του Χαρτογραφικού Τμήματος του Γενικού Επιτελείου Στρατού στο Τουρκεστάν.7

Αξιοσημείωτη υπήρξε ακόμη η παρουσία των Ελλήνων στο πεδίο της διαφώτισης, της υπεράσπισης και μεταλαμπάδευσης των κομμουνιστικών θέσεων και αρχών. Οπως στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Γ. Σεμερτζίεφ, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της κατάληψης της πόλης Γιάγκρα από τους Μπολσεβίκους το 1917, εκλέχθηκε υπεύθυνος διαφώτισης της Επαναστατικής Επιτροπής και το 1920 πρόεδρος της Περιφερειακής Επιτροπής της Κομσομόλ στην περιοχή του Σοχούμ (Αμπχαζία).

Αντιπρόσωποι στο 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των μεταλλωρύχων στο Κρεμλίνο (Μόσχα 23-24 Γενάρη 1921)

Ο Πόντιος Δ. Τριανταφυλλίδης, μέλος της συντακτικής επιτροπής της τοπικής εφημερίδας της Ευπατόριας, διακρίθηκε παράλληλα και στον τομέα της προπαγάνδισης των σοσιαλιστικών ιδεών. Στο Κυβερνείο της Σταυρούπολης προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στο Κόμμα και τον Τομέα Διαφώτισης η δασκάλα Μαρία Βαλλιανού του Κωνσταντίνου (1896-1973), μέλος του ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από το 1914. Η ίδια, κατά την περίοδο της ξένης στρατιωτικής επέμβασης και του Εμφυλίου, πήρε δραστήρια μέρος στην απόκρουση του εχθρού και την υπεράσπιση της σοβιετικής εξουσίας, κατέχοντας παράλληλα τη θέση της αντιπροέδρου της Διεύθυνσης του Πολιτικού Τμήματος του Ανατολικού Μετώπου. Στη συνέχεια διατέλεσε επικεφαλής του Τμήματος της Λαϊκής Παιδείας της Σταυρούπολης.

Πολλοί Ελληνες Πόντιοι της Οδησσού, της Σεβαστούπολης, του Σοχούμ, του Βατούμ και άλλων πόλεων με ελληνικές παροικίες, εκλέχθηκαν στα τοπικά σοβιέτ, καθώς και σε άλλα όργανα εξουσίας. Στο Σοβιέτ Εργατών Αντιπροσώπων της Οδησσού εκλέχθηκαν το Σεπτέμβρη του 1917 πέντε Ελληνες. Αργότερα (το Γενάρη του 1918), στη νέα Εκτελεστική Επιτροπή των Σοβιέτ Εργατών Αντιπροσώπων της Οδησσού, αναδείχθηκε ένας άλλος Ελληνας, εν ονόματι Πινέλης. Στις εργασίες του Συνεδρίου των Σοβιέτ Αγροτών Αντιπροσώπων, που διεξήχθη το Φλεβάρη του 1918 στην πόλη της Χερσώνας, έλαβαν μέρος 806 αντιπρόσωποι αγροτών από το Κυβερνείο της περιοχής. Μεταξύ των ομιλητών ήταν και ο εκπρόσωπος των Ρώσων εργατών, Πόντιος στην καταγωγή, Στεπανίδης, ο οποίος και μετέφερε τη μεγάλη ευγνωμοσύνη της εργατικής τάξης στους αγρότες συνέδρους για την υποστήριξη του αγώνα τους με είδη τροφίμων.8

Το μουσικό συγκρότημα των Ελλήνων της ΕΣΣΔ «Ρωμιοσύνη», σε συναυλία του σε εργοστάσιο
του Λένινγκραντ, τη δεκαετία του '70

«Γιατί στον εμφύλιο (μετά την Οxτωβριανή Επανάσταση) κερδίσανε οι μπολσεβίκοι;», διερωτάται ένας Πόντιος από τη Ρωσία. «Αφού όλα τα γεγονότα και όλες οι ενδείξεις ήταν εναντίον τους... Ε, λοιπόν, η πλειοψηφία του λαού της Ρωσίας είχε κάνει την επιλογή του... Ο λαός ήταν με τους μπολσεβίκους. Πώς έγινε όμως και αυτή η φτωχολογιά, οι κατώτεροι αξιωματικοί, νίκησε τους στρατηγούς; Μα δεν μπορούσε να γίνει και αλλιώς, αφού η πλειοψηφία του λαού δεν ήταν ούτε κουλάκοι, ούτε αστοί, ούτε κατείχε τίτλους ευγενείας, αλλά ήταν φτωχοί, κατατρεγμένοι, καταπονημένοι, αγριεμένοι με την εξουσία άνθρωποι, που έπρεπε μόνο να τους ενώσεις και να τους κατευθύνεις, όπως ακριβώς έκαναν οι μπολσεβίκοι».9

Γ. Ο Ποντιακός ελληνισμός στην ΕΣΣΔ έως τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο

Η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ενωση ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του 1920 μέσα στις πλέον δυσμενείς συνθήκες, μέσα από τα ερείπια που άφησαν πίσω τους ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Εμφύλιος και η ξένη ιμπεριαλιστική στρατιωτική επέμβαση 16 κρατών (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα). Παρόλα αυτά, η νεαρή σοβιετική πολιτεία έδωσε από νωρίς δείγματα γραφής αναφορικά με τους ελληνοποντιακούς πληθυσμούς. Μερίμνησε άμεσα για την επανεγκατάσταση όσων είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους κατά τη διάρκεια των εθνικιστικών συγκρούσεων, ενώ για όσους ήταν είτε πρόσφυγες από τον Πόντο (τους οποίους η ελληνική κυβέρνηση δε δέχτηκε να μεταφέρει στην Ελλάδα), είτε άστεγοι λόγω της ολοκληρωτικής καταστροφής των χωριών τους, η σοβιετική εξουσία διέθεσε γη, προκειμένου να εξασφαλίσουν τους όρους επιβίωσής τους.

Στον τομέα της πολιτιστικής / εκπαιδευτικής ανάπτυξης, η σοβιετική πολιτική προσανατολίστηκε στη συστηματική προώθηση της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας και συνείδησης μεταξύ των μη-ρωσικών λαών της ΕΣΣΔ. Αυτό επιδιώχτηκε κυρίως μέσω α) της δημιουργίας εθνικών περιοχών, με διευρυμένο καθεστώς αυτονομίας και αυτοδιοίκησης, και β) μιας δυναμικής προώθησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που στοιχειοθετούσαν μια δοσμένη εθνική - πολιτιστική ταυτότητα: Ηθη και έθιμα, γλώσσα, μουσεία, λογοτεχνία και ποίηση, ακόμα και εθνικές ενδυμασίες και κουζίνες. Ο μακροπρόθεσμος στόχος αυτής της πολιτικής θα μπορούσε συνοπτικά να αποδοθεί ως η επίτευξη μιας αρμονικής - δημιουργικής συνύπαρξης μεταξύ των ιδιαίτερων εθνικών ταυτοτήτων και μιας αναδυόμενης σε πανενωσιακό επίπεδο σοσιαλιστικής κουλτούρας.10

Ετσι, ιδρύθηκε Ελληνικό Τυπογραφείο, εκδόθηκαν πολλές εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία στα ελληνικά, αναδείχθηκαν σημαντικές μορφές της σοβιετικής ποίησης και λογοτεχνίας, μεταφράστηκαν έργα τόσο της κλασικής, όσο και της νεότερης ελληνικής φιλολογίας (από τον Ομηρο μέχρι τον Παπαδιαμάντη και τον Παλαμά), δημιουργήθηκε η Ελληνική Παιδαγωγική Σχολή, οργανώθηκε Ελληνικό Δραματικό Τμήμα στο Κρατικό Θέατρο της Αμπχαζίας, καθώς και Ελληνικά Θέατρα, εργατικές, επαγγελματικές και ανώτερες σχολές, μορφωτικοί όμιλοι, ελληνικές παιδαγωγικές ακαδημίες, κλπ. Οι εξελίξεις αυτές αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα, αν συνυπολογίσει κανείς πως στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν «το μορφωτικό επίπεδο του συνόλου των ελληνικών πληθυσμών ήταν γενικά χαμηλό με υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού ανάμεσα στους Πόντιους και τους Μαριουπολίτες».11

Οπως ανέφερε ο μεγάλος μας συγγραφέας Ν. Καζαντζάκης, επισκεπτόμενος τη Σοβιετική Ενωση το 1925-1930: «Η εργασία που γίνεται τώρα στη Ρουσία για να ξυπνήσει ο άνθρωπος είναι καταπληκτική. Οι οχτροί την παραγνωρίζουν και τη γελοιοποιούν, οι τυφλωμένοι φίλοι την υπερβάλλουν. Μα και οι δύο έχουν άδικο. Η εργασία που γίνεται εδώ για τις εθνότητες είναι πολύ σημαντική, μα δύσκολη πολύ και δεν έδωκε ακόμα όλους της τους καρπούς. Μα θα τους δώσει».12 Οι επισημάνσεις του Καζαντζάκη αποκτούν ακόμα ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστεί κανείς πως μόλις λίγα χρόνια πριν βρέθηκε επίσης στην επαναστατημένη Ρωσία - ως απεσταλμένος αυτή τη φορά του Βενιζέλου - με σκοπό το αποτράβηγμα των Ελλήνων της Γεωργίας από το σοσιαλισμό.13

Πόσο διαφορετικά διαγραφόταν πραγματικά το μέλλον ενός Ελληνόπουλου στη Σοβιετική Ενωση, από το αντίστοιχο ενός Ελληνόπουλου στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1920... Σύμφωνα με σχετική απογραφή του 1930, το ποσοστό της ανήλικης εργασίας στις βιομηχανικές επιχειρήσεις της Αθήνας και του Πειραιά κυμαινόταν στο 31% για τους άνδρες και στο 56,09% για τις γυναίκες στο σύνολο των εργαζομένων. Τα ποσοστά της ανήλικης εργασίας ανάμεσα στους προσφυγικούς πληθυσμούς ήταν ακόμα υψηλότερα.14 Εξίσου υψηλά ήταν και τα ποσοστά αναλφαβητισμού. Το ποσοστό των εγγράμματων κατά την απογραφή του 1928 ήταν μόλις 59,09% για τους «γηγενείς» και 57,62% για τους πρόσφυγες.15

Παρόλα αυτά, η μεταναστευτική τάση προς την Ελλάδα συνεχίστηκε και κατά τη δεκαετία του 1920. Η επιθυμία των Ελληνοποντίων να επιστρέψουν στην πατρίδα ήταν μεγάλη. Οι δυσκολίες όμως πολλές, κυρίως λόγω της απροθυμίας των αστικών κυβερνήσεων της Ελλάδας να τους δεχτούν, με τη δικαιολογία ότι μετέφεραν στις αποσκευές τους το μικρόβιο του κομμουνισμού!

Αλλά και μεταξύ αυτών που κατάφεραν τελικά να επαναπατριστούν υπήρξαν πολλοί που επέστρεψαν σύντομα πίσω στη Σοβιετική Ενωση απογοητευμένοι από την πραγματικότητα της Ελλάδας. Ειδική αναφορά σε αυτούς έγινε κατά τις εργασίες της 14ης Συνδιάσκεψης της Κομματικής Οργάνωσης των Μπολσεβίκων στην Αμπχαζία (1934), όπου συγκεκριμένα ειπώθηκε: «Υστερα από κάμποσο καιρό έρχεται πάλι το πλοίο και φέρνει πίσω χιλιάδες Ελληνες. Εμείς τους λέμε "καλώς ήρθατε, δικιά σας η γη, σας περιμένει"». Υπογραμμίστηκε βέβαια πως, μεταξύ άλλων, «τέτοιες μετακινήσεις» ήταν «καταστροφικές» για την αγροτική πολιτική της περιοχής, αφού κάθε τόσο οι σοβιετικές αρχές αναγκάζονταν να βρίσκουν νέα γη για εκείνους που επέστρεφαν ακτήμονες, δίχως βιοποριστικά μέσα (χώρια οι λοιπές επιπτώσεις στο σχεδιασμό του κράτους σε άλλους τομείς).16

Στο μεταξύ, η διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ προχωρούσε, με την ταξική πάλη να οξύνεται, λαμβάνοντας στην πορεία και νέες μορφές. Ετσι, κατά τη διάρκεια του κινήματος της κολεκτιβοποίησης, το προσωρινά ευνοημένο από τη ΝΕΠ τμήμα της αστικής τάξης και των καπιταλιστών της υπαίθρου (κουλάκων), πέρασε στην αντεπίθεση, οργανώνοντας ένοπλα κινήματα, δολοφονώντας κομμουνιστές, μέλη των σοβιέτ και κολχόζνικους, καταστρέφοντας τις περιουσίες των κολχόζ, κλπ.

Το ελληνικό κολχόζνικο κίνημα, ωστόσο, σημείωσε σημαντικές επιτυχίες, κατακτώντας πρωτοπόρες θέσεις, για παράδειγμα στην Ουκρανία (όπου είχαν σχηματιστεί συλλογικά αγροκτήματα πολύ πριν την επίσημη έναρξη της κολεκτιβοποίησης). Πολλοί Ελληνες τιμήθηκαν με τίτλους όπως «Διακεκριμένος Αγρότης» ή «Ηρωας της Σοσιαλιστικής Δουλιάς». Αναδείχθηκαν πανεθνικά σύμβολα του κινήματος, όπως στην περίπτωση της Πάσα Αγγελίνα.

Πολλές μαρτυρίες συνηγορούν στα παραπάνω. Ο Γιώργος Πασαλίδης αναφέρει πως οι Ελληνες διαπρέπανε στο κολχόζ, κατακτώντας υψηλό βιοτικό επίπεδο.17 Ο δε Χαράλαμπος Καλπακίδης σημειώνει πως με την ένταξή τους στο κολχόζ (1930), το κράτος τούς έδωσε σπίτι, καθώς και ένα κομμάτι γης (3 στρέμματα) για ατομική χρήση. Τα προϊόντα που παρήγαν προορίζονταν είτε για ατομική κατανάλωση είτε πωλούνταν στη λαϊκή αγορά. Στο παρελθόν, οι κάτοικοι του χωριού όπου ζούσε - στην πλειοψηφία τους Πόντιοι πρόσφυγες - νοικιάζανε τη γη την οποία καλλιεργούσαν.18 Υπήρχαν περιοχές όπου το ποσοστό των ακτημόνων Ελλήνων πριν την κολεκτιβοποίηση έφτανε ακόμα και το 1/3 του συνόλου του αγροτικού πληθυσμού.

Αντίθετα, στην παγιωμένη εικόνα στην υπάρχουσα βιβλιογραφία, αναφορές του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών επιβεβαιώνουν πως οι όποιες αυθαιρεσίες της κολεκτιβοποίησης υπήρξαν μεμονωμένα περιστατικά, οφειλόμενα κυρίως σε εθνικές αντιπαλότητες (π.χ. μεταξύ Ελλήνων και Τατάρων). Ιδιες πηγές φέρουν ως «χαμένους» της αναδιοργάνωσης της αγροτικής παραγωγής μια μικρή μειοψηφία μεγάλων γαιοκτημόνων που αποτελούσαν «εν υπαίθρω αληθινήν αριστοκρατίαν».19

Τη δεκαετία του 1930, νέες παράμετροι έκαναν την εμφάνισή τους: α) Η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία και η διαπίστωση ότι ένας δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος ήταν αναπόφευκτος. β) Η αποκάλυψη της δράσης εθνικιστικών - φασιστικών οργανώσεων στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (UVO) και της Οργάνωσης των Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Πρόκειται για οργανώσεις, οι οποίες κατά τη διάρκεια του Β` Παγκόσμιου Πολέμου αποτέλεσαν τη μαγιά της ουκρανικής «πέμπτης φάλαγγας», που συνεργάστηκε με τους φασίστες εισβολείς.20

Τα προβλήματα αυτά αναζητούσαν λύσεις σε μια περίοδο που η ταξική πάλη στην ΕΣΣΔ λάμβανε οξύτερες μορφές. Σε αυτή, το εθνικό και το ταξικό ταυτίστηκαν στο βαθμό που η αντίδραση επιχείρησε να ντύσει κατά καιρούς και κατά περίπτωση με «εθνικό μανδύα» τις αντεπαναστατικές της επιδιώξεις.

Πώς φτάσαμε στις διώξεις της περιόδου 1937-1939; Η Αμερικανίδα ανταποκρίτρια των «Moscow Times», A. L. Strong, η οποία έζησε και κατέγραψε από κοντά τα γεγονότα, έγραψε: «Ο αντισοβιετικός Τύπος έχει μια εύκολη απάντηση. Ισχυρίζεται πως ο σοσιαλισμός είναι από τη φύση του "ολοκληρωτικός και αδίστακτος". Κανείς ο οποίος γνωρίζει τη δυναμικότητα των Σοβιετικών ανθρώπων τα τελευταία χρόνια και το πάθος τους για αυτό που αποκαλούν τη "δική τους ελευθερία" αποδέχεται μια τέτοια άποψη».21

Σε γενικές γραμμές, η διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας γύρω από τις διώξεις πραγματοποιήθηκε σε δύο κυρίως άξονες: α) το χαρακτήρα των διώξεων και β) την έκτασή τους. Μια πρόσφατη έρευνα Αμερικανών ιστορικών στα κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ, που δημοσιεύτηκε στο «American Historical Review» (όπως και στο «L' Historie» του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Ερευνας της Γαλλίας), προσφέρει μια σειρά ακράδαντων στοιχείων που αποδομούν από τα θεμέλιά τους τις διάφορες «θεωρίες» περί εθνοκάθαρσης των μειονοτήτων στην ΕΣΣΔ.22 Η έρευνα αυτή κατέληξε συμπερασματικά πως η λεγόμενη «περίοδος της τρομοκρατίας» (αναφέρονται στην περίοδο 1936-1940) «στόχευε κυρίως στις ελίτ παρά στις εθνικές ομάδες αυτές καθαυτές». Επηρέασε δηλαδή μέλη εθνοτήτων τα οποία ανήκαν στη διοικητική και οικονομική ελίτ (και τα οποία αντιμετώπιζαν κατηγορίες διαφθοράς, κατάχρησης εξουσίας κλπ.), λόγω της θέσης που κατείχαν και όχι εξαιτίας της καταγωγής τους. Ιδιαίτερα για «τους λαούς του Καυκάσου», τα αρχειακά ευρήματα αποδεικνύουν πως «αντιπροσωπεύονταν σε μικρότερο ποσοστό στο σύστημα GULAG από ό,τι τους αναλογούσε στο σύνολο του πληθυσμού της χώρας: ως εθνικές ομάδες επηρεάστηκαν λιγότερο συγκριτικά κατά το 1937-1938».23

Τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία, που προκύπτουν από τα Σοβιετικά Κρατικά Αρχεία, επιβεβαιώνονται αναφορικά με τους Ελληνες και από τα αντίστοιχα ελληνικά. Συγκεκριμένα, αναφορές του Υπουργείου των Εξωτερικών κάνουν λόγο για 2.177 συλληφθέντες έως το 1939 (και όχι δεκάδες χιλιάδες όπως ισχυρίζονται ορισμένοι), εκ των οποίων οι 86 αντιμετώπιζαν κατηγορίες επί παραβάσει του άρθρου 58 για αντεπαναστατική δράση. Η πλέον συνήθης κατηγορία, που προκύπτει επανειλημμένα στις αιτήσεις των ίδιων των ομογενών στην Πρεσβεία της Μόσχας, αφορούσε την παράνομη κατοχή και διακίνηση συναλλάγματος, καθώς και το μαύρο εμπόριο.

Ηταν αυτά τα μέτρα αναγκαία; Η A. L. Strong έγραψε σχετικά: «...Ο συντάκτης μου, όταν διαμαρτυρήθηκα για τη σύλληψη τριών υπαλλήλων της εφημερίδας μας, μου έκανε μια ακόμα πιο αφοπλιστική δήλωση ως προς το λόγο γιατί ο σοβιετικός λαός δεν αντιδρούσε (για το κύμα συλλήψεων).

"Γιατί δε βλέπεις τη βασική εικόνα; Οι κορυφαίοι μας οικονομολόγοι πιστεύουν ότι ο κόσμος θα έρθει στο χείλος του γκρεμού το 1939. Η μεγαλύτερη μάχη που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα πλησιάζει. Η μάχη αυτή θα καθορίσει αν η ανθρωπότητα θα κατρακυλήσει πίσω στο μεσαίωνα της δουλείας και του πολέμου, ή αν η ανθρωπότητα θα νικήσει, δημιουργώντας έναν καλύτερο κόσμο... Ολόκληροι πολιτισμοί κατέρρευσαν στο παρελθόν. Ποιο είναι το καθήκον μας μπροστά στην επερχόμενη παγκόσμια κρίση; Πρέπει να είμαστε σε θέση να την αντιμετωπίσουμε όσο το δυνατόν πιο δυνατοί, με όσο το δυνατόν περισσότερη σοφία και σύνεση, με όσο το δυνατόν περισσότερους υγιείς ανθρώπους και όσο το δυνατόν λιγότερους δολιοφθορείς"».24

Ο Αμερικανός Πρέσβης στη Μόσχα υπήρξε επίσης κατηγορηματικός: «Η κάθαρση (της περιόδου 1936-1939) καθάρισε τη χώρα και την εξασφάλισε από την προδοσία».25

Πράγματι, η Σοβιετική Ενωση ήταν η μόνη που στάθηκε όρθια στην επέλαση του φασισμού στην Ευρώπη, όταν οι υπόλοιπες ηπειρωτικές δυνάμεις (όπως η Γαλλία) έπεφταν η μία μετά την άλλη σε διάστημα μόλις λίγων εβδομάδων. Το γεγονός αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα όσα είχαν προηγηθεί την αμέσως προηγούμενη περίοδο.

Οι οποιεσδήποτε ενέργειες από πλευράς σοβιετικού κράτους είχαν συγκεκριμένα αίτια και σκοπούς, που καθορίζονταν από το χαρακτήρα και την όξυνση της ταξικής πάλης στις δοσμένες ιστορικές συνθήκες, την άνοδο του φασισμού και την απειλή του πολέμου. Αποτελεί λίαν υποτιμητικό, κατά τη γνώμη μου, για τον ποντιακό ελληνισμό, για την πορεία και την προσφορά του στη Σοβιετική Ενωση, να ταυτίζεται τόσο ισοπεδωτικά και εξ ολοκλήρου με τις διώξεις του 1937-1939, όπως έχει επικρατήσει να αποτυπώνεται σε μερίδα της ιστοριογραφίας. Οι εκδοχές αυτές της Ιστορίας, απογυμνώνοντας τις μερικές εξελίξεις από το γενικότερο πλαίσιο που τις επέβαλε - και εν πολλοίς τις καθόρισε - προσπάθησαν να στοιχειοθετήσουν μια σχεδόν μεταφυσική ανθελληνική εμμονή στην πολιτική της Σοβιετικής Πολιτείας.

Και όμως, ο ποντιακός ελληνισμός, ως εθνική κοινότητα στο σύνολό της, διέπρεψε σε όλα ανεξαιρέτως τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας, στις Τέχνες, τις Επιστήμες, τα Γράμματα, την Πολιτική κλπ. Μορφές του σοβιετικού και παγκόσμιου πολιτισμού, όπως οι Οδυσσέας Δημητριάδης (στη Μουσική) και ο Αλέξανδρος Σγουρίδης (στον Κινηματογράφο), διέγραψαν τα πρώτα βήματα της λαμπρής τους καριέρας στην κατά τ' άλλα «ανήσυχη» δεκαετία του 1930. Το 1939, πάνω από 1 στους 10 Ελληνες στην ΕΣΣΔ είχε ανώτατη μόρφωση.

Ο ποντιακός ελληνισμός μετείχε ενεργά στις κοινωνικές διεργασίες, καθώς και σε όλες τις πτυχές / περιόδους της σοσιαλιστικής οικοδόμησης (κολεκτιβοποίηση, βιομηχανική ανάπτυξη και ούτω καθεξής). Απέδειξε έμπρακτα το ποιόν της σχέσης του με το σοβιετικό καθεστώς, όταν με ηρωισμό και αυταπάρνηση ρίχτηκε στα πεδία των μαχών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπερασπιζόμενος τη σοσιαλιστική του πατρίδα, ακόμα και με τίμημα την ίδια του τη ζωή.

Δ. Οι Ελληνες στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Στις 22 Ιουνίου 1941 οι συνδυασμένες δυνάμεις του Αξονα εισέβαλαν σε σοβιετικό έδαφος. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεξαγωγή και έκβαση του αντιφασιστικού αγώνα διεκδίκησαν και κατέκτησαν επάξια οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες, που έσπευσαν από την πρώτη μέρα να ενταχθούν στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού ή να οργανώσουν στα μετόπισθεν την ένοπλη αντίσταση στις δυνάμεις κατοχής. Στα μέτωπα των πολεμικών επιχειρήσεων ρίχτηκαν από το πρώτο ήδη εξάμηνο 1,1 εκατομμύριο κομμουνιστές, ενώ προς τα τέλη του πολέμου υπηρετούσαν στο σοβιετικό στρατό και ναυτικό πάνω από 3 εκατομμύρια κομμουνιστές (σχεδόν το 1/3 του συνόλου των ενόπλων δυνάμεων της ΕΣΣΔ!).26

Πώς εντάχθηκαν οι Ελληνες της Σοβιετικής Ενωσης στον αγώνα κατά του φασισμού; Οσοι είχαν τη σοβιετική υπηκοότητα πολέμησαν στο μέτωπο μέσα από τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού, όπως όλοι οι Σοβιετικοί πολίτες, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Από τους Ελληνες δίχως σοβιετική υπηκοότητα (δηλαδή με ελληνικό, ανανεωμένο ή όχι, διαβατήριο), ένας αριθμός κατατάχθηκε εθελοντικά, ένας άλλος εντάχθηκε στο παρτιζάνικο κίνημα, μια σημαντική μερίδα ρίχτηκε στη μάχη της παραγωγής και μια άλλη έμεινε ουσιαστικά αμέτοχη. Σημαντική ήταν η συμβολή των Ελλήνων κομμουνιστών - και ιδιαίτερα των Ελλήνων νέων κομσομόλων - που πολέμησαν με απαράμιλλο ενθουσιασμό και ηρωισμό στα διάφορα πεδία του πολέμου. Δεν ήταν λίγοι επίσης οι Ελληνες Πόντιοι που βρέθηκαν ανάμεσα στα τμήματα εκείνα του Κόκκινου Στρατού, τα οποία το 1945 μπήκαν στο Βερολίνο, γράφοντας μαζί με τα εκατομμύρια των συντρόφων τους τις τελευταίες σελίδες της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών (9 Μαΐου 1945).27

Ορισμένες αναφορές κάνουν λόγο ακόμα και για 13.000 Ελληνες που πολέμησαν στα μέτωπα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου μόνο από τη Γεωργία. Ενας εξ αυτών, ο Λάζαρος Μέλικοφ (από την Τσάλκα της Γεωργίας), στις παραμονές του σοβιετοφινλανδικού πολέμου το 1939, έγραψε από το μέτωπο μια επιστολή στον φίλο του Χαράλαμπο Καρίμποφ, η οποία και έκλεινε ως εξής: «Εγώ υπερασπίζω τα σύνορα από τους φασίστες εχθρούς. Για τα σοβιετικά σύνορα δίνω και τη ζωή μου.» Ηταν μέλος της Κομσομόλ της διμοιρίας και όπως εκατοντάδες χιλιάδες άλλα μέλη της νεολαίας και του Κόμματος ρίχτηκε με αυτοθυσία στην πρώτη γραμμή κατά του φασισμού. Επεσε μαχόμενος κατά την απελευθέρωση της Λευκορωσίας. Για τον ηρωισμό του τιμήθηκε με το μετάλλιο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου 1ης κατηγορίας.28

Ανάμεσα στους Ελληνες της ΕΣΣΔ που διέπρεψαν στα πεδία των μαχών υπήρξαν και εννέα, στους οποίους απενεμήθη η ανώτατη τιμή του «Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης». Πρόκειται για τους Σπυρίδωνα Γεγκόροφ, Θεοφύλακτο Ζουμπάλοφ, Θεόδωρο Κοτάνοφ, Ηλία Μουρζά, Γρηγόριο Μπαχτσιβαντζή, Κωνσταντίνο Ταλάχ, Ηλία Ταχτάροφ, Γεώργιο Τσέλιο και Κωνσταντίνο Χάτζεφ.

Οπως αναφέραμε και πρωτύτερα, δεν ήταν λίγοι οι Ελληνες και Σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής, οι οποίοι συνέβαλαν στην τιτάνια προσπάθεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, δρώντας μέσα από αντάρτικες ομάδες που επιχειρούσαν στις κατεχόμενες από τους Ναζί περιοχές (όπως οι Κωνσταντίνος Αποστολίδης, Φ. Γιακουσίδης, Ν. Μιχαηλίδης, Ν. Ποπαντόπουλος, Λεωνίδας και Μάξιμος Σελεσκερίδης-Γκρέκοφ, Ν. Σπάη, Ι. Τσαλουχίδης, οι αδερφοί Τσούσση κ.ά.).

Αλλοι συνέδραμαν στον αντιφασιστικό αγώνα μέσα από τις γραμμές ανεφοδιασμού (όπως ο Ιβάν Κωνσταντινίδης), του πολιτισμού (όπως ο Θεόδωρος Κανονίδης) και βέβαια της παραγωγής: οι Ιβάν Μπράγκιν, Γεώργιος Σαββίδης, Κωνσταντίνος Χρυσοχοΐδης κ.ά. τιμήθηκαν με το μετάλλιο Για Ηρωική Εργασία στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Αλλά και χιλιάδες άλλοι απλοί πολίτες, όπως ο πατέρας της Χαρίκλειας Κανέτη (Πόντιος πρόσφυγας από την Τουρκία), ο οποίος κατά τη διάρκεια του πολέμου - όντας ράφτης στο επάγγελμα - έραβε στολές για τους φαντάρους. Ο ίδιος έλεγε: «Η νίκη κατά των κατακτητών ήταν υπόθεση όλων».29

Ε. Ο ποντιακός ελληνισμός στην ΕΣΣΔ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο γνωστός Βρετανός ιστορικός Eric Hobsbawm (μέλος της Βρετανικής και Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών) έγραψε σχετικά με το περιεχόμενο και τη σημασία της νίκης των σοβιετικών λαών επί των δυνάμεων του Αξονα: «Η νίκη της Σοβιετικής Ενωσης ενάντια στον Χίτλερ υπήρξε το επίτευγμα ενός καθεστώτος που οικοδομήθηκε εκεί με την Οκτωβριανή Επανάσταση... Χωρίς αυτή (τη νίκη) ο δυτικός κόσμος σήμερα θα αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα ένα σύνολο διαφόρων τύπων απολυταρχικών και φασιστικών καθεστώτων...».30 Μια νίκη που επετεύχθη με τεράστιο ανθρώπινο και υλικό κόστος για τη Σοβιετική Ενωση.

Ωστόσο, η πορεία της ανοικοδόμησης ήταν εντυπωσιακή. Πραγματικά αποκαλυπτική είναι η απόρρητος έκθεση για τις πρόσφατα απελευθερωθείσες περιοχές της ΕΣΣΔ, η οποία κατετέθη προς ενημέρωση της ελληνικής κυβέρνησης στο Κάιρο στα μέσα του 1944 και αναφέρει: «Η Σοβιετική Κυβέρνησις δεν παραλείπει να καταβάλλει την δέουσαν μέριμναν όχι μόνον διά τον επαρκή επισιτισμόν και τας υγειονομικάς συνθήκας του ηρωικού τούτου πληθυσμού αλλά και διά την ικανοποίησιν και των πνευματικών ακόμη αναγκών τούτου. Λειτουργούσιν ήδη σχολεία, βιβλιοθήκαι, θέατρα, κλπ.

Οταν ανοικοδομηθούν τα εργοστάσια και αρχίσουν λειτουργούντα, τότε θα αρχίσει η ανοικοδόμησις των οικιών των κατοίκων. Δέον να σημειωθεί όμως ότι αι καταστραφείσαι πόλεις θ' ανοικοδομηθούν συμφώνως προς νεωστί εκπεπονημένα σχέδια, με ευρείας δενδροφύτους λεωφόρους, κήπους και εν γένει με όλας τας απαιτήσεις της τελευταίας πολεοδομικής επιστήμης...

...τόσον εις την ανοικοδόμησιν της βιομηχανίας όσον και εις την ανασυγκρότησιν των γεωργικών περιφερειών, μεγάλον ρόλον παίζει το κομμουνιστικόν κόμμα του οποίου πολλά μέλη διά του ενθουσιασμού και του φανατισμού των, μεταδίδουσι εις τους πληθυσμούς την πίστιν ότι η ταχυτέρα ανόρθωσις των ερειπίων θα συντελέσει εις την βελτίωσιν του μέλλοντός των»31.

Την παραπάνω εικόνα συμπληρώνει η μαρτυρία ενός Ποντίου που έζησε την εποχή εκείνη τη διαδικασία της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης: «Ακούστε, η Σοβιετική Ενωση προσπαθώντας κατά τα πρώτα της βήματα μετά την Επανάσταση και τον Εμφύλιο να σταθεί στα πόδια της, πέρασε πραγματικά δύσκολα χρόνια. Και εκεί που πήγαινε να ορθοποδήσει ήρθε και η καταστροφή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν μπορείτε να αναλογιστείτε το μέγεθος της καταστροφής. Ομως υπήρχε πειθαρχία. Οπως ήταν η πειθαρχία επί Στάλιν δε θα υπάρξει ποτέ. Οχι ότι ο κόσμος φοβότανε. Αυτό είναι ψέμα. Ηταν συνειδητή η πειθαρχία. Υπήρχαν βέβαια και οι τυχοδιώκτες, αλλά στην πλειοψηφία τους ήταν συνειδητοί: με την ψυχή τους! Πηγαίνανε στη δουλιά και κανένας δεν αργούσε. Η δουλιά προχωρούσε και οι άνθρωποι τραγουδούσανε δουλεύοντας. Ναι, ήταν δύσκολα. Αλλά εμείς βλέπαμε: Οταν μια πόλη ήταν κατεστραμμένη, εμείς τη στήναμε με τον ενθουσιασμό και με την αγάπη για την πατρίδα. Τους έβλεπα και απορούσα: όταν πηγαίνανε στη δουλιά, όλοι είχανε χαμόγελο στο πρόσωπο...».32

Στον αγώνα του σοβιετικού λαού για την αύξηση της παραγωγής στα πλαίσια της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης διακρίθηκαν και πολλοί Ελληνοπόντιοι. Στοιχεία από τα Κρατικά Αρχεία της Δημοκρατίας της Ατζαρίας μαρτυρούν, για παράδειγμα, πως το 1948 τιμήθηκαν στο ελληνοποντιακό χωριό Ντάγκβα (κοντά στο Βατούμ) 12 κολχόζνικοι αγρότες. Με διάταγμα του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ «Για την πλούσια συγκομιδή εσπεριδοειδών και τσαγιού» τους απενεμήθη το παράσημο του «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας». Επίσης τιμήθηκαν με το παράσημο του Λένιν τρεις κολχόζνικοι αγρότες (πρόκειται για τους: Νικόλαο Κ. Νεανιάδη, Αλκιβιάδη Ι. Συμβουλίδη και Αρίστο Ζ. Στεφανίδη). Συνολικά μέχρι το 1950, είχαν απονεμηθεί 126 μετάλλια και παράσημα της ΕΣΣΔ σε κολχόζνικους αγρότες του χωριού Ντάγκβα της Ατζαρίας, καθιστώντας το ένα από τα πρωτοπόρα χωριά στη μάχη της παραγωγής κατά τη μεταπολεμική περίοδο.33

Σήμερα υπάρχουν ορισμένοι οι οποίοι ισχυρίζονται πως το σοβιετικό σύστημα υπήρξε εχθρικό ενάντια στους Ελληνες, κάνοντας ακόμα λόγο και για γενοκτονία. Υπήρξε γενοκτονία των Ελληνοποντίων στη Σοβιετική Ενωση; Τα πληθυσμιακά δεδομένα δεν υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Πράγματι, η αφερεγγυότητα του ιδεολογήματος περί «μαζικών διώξεων» και «γενοκτονίας» αναδεικνύεται και από τη συνεχόμενη αυξητική πορεία του συνολικού αριθμού των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ, η οποία σε καμιά απολύτως περίοδο δεν παρουσιάζει μείωση ή στασιμότητα. Τουναντίον, το διάστημα 1926-1959, ο ελληνικός πληθυσμός της ΕΣΣΔ παρουσιάζει αύξηση 44,76%. Η αντίστοιχη αύξηση του συνόλου του πληθυσμού της Σοβιετικής Ενωσης κατά την ίδια περίοδο ήταν 40,61%. Συνεπώς, ο ελληνικός πληθυσμός παρουσιάζει μεγαλύτερες αυξητικές τάσεις από το μέσο όρο της επικράτειας.

Η αφερεγγυότητα των ισχυρισμών της κυρίαρχης ιστοριογραφίας αποδεικνύεται επιπλέον από την ίδια την πορεία των Ελλήνων στην ΕΣΣΔ και την καταξίωσή τους μέσα από όλα σχεδόν τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Σε ένα δείγμα περίπου 200 ατόμων ελληνικής καταγωγής που διέπρεψαν στη Σοβιετική Ενωση («Who is Who» του Θ. Κεσσίδη), αναφέρονται και πολλοί, οι οποίοι ανήκαν στην κατηγορία των ειδικών μετοίκων της περιόδου 1944-1949. Ορισμένοι εξ αυτών επέστρεψαν στους τόπους καταγωγής τους, ωστόσο δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι οποίοι διέπρεψαν είτε στους νέους τόπους κατοικίας τους (Καζακστάν) είτε σε άλλες πόλεις της ΕΣΣΔ. Το γεγονός που προκύπτει συμπερασματικά από μια επισκόπηση της σταδιοδρομίας τους είναι πως η μετεγκατάστασή τους - προσωρινή ή μόνιμη - δεν ανέκοψε τη σταδιοδρομία τους. Τουναντίον, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ήταν στους καινούριους τόπους διαμονής τους όπου τους δόθηκαν τα πρώτα εφόδια ή η δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να διακριθούν.34

Με αφορμή την πρόσφατη δημοσιοποίηση των ονομάτων όλων εκείνων που είχαν παρασημοφορηθεί στην ΕΣΣΔ, ο Νικόλαος Μασμανίδης αναφέρει σε άρθρο του στη ρωσόφωνη εφημερίδα «Αθηναϊκός Κούριερ» (21 Σεπτέμβρη - 6 Οκτώβρη 2006) πως υπήρχαν αναγραμμένα χιλιάδες ονόματα Ποντίων, οι οποίοι είχαν γίνει αποδέκτες πληθώρας διακρίσεων, όπως το παράσημο Λένιν, ο τίτλος του «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας», του «Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης», κλπ. Κλείνει δε με το εξής: «Η ιστορία του Ποντιακού λαού θέλει από εμάς να θυμόμαστε συνέχεια τις σελίδες, όχι μόνο με τα ονόματα των σταλινικών διώξεων - που έχει γίνει ιδιαίτερα της μόδας τον τελευταίο καιρό - αλλά και με τα ονόματα αυτών των Ποντίων που τιμήσανε με την ανδρεία τους, με την εργασία τους κατά τη σοβιετική περίοδο, τον μικρό λαό τους. Με μεγάλη μου χαρά γνωρίζω πως είναι πολλά αυτά τα ονόματα, τα οποία σηματοδοτούν και επιβεβαιώνουν πως η ιστορία των Ελλήνων... ήταν σπουδαία ιστορία. Γιατί πραγματικά τιμήσανε την πατρίδα τους, τη Σοβιετική Ενωση, σε όλες τις σφαίρες της δημιουργίας»35.

Η γενικότερη πορεία των Ελληνοποντίων ως ανθούσα εθνική μειονότητα έρχεται σε αντίθεση με τον συνεχώς επαναλαμβανόμενο ισχυρισμό ότι οι Ελληνες αποτελούσαν ουσιαστικά μειονότητα υπό διωγμό στη Σοβιετική Ενωση.

Μέλη μιας ομάδας ανθρώπων που δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον «εχθρικό», δεν είναι δυνατό να διαπρέψουν παρά μόνο ως μεμονωμένες εξαιρέσεις. Οι επαναλαμβανόμενες «εξαιρέσεις», διάχυτες στο σύνολο της βιβλιογραφίας, παύουν πλέον εκ των πραγμάτων να καθίστανται εξαιρέσεις και αναπόφευκτα συνθέτουν την πραγματική αλήθεια. Πως δηλαδή ήταν το συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό σύστημα το οποίο έδωσε τη δυνατότητα σε μια εθνική μειονότητα όπως οι Ελληνες να αναπτυχθεί και στα μέλη της να αναδείξουν τα ταλέντα, τις δεξιοτεχνίες και τις δημιουργικές τους ικανότητες. Γι' αυτό και κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1930 πάνω από ένας στους δέκα Ελληνες στην ΕΣΣΔ κατείχε ανώτατη μόρφωση, ενώ αντίστοιχα στην Ελλάδα το ποσοστό αναλφαβητισμού ξεπερνούσε το 40%. Και βέβαια πώς θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά, αφού στην καπιταλιστική Ελλάδα πάνω από το ένα τρίτο των εργαζομένων στις βιομηχανικές επιχειρήσεις της πρωτεύουσας ήταν παιδιά;

Στη Σοβιετική Ενωση ως τα μέσα της δεκαετίας του 1950, σύμφωνα με έκθεση που κατατέθηκε στον ΟΗΕ, η ανεργία είχε πλήρως εξαλειφθεί. Είχε διασφαλιστεί οκτάωρη εργάσιμη ημέρα για τους εργάτες των εργοστασίων και γραφείων, μειωμένη εργάσιμη ημέρα επτά και έξι ωρών για τα βαριά επαγγέλματα και τετράωρο για τα πλέον βαριά επαγγέλματα. Μόνο με την αρωγή του προγράμματος Κοινωνικής Ασφάλισης στην ΕΣΣΔ, πάνω από 3 εκατομμύρια εργαζόμενοι πήγαν διακοπές το 1954, είτε δωρεάν είτε με μειωμένο κόστος.

Ο σοβιετικός Κρατικός Προϋπολογισμός του 1955 προέβλεπε για Κοινωνική Ασφάλιση, καθώς και για Πρόνοια των πολύτεκνων ή ανύπαντρων μητέρων, σχεδόν 46 δισ. ρούβλια, ενώ ένα πρόσθετο κονδύλι 2 δισ. ρουβλιών προβλεπόταν για έξοδα μετακίνησης των εργαζομένων στους τόπους διακοπών, για την κατασκευή, εξοπλισμό, διεύρυνση και συντήρηση των τόπων ξεκούρασης και των σανατορίων, για την προστασία της υγείας των παιδιών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, κλπ.

Το 1954 οι πραγματικοί μισθοί στο σύνολο των εργατών αυξήθηκαν κατά 74% σε σχέση με το 1940, χωρίς να προσμετρούνται οι κρατικές επιχορηγήσεις σε πολιτιστικές και κοινωνικές υπηρεσίες για τον εργαζόμενο λαό. Το ενοίκιο δεν ξεπερνούσε κατά μέσο όρο το 4% του εργατικού εισοδήματος.

ΣΤ. Σήμερα

Το 1991 επήλθε επιτέλους η πολυπόθητη για τους απανταχού «υπέρμαχους της ελευθερίας» αντικομμουνιστές (όλων των αποχρώσεων του ιδεολογικοπολιτικού φάσματος) ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στη Σοβιετική Ενωση. Οι Ελληνες πλέον θα έπαυαν να καταπιέζονται καθώς μπροστά τους θα ανοιγόταν ένα βασίλειο ελευθερίας και εθνικής ανάπτυξης. Η ιστορική πραγματικότητα όμως τους διέψευσε.

Ο Jerry Hough, ανώτερος επιστημονικός συνεργάτης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής (ΗΠΑ), έγ

[promitheas]

ΣΤ. Σήμερα

Το 1991 επήλθε επιτέλους η πολυπόθητη για τους απανταχού «υπέρμαχους της ελευθερίας» αντικομμουνιστές (όλων των αποχρώσεων του ιδεολογικοπολιτικού φάσματος) ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στη Σοβιετική Ενωση. Οι Ελληνες πλέον θα έπαυαν να καταπιέζονται καθώς μπροστά τους θα ανοιγόταν ένα βασίλειο ελευθερίας και εθνικής ανάπτυξης. Η ιστορική πραγματικότητα όμως τους διέψευσε.

Ο Jerry Hough, ανώτερος επιστημονικός συνεργάτης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής (ΗΠΑ), έγραφε στους Los Angeles Times στις 18 Αυγούστου 1998: «Περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι στη Ρωσία έχουν πεθάνει, οι οποίοι ωστόσο θα ζούσαν σήμερα αν είχε διατηρηθεί το παλαιό (δηλαδή το σοβιετικό) προσδόκιμο ζωής. Η έλλειψη φαρμάκων και ισορροπημένης διατροφής υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες»36. Περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν πρόωρα στη Ρωσία μέχρι το 2004 ως συνέπεια της μετάβασης στον καπιταλισμό, σύμφωνα με υπολογισμούς Διεθνών Οργανισμών. Το προσδόκιμο ζωής έπεσε χαμηλότερα και από εκείνο του Μπαγκλαντές.

Τι έγινε όμως με τους Ελληνες της πρώην ΕΣΣΔ; Αρθρο της εφημερίδας «Τα Νέα» στις 25 Απρίλη 2005, κάνοντας έναν απολογισμό των πρόσφατων εξελίξεων στη Γεωργία, ανέφερε πως «τα δύο τελευταία χρόνια περισσότερα από 2.000 σπίτια που ανήκουν σε Ελληνες ομογενείς και οι οποίοι τώρα διαμένουν στην Ελλάδα, στην Κύπρο ή τη Ρωσία έχουν καταληφθεί από Γεωργιανούς και Αντζάρους, 8 ομογενείς έχουν δολοφονηθεί, σημαντικές περιουσίες έχουν λεηλατηθεί και καταστραφεί, ενώ ο φόβος αναγκάζει τους Ελληνες της περιοχής να κοιμούνται με το όπλο αγκαλιά».

Και προσθέτει στη συνέχεια ο ίδιος αρθρογράφος παραθέτοντας σχετική δήλωση του Κυριάκου Ιορδανίδη, προέδρου της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Γεωργίας: «Οταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση, οι περισσότεροι Ελληνες που ζούσαν στη Γεωργία έφυγαν προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Από τους 120 χιλιάδες Ελληνες της Γεωργίας σήμερα παραμένουν εδώ μόνο 20 χιλιάδες, ενώ στην Τσάλκα ζουν πλέον 1.700 ελληνικές οικογένειες, στο σύνολό τους υπέργηροι»37. Στην Τσάλκα πριν το 1992 ζούσαν περίπου 40.000 Ελληνες. Πάνω από το 90% εξ αυτών έγιναν πρόσφυγες από τον φόβο των εθνικιστικών συγκρούσεων οι οποίες ξέσπασαν στην περιοχή του Καυκάσου μετά την «πολυπόθητη» ανατροπή της Σοβιετικής Ενωσης (που για τόσες δεκαετίες ευαγγελίζονταν ορισμένοι).

Ενας Πόντιος από την ΕΣΣΔ τόνισε χαρακτηριστικά: «Οταν ήρθε η σοβιετική εξουσία όλα αλλάξανε ουσιαστικά προς το καλύτερο. Ειδικά για εμάς τους Ελληνοπόντιους... Ολοι οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής μας είχανε χτίσει διώροφα πανέμορφα σπίτια, αγοράζανε αυτοκίνητα. Σε κάθε οικογένεια υπήρχαν ένα με δύο άτομα που είχαν ανώτατη εκπαίδευση, ενώ όλοι οι υπόλοιποι είχαν μέση εκπαίδευση με συγκεκριμένα επαγγέλματα και ήταν όλοι τακτοποιημένοι. Ολα αυτά γίνονταν με την εργασία, με το μυαλό τους...

...Για τους Ελληνοποντίους της δικής μας περιοχής άρχισε πραγματικά ένας εφιάλτης... Αρχισαν οι εγκληματικές ενέργειες, οι σκοτωμοί, τα κλεψίματα. Παντού έγραφε: Η Γεωργία είναι για τους Γεωργιανούς. Ηταν μια δεύτερη γενοκτονία για τους Ποντίους της περιοχής της Τσάλκας... Αυτή η αγριότητα επικρατεί σήμερα στο δημοκρατικό κράτος της Γεωργίας...»38.
Ζ. Εν Κατακλείδι

Στην ίδια τη Ρωσία, ο κόσμος έχει αρχίσει από καιρό να επανεκτιμά το παρελθόν, το σοσιαλιστικό παρελθόν. Ερευνες, δημοσκοπήσεις, ρεπορτάζ, τοπικά και διεθνή, συγκλίνουν τα τελευταία χρόνια στη διαπίστωση και επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος:

    * Στο ψήφισμα για την ανάδειξη της «Προσωπικότητας του Αιώνα» που διεξήχθη στη Ρωσία, ο Β. Ι. Λένιν ήρθε πρώτος σε ψήφους. Δεύτερος αναδείχτηκε ο Ι. Β. Στάλιν, τρίτος ο κάτοχος βραβείου Νόμπελ Α. Ζαχάροφ και τέταρτος ο Γ. Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο Διάστημα39.
    * Ο Jean-Marie Chauvier έγραψε στην Le Monde Diplomatique (τεύχος Μάρτη 2004) πως το 57% των Ρώσων θέλει την επανασύσταση της Σοβιετικής Ενωσης, πως το 45% θεωρεί το σοβιετικό σύστημα καλύτερο από το υπάρχον, καθώς και πως το 43% επιθυμεί μια νέα Μπολσεβικική Επανάσταση.

Στη συνέχεια, παραθέτοντας τον Ουκρανό ποιητή Andrei Kurkov, γράφει πως «Εκείνη η κοινωνία ήταν θεμελιωμένη στη φιλία. Μπορούσες να χτυπήσεις την πόρτα του γείτονά σου αν χρειαζόσουν χρήματα και εκείνος θα σου τα έδινε». Η κοινωνιολόγος Ludmila Bulanka, η οποία παρακολούθησε και κατέγραψε τις πρόσφατες εργατικές κινητοποιήσεις, τόνισε πως οι εργαζόμενοι σήμερα πλέον «ασκούν σκληρή κριτική στους εαυτούς τους για τις ψευδαισθήσεις που είχαν την περίοδο 1989-1991, όταν υποστήριξαν τους δημοκράτες. Για τους ίδιους, το τέλος της ΕΣΣΔ υπήρξε μια οδυνηρή απώλεια...».

Αναφερόμενος δε στον δοκιμασμένο από τις εθνικιστικές συγκρούσεις Καύκασο, ο συγγραφέας της Le Monde Diplomatique επισημαίνει: «Πολλοί άνθρωποι νοσταλγούν το πνεύμα φιλίας των παλιών πολυεθνικών σοβιετικών κοινοτήτων εργαζομένων και μεταναστών».

Αναφέρει τέλος - και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία - πως «οι αρχές και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απέτυχαν στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν τα 70 χρόνια της σοβιετικής εξουσίας ως έναν εφιάλτη», προσθέτοντας επίσης πως «οι πιέσεις που ασκήθηκαν ώστε να δημιουργηθεί μια τέτοια εικόνα δεν είναι πλέον αποτελεσματικές».

Αξίζει να σημειωθεί πως το ίδιο συμβαίνει και με πάρα πολλούς Ελληνες Ποντίους από τη Σοβιετική Ενωση που βρίσκονται σήμερα στη χώρα μας και αρνούνται να σκύψουν το κεφάλι στην αντικομμουνιστική προπαγάνδα ορθώνοντας ανάστημα στη συκοφαντία και το ψέμα.

Μακριά από ωραιοποιήσεις και πάντοτε με κριτικό πνεύμα, η υπεράσπιση του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε αποτελεί σήμερα πρώτιστο καθήκον για οποιονδήποτε προοδευτικό άνθρωπο, ανεξάρτητα αν προσδιορίζει τον εαυτό του κομμουνιστή ή όχι, οπαδό ή φίλο του Κόμματος.

Τριάντα πέντε χρόνια «αποσταλινοποίησης» και άλλα δεκαπέντε κατασυκοφάντησης του σοσιαλισμού με όλα τα μέσα που είχε στη διάθεσή της η καπιταλιστική πλέον Ρωσία δε στάθηκαν αρκετά ώστε να διαβρώσουν, να διαγράψουν, να επαναπροσδιορίσουν την ιστορική μνήμη ενός λαού. Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως η αναθεώρηση της Ιστορίας θα καταθέσει τα όπλα. Τουναντίον, όσο η άρχουσα τάξη συνειδητοποιεί την αυξανόμενη αναποτελεσματικότητα των μεθόδων που υιοθετεί, εφαρμόζει και επιχειρεί να επιβάλει στη συνείδηση των λαών, τόσο θα οξύνεται η πάλη των ιδεών (εξ ου και η «ανάγκη» για αντικομμουνιστικά μνημόνια, το ξαναγράψιμο των σχολικών βιβλίων, κ.ά.).

Η παρουσία μας λοιπόν μπορεί να έφτασε στο τέλος της, η μελέτη ωστόσο γύρω από το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε συνεχίζεται. Γιατί, αν αναδείχτηκε κάτι ξεκάθαρα την περίοδο που μεσολάβησε από την παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ενωση έως σήμερα, είναι ότι η Ιστορία όχι μόνο δεν «τελείωσε» το 1991, αλλά επανέρχεται όλο και πιο επιτακτικά: Για τις μεν νικήτριες - προσωρινά - εκμεταλλεύτριες τάξεις ως εφιάλτης...

...για τους δε απανταχού της Γης εκμεταλλευομένους, τον εργαζόμενο λαό, ως ελπίδα, αναγκαιότητα και επιταγή για το μέλλον!

Σημειώσεις

1. Βλέπε Χασιώτης Ι. Κ. (1997) «Οι Ελληνες της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ενωσης» (Θεσσαλονίκη: University Studio Press) σελ. 235-236, Αγτζίδης Β. (2005) σελ. 107 και Παυλίδης Ε. (1953) σελ. 38.

2. Συνέντευξη Ρ15: Παναγιωτίδης Νίκος, Μπορζούμ (ΙΑΠΕ).

3. Τανιμανίδης Π. Γ. (1994) «Ποντιακοί Οικισμοί στην πρώην Σοβιετική Ενωση» (Θεσσαλονίκη: Σωματείο Παναγία Σουμελά) σελ. 23.

4. Ως μέλος του Κόμματος μετείχε σε τέσσερις κομματικές Συνδιασκέψεις και τρία Συνέδρια. Βλέπε Κομματικό Αρχείο Πόλης Οδησσού, Απόθεμα 3, Καταγραφή 1, Φάκελος 508, φύλλο 123 (Συλλογή Κώστα Αυγητίδη).

5. Κομματικό Αρχείο Πόλης Οδησσού, Απόθεμα 3, Καταγραφή 1, Φάκελος 147, φύλλο 128 (Συλλογή Κώστα Αυγητίδη).

6. Κομματικό Αρχείο Πόλης Οδησσού, Απόθεμα 3, Καταγραφή 1, Φάκελος 450, φύλλο 208 (Συλλογή Κώστα Αυγητίδη).

7. Οζέροφ Ν. (1967) «Στα ίχνη της Επανάστασης» (Συμφερούπολη) σελ. 20.

8. Τσβιλιούκ Σ. (1987) «Υπερασπίζοντας την υπόθεση του Οκτώβρη. Ξένοι Διεθνιστές στην Οδησσό, 1917-1920» (Οδησσός) σελ. 27 και Δοκίμιο Ιστορίας της Κομματικής Οργάνωσης Περιοχής Χερσώνας (1981) σελ. 56.

9. Αθηναϊκός Κούριερ, 14-21Οκτώβρη 2005, του Μπαρίς Μανέλοφ.

10. Martin T. (2001) «The Affirmative Action Empire: Nations and Nationalism in the Soviet Union, 1923-1939» (London: Cornell University Press) σελ. 13.

11. Καρποζήλου Α. και Καρποζήλου Μ. (1988-1989) «Ελληνοποντιακά βιβλία στη Σοβιετική Ενωση», στο «Αρχείον του Πόντου», τόμος 42ος (Αθήνα: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών) σελ. 60-61.

12. Καζαντζάκης Ν. (2000) «Ταξιδεύοντας: Ρουσία» (Αθήνα: Εκδόσεις Καζαντζάκη) σελ. 41-44.

13. Βλέπε Κορδάτος Γ. (1955) «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας», τόμος XIII (Αθήνα: 20ός Αιώνας) σελ. 523.

14. Γενική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας, «Απογραφή των εργατών και υπαλλήλων των βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων ενεργηθείσα τον Σεπτέμβριον του 1930», Αθήνα 1940.

15. Στατιστική Επετηρίς της Ελλάδος, 1935, σελ. 4 και 47.

16. «Για τα προβλήματα της Κ.Ο. Αμπχαζίας στον τομέα της βιομηχανικής ανάπτυξης και αγροτικής οικονομίας το 1934» (ομιλία στην 14η Συνδιάσκεψη της Κ.Ο. Αμπχαζίας), όπως παρατίθεται στο Ινστιτούτο Ιστορίας της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γεωργίας et al (1987) σελ. 298.

17. Συνέντευξη Ρ41: Πασαλίδης Γιώργος, Πετιγκρόρσκ (ΙΑΠΕ).

18. Συνέντευξη Ρ67: Χαράλαμπος Καλπακίδης, Γιούρεβιτς, Αντλερ Σότσι Γεωργίας (ΙΑΠΕ).

19. Ελληνική Πρεσβεία της Μόσχας, 2 Μαρτίου 1930, Φάκελος Β/8/1/Α, Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών (Συλλογή Ν. Σαλπιστή) και σχετικό έγγραφο όπως παρατίθεται στο Τσαλαχούρης Κ. (-) «Ο Ελληνισμός της Σοβιετικής Ενωσης» (Αθήνα: Νέα Σύνορα - Α. Α. Λιβάνη) σελ. 146-147.

20. Conquest R (1967) «Soviet Nationalities Policy in Practice» (London: Bodley Head Ltd) σελ. 95.

21. Strong A. L. (1957) «The Stalin Era» (New York: Mainstream Publishers) σελ. 58.

22. Getty J. A., Rittersporn G. T., Zemskov V. N. (1993) «Victims of the Soviet Penal System in the pre-war Years: A First Approach on the Basis of Archival Evidence», στο «American Historical Review», τόμος 98, τεύχος 4 Οκτωβρίου.

23.Getty J. A., Rittersporn G. T., Zemskov V. N. (1993) σελ. 1.028-1.029.

24.Strong A. L. (1957) σελ. 69.

25. Davis J. E. (1944) «Mission to Moscow: A Record of Confidential to the State Department, Official and Personal Correspondence, Current Diary and Journal Entries, including Notes and Comment up to October 1941» (London: Gollancz) σελ. 280.

26. Βλέπε Ρούμπικς Α. (2005) σελ. 59-60.

27. Αθηναϊκός Κούριερ, 30 Σεπτεμβρίου - 7 Οκτωβρίου 2005, επιστολή Φρόσως Ονουφριάδου.

28. Αθηναϊκός Κούριερ, 2-9 Ιούνη 2006, άρθρο Διογένη Μέλικοφ.

29. Αθηναϊκός Τύπος, 8 Δεκεμβρίου 2004, Μαρτυρία Χαρίκλειας Κανέτη από το Καζαχστάν.

30. Hobsbawm E (2000) «Age of Extremes: The Short Twentieth Century, 1914-1991» (London: Abacus) σελ. 7.

31. Φάκελος 46.1 του 1944, Κυβέρνηση Καΐρου, Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών.

32. Συνέντευξη Αθανασιάδη Γιάννη (19/7/2006).

33. Αθηναϊκός Κούριερ, 21 Σεπτεμβρίου - 6 Οκτωβρίου 2006, άρθρο του Νικόλαου Μασμανίδη με τίτλο «Ποντιακή Συμφωνία: 126 μετάλλια της Σοβιετικής Ενωσης».

34. Βλέπε Κεσσίδης Θ. (1999) «Who is Who» (Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη).

35. Αθηναϊκός Κούριερ, 21 Σεπτεμβρίου - 6 Οκτωβρίου 2006, άρθρο του Νικόλαου Μασμανίδη με τίτλο «Ποντιακή Συμφωνία: 126 μετάλλια της Σοβιετικής Ενωσης».

36. Jerry Hough, «Reform goes tumbling with ruble devaluation» στο Los Angeles Times 18 Αυγούστου 1998

37. Εφημερίδα «Τα Νέα», 25 Απριλίου 2005, άρθρο Στέλιου Βραδέλη με τίτλο «Απειλούν να μας σκοτώσουν: Στο έλεος των εθνικιστών 4.500 Ελληνες ομογενείς που έχουν απομείνει στην Τσάλκα της Γεωργίας»

38. Αθηναϊκός Κούριερ, 15-22 Απρίλη 2005, του Δωροθέι Μιχάλεβιτς Παπαδόπουλος «Σώστε την Τσάλκα»

39. Associated Press, 12/2/2006

40. Βλέπε άρθρο του Chauvier J. M. στην Le Monde Diplomatique, τεύχος Μαρτίου 2004, με τίτλο «Russia: Nostalgic for the Soviet Era»

Του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ*
*Ο Αναστάσης Γκίκας είναι Δρ. Ιστορίας, συνεργάτης του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

[thrilikos]

Το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της ΕΣΣΔ
 Νέα στοιχεία και μαρτυρίες έρχονται στο φως 70 χρόνια μετά την έναρξη της «Ελληνικής Επιχείρησης» που διήρκεσε 13 χρόνια
Του Βλαση Αγτζιδη*
Τον Δεκέμβριο του 1937 ξεκίνησε η «Ελληνική Επιχείρηση» (Gretseskayia Operatsia) κατά των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ενωσης με την υπογραφή του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, κοινώς Στάλιν. Ηδη είχε εξοντωθεί το σύνολο της εσωκομματικής αντιπολίτευσης.
H απόλυτη κυριαρχία της σταλινικής ομάδας στην εξουσία, όπως συμβολικά θα αναδειχθεί με τις Δίκες της Μόσχας του ’36, θα μετατρέψει τη χώρα σε μια ματωμένη φυλακή. Επικεφαλής των δυνάμεων εσωτερικής καταστολής όρισε τον Λαυρέντι Μπέρια, την ομάδα του οποίου η Απόφαση του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ενωσης) περιγράφει ως «εγκληματική σπείρα». Ο ίδιος ο Στάλιν θα πιστεύει ότι διαθέτει το Αλάθητο και θα επιβάλλει μια δικτατορική πολιτική, που πρωτίστως θα στραφεί κατά των κομματικών του συντρόφων. Στην ίδια απόφαση του 20ού Συνεδρίου αναφέρεται ότι: «…εσυκοφαντήθηκαν και άνευ ενοχής εδεινοπάθησαν πολλοί τίμιοι κομμουνιστές και άλλοι εξωκομματικοί Σοβιετικοί πολίτες».
Για τον σταλινισμό, ο Γκι Ντεμπόρ στην «Κοινωνία του θεάματος» έγραψε: «Ο σταλινισμός υπήρξε η βασιλεία του τρόμου ακόμα και μέσα στην ίδια τη γραφειοκρατική τάξη. Η τρομοκρατία που θεμελιώνει την εξουσία της τάξης αυτής, πρέπει να πλήξει, επίσης, κι αυτή την ίδια την τάξη γιατί δεν έχει καμιά νομική υπόσταση, που θα μπορούσε να την επεκτείνει και σε καθένα από τα μέλη της… Κάθε γραφειοκράτης είναι απόλυτα εξαρτημένος από μια κεντρική εγγύηση της ιδεολογίας, που αναγνωρίζει ένα δικαίωμα συλλογικής συμμετοχής στη “σοσιαλιστική εξουσία” της όλων των γραφειοκρατών που δεν εξολοθρεύει. Αν όλοι οι γραφειοκράτες αποφασίζουν από κοινού για όλα, η συνοχή της ίδιας τους της τάξης δεν μπορεί παρά να εξασφαλιστεί μόνο διαμέσου της συγκέντρωσης της τρομοκρατικής τους εξουσίας σ’ ένα μόνο πρόσωπο».
Τα «τιμωρημένα έθνη»
Μία από τις συνέπειες του σταλινισμού ήταν ο διαχωρισμός των εθνών σε «προοδευτικά» και «αντιδραστικά». Η ομάδα των «αντιδραστικών εθνών» περιελάμβανε τους Ελληνες, τους Κορεάτες, τους Γερμανούς του Βόλγα, τους Τατάρους της Κριμαίας, τους Τσετσένους κ.ά. Ο σταλινισμός θεωρούσε ότι όλοι αυτοί είχαν «μητέρα-πατρίδα» στον καπιταλιστικό κόσμο. Ετσι, ανεξαρτήτως των πολιτικών φρονημάτων, οι πολίτες αντιμετωπίστηκαν μόνο ως έχοντες «αντιδραστική» εθνική καταγωγή. Το 1937-38 οι Ελληνες γίνονται θύματα ενός φοβερού πογκρόμ. Πρώτα, απαγορεύτηκε η λειτουργία των ελληνικών σχολείων, των θεάτρων, των πολιτιστικών κέντρων, των εκδοτικών οίκων. Εκλεισαν οι ελληνικές εφημερίδες, οι οποίες ακολουθούσαν σκληρή σταλινική γραμμή. Καταργήθηκαν οι Αυτόνομες Ελληνικές Περιοχές (μία στη Νότια Ρωσία και τρεις στην περιοχή της Μαριούπολης).
Oι μεγαλύτερης έκτασης συλλήψεις Ελλήνων έγιναν στην κοιλάδα του Κουμπάν, στη Νότια Ρωσία. Η μυστική αστυνομία συνέλαβε μαζικά τους Ελληνες άνδρες από 16 ετών και άνω. Στην περιοχή αυτή δεν υπήρχε ελληνική οικογένεια που να μην είχε θύματα. Οι επιζώντες θυμούνται έντονα τις σκηνές των συλλήψεων και των πορειών των συλληφθέντων με τη συνοδεία έφιππων αστυνομικών. Οι αρχές γύριζαν από σπίτι σε σπίτι στις ελληνικές κοινότητες και προέβαιναν σε κατάσχεση των πάντων, ελληνικά διαβατήρια, φωτογραφίες και γράμματα από την Ελλάδα. Οι Ελληνες κάτοικοι της περιφέρειας του Κρασνοντάρ, όπου έγιναν οι περισσότερες συλλήψεις, εγκατέλειπαν τα σπίτια τους τρομοκρατημένοι και κατέφευγαν σε σπίτια ντόπιων για να σωθούν. Η κύρια κατηγορία που απαγγέλθηκε στην Ελληνική Περιοχή ήταν ότι οι κάτοικοί της ανήκαν σε παράνομες ελληνικές εθνικιστικές οργανώσεις, που στόχευαν στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και στη δημιουργία ελληνικής δημοκρατίας στη νότια Ρωσία.
Τα κριτήρια των συλλήψεων
Οι καταστάσεις των υποψήφιων συλληφθέντων συντάσσονταν στα κομματικά γραφεία των οργανώσεων των περιοχών. Τα κριτήρια επιλογής σχετίζονταν σε μεγάλο βαθμό με τα προσωπικά αισθήματα των υπεύθυνων κομματικών. Στους καταλόγους περιλαμβάνονταν όσοι στα παλιότερα χρόνια εξασκούσαν κάποιο ελεύθερο επάγγελμα και οι πλέον ευκατάστατοι. Επίσης, ανάμεσα στους πρώτους συλληφθέντες ήταν όσοι εξακολουθούσαν να έχουν την ελληνική υπηκοότητα. Αλλο κριτήριο αποτελούσε και η πιθανή αλληλογραφία με συγγενείς στην Ελλάδα. Το «αδίκημα» της αλληλογραφίας με άτομα που ζούσαν σε καπιταλιστική χώρα, οδήγησε πολλούς Ελληνες να απαγορεύσουν στην οικογένειά τους να στέλνει ή να δέχεται γράμματα από την Ελλάδα. Ο αριθμός των προσώπων που θα έπρεπε να περιλαμβάνει η κατάσταση οριζόταν από τις περιφερειακές οργανώσεις. Η συνολική διαδικασία άγγιζε τα όρια του παραλόγου, εφόσον οι κεντρικές υπηρεσίες έδιναν μόνο τον αριθμό αυτών που θα έπρεπε να συλληφθούν.
Ο Κοσμάς Τσιμιάνοφ από το χωριό Μερτσάνσκογε του Κρασνοντάρ αναφέρει:
«...έπαιρναν ένα τηλεγράφημα που έγραφε: 500 άτομα, δίχως να έχει ονόματα. Ο αριθμός αυτός μοιραζόταν. Εχουμε 20 ραγιόνια, άρα αντιστοιχούν 25 άτομα σε κάθε ραγιόνι. Αλλες φορές ερχόταν τηλεγράφημα για 100 άτομα. Το έστελναν στο σοβιέτ. Εκείνοι με τον αστυνομικό, συνολικά πέντε άτομα, έλεγαν ποιον θα δώσουν, εκείνον, εκείνον, εκείνον! Τους συγγενείς τους δεν τους πείραζαν. Στον κατάλογο δεν έβαζαν γέρους, αλλά μόνο ανθρώπους που μπορούσαν να δουλεύουν».
Για όσους τελικά συμπεριλάμβαναν στην κατάσταση, εφεύρισκαν διάφορες κατηγορίες, όπως «έβρισε τον Στάλιν» ή «ανατίναξε ένα γεφύρι» ή «έκανε σαμποτάζ σε εργοστάσιο» ή «συμμετείχε σε εθνικιστική ομάδα» κ.λπ.
Τον Αύγουστο του 1938, δίχως να έχει προηγηθεί δημόσια ανακοίνωση, έκλεισαν όλα τα ελληνικά σχολεία. Η διδασκαλία άρχισε να γίνεται κυρίως στη ρωσική γλώσσα, αλλά αρκετές φορές στη γλώσσα της Δημοκρατίας στην οποία ζούσαν. Με τον ίδιο τρόπο, σταμάτησε η έκδοση των ελληνικών εφημερίδων και περιοδικών, ενώ έκλεισαν και οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι. Τα τυπογραφεία καταστράφηκαν. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος καταστροφής του εκδοτικού οίκου «Κολεκτιβιστής». Τα τυπογραφικά στοιχεία του πετάχτηκαν στην Αζοφική Θάλασσα συμβολικά, «ώστε να μην ξανατυπωθεί στη Ρωσία ελληνικό βιβλίο». Εκλεισαν επίσης και οι ελληνικές θεατρικές σκηνές. Kαταστράφηκαν σκόπιμα τα περισσότερα στοιχεία της πολιτιστικής δράσης των Ελλήνων. Πολλοί Ελληνες, επίσης, από φόβο, κατέστρεψαν μόνοι τους πολλά στοιχεία, ένα μέρος των οποίων αφορούσε την ίδια τη θεατρική παραγωγή. Αντίστοιχη ήταν και η τύχη των ελληνικών εκκλησιών.
Στον δρόμο για το Γκουλάγκ
Συγκλονιστική είναι η περιγραφή του Παύλου Κερδεμελίδη, πρόσφυγα της Μικρασιατικής Καταστροφής του ’22 από τον Πόντο. Εγκαταστάθηκε στην Κριμαία, απ’ όπου συνελήφθη το 1937 για να περάσει 13 χρόνια της ζωής στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας. Ο κυρ Παύλος είναι ένας από τους ελάχιστους Ελληνες από τους περίπου 50.000 που στάλθηκαν στα στρατόπεδα κατά την περίοδο των διώξεων 1937-38 που επέζησε και αφηγείται τις δραματικές στιγμές που έζησε:
«Μας φόρτωσαν σε ενενήντα βαγόνια, εικοσιπέντε χιλιάδες άτομα, και μας πήγαν χίλια πεντακόσια χιλιόμετρα από το Γκόρκι, στη Σιβηρία. Εκεί ήταν δάση. Μας έβγαλαν, ανοίξαμε δρόμο και φτάσαμε σε μια πεδιάδα. “Εδώ θα μείνετε”, μας είπαν. Μέσα στο δάσος, δίχως σπίτια, δίχως τίποτα. Μέσα στο χιόνι. Ετσι σε έξη μήνες από εικοσιπέντε χιλιάδες έμειναν μόνο εξακόσιοι... Εκεί δουλεύαμε. Κόβαμε ξύλα και τα στοιβάζαμε. Γύρω μας ήταν φαντάροι με αυτόματα. Ολα τα ξύλα σάπισαν εκεί βέβαια. Ηθελαν να μας εξοντώσουν. Οι περισσότεροι πέθαναν. Κανείς δε θα μάθει πόσοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι… Πηγαίναμε για δουλειά τέσσερεις-τέσσερεις. Γύρω τα σκυλιά και τα αυτόματα. Ενα βήμα δεξιά, ένα βήμα αριστερά, πυροβολούσαν χωρίς προειδοποίηση…»
Στη δεκαετία του ’40, οι διώξεις ολοκληρώνονται με τη βίαιη μεταφορά μεγάλου μέρους του ελληνικού πληθυσμού στην Κεντρική Ασία. Η τελευταία εκτόπιση έλαβε χώρα στις 13 Ιουνίου 1949. Τα σταλινικά στρατεύματα περικύκλωσαν τα ελληνικά χωριά του Καυκάσου και υποχρέωσαν τους κατοίκους τους να τα εκκενώσουν μέσα σε λίγες ώρες. Η υποχρεωτική αυτή εκτόπιση υπήρξε η τελευταία πράξη μιας σειράς βίαιων ενεργειών των σοβιετικών αρχών κατά της ελληνικής μειονότητας, η οποία ανερχόταν σε 450.000 άτομα περίπου. Οι διώξεις αυτές, που αποτελούν μία από τις πλέον άγνωστες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, ξεκινούν το 1937 και τερματίζονται το 1949.
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι ιστορικός.

[thrilikos]

Ο Ρώσος συγγραφέας Αλεξάντερ Σολζενίτσιν άφησε την τελευταία του πνοή τη νύχτα της Κυριακής προς την Δευτέρα στο σπίτι του, στη Μόσχα, σε ηλικία 89 ετών, όπως ανέφεραν τα ρωσικά ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Σύμφωνα με το γιο του Νομπελίστα συγγραφέα, Στεπάν, ο Σολζενίτσιν πέθανε λόγω "οξείας καρδιακής ανεπάρκειας" στις 23:45 το βράδυ της Κυριακής, τοπική ώρα.
Ο Σολζενίτσιν γεννήθηκε στον Καύκασο στις 11 Δεκεμβρίου 1918, σπούδασε φυσική και μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Ροστόφ και υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1945 όμως καταδικάστηκε σε φυλάκιση οκτώ ετών σε στρατόπεδο επειδή σε επιστολή που είχε στείλει σε ένα φίλο του αμφισβήτησε τις πολεμικές ικανότητες του Στάλιν. Αφέθηκε ελεύθερος το 1953, λίγους μήνες πριν από το θάνατο του Στάλιν και εξορίστηκε στην κεντρική Ασία, όπου άρχισε να γράφει. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Ριάζαν, 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα και άρχισε να διδάσκει.
Τον Νοέμβριο του 1962 του δόθηκε η άδεια να δημοσιεύσει στη λογοτεχνική επιθεώρηση "Νόβι Μιρ" το έργο του "Μια ημέρα από τη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς", που αφορούσε έναν κρατούμενο στα Γκούλαγκ. Παρ' ότι είχε σπάσει το ταμπού, προκαλώντας σοκ στην ΕΣΣΔ με τις περιγραφές του, τα επόμενα έργα του, όπως "Ο πρώτος κύκλος" και το "Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ", κυκλοφόρησαν μόνο σε παράνομες εκδόσεις ή στο εξωτερικό, όπου γνώρισαν μεγάλη επιτυχία.
Το 1970 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, όμως αρνήθηκε να μεταβεί στη Στοκχόλμη για να το παραλάβει φοβούμενος ότι το σοβιετικό καθεστώς δεν θα του επέτρεπε να επιστρέψει. Ωστόσο, το 1974 του αφαιρέθηκε η σοβιετική υπηκοότητα και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα. Έζησε διαδοχικά στη Γερμανία, στην Ελβετία και στις ΗΠΑ και επέστρεψε στη Ρωσία το 1994, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ.
Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο του ρωσικού κράτους για τα "εξαιρετικά επιτεύγματά του στον ανθρωπιστικό τομέα" από τον τότε πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, εξέφρασε τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια του συγγραφέα.
Παραθέτω αποσπάσματα από το βιβλίο "ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ ΓΚΟΥΛΑΓΚ":
Και μ' όλο που ο Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν, στά 1917, για την εδραίωση μιας «αυστηρά επαναστατικής τάξεως», απαιτούσε «να πατάσσεται ανελέητα κάθε απόπειρα αναρχίας εκ μέρους μέθυσων, αλητών, αντεπαναστατών και άλλων προσώπων», θεωρούσε δηλαδή τους μέθυσους σαν τους πιο επικίνδυνους αντιπάλους της Οκτωβριανής επανάστασης και τοποθετούσε τους αντεπαναστάτες κάπου στην τρίτη σειρά, ωστόσο έθετε και ευρύτερα το πρόβλημα. Στο άρθρο του «Πώς να οργανώσουμε την άμιλλα» (7 και 10 Ιανουαρίου 1918) ο Λένιν κήρυξε σαν γενικό μοναδικό σκοπό «την εκκαθάριση της ρωσικής γης από κάθε βλαβερό έντομο». Και σαν βλαβερά έντομα δεν εννοούσε μόνο όσους δεν ανήκαν στην εργατική τάξη, αλλά και τους «φυγόπονους εργάτες», όπως λόγου χάρη τους στοιχειοθέτες των κομματικών τυπογραφείων της Πετρούπολης. (Να τι κάνει το πέρασμα του χρόνου. Μας είναι δύσκολο σήμερα να καταλάβουμε πως είναι δυνατό οι εργάτες, μόλις έγιναν δικτάτορες, να προσπαθούν αμέσως να ξεφύγουν από τη δουλειά, που εξυπηρετούσε αυτούς τους ίδιους).
Κι ακόμα ο Λένιν έγραφε: «σε ποια συνοικία μεγάλης πολιτείας, σε ποιο εργοστάσιο, σε ποιο χωριό... δεν υπάρχουν... σαμποτέρ... που παριστάνουν τους διανοούμενους;» . Είναι αλήθεια πως σ' αυτό το άρθρο ο Λένιν πρότεινε διάφορους τρόπους για την εκκαθάριση της χώρας από τα έντομα: μπορούσαν να τους εξορίζουν, να τους βάζουν να καθαρίζουν αποχωρητήρια, ή να τουφεκίζουν τους χαραμοφάηδες. Υπήρχε επίσης η εκλογή μεταξύ της φυλακής ή «της τιμωρίας σε καταναγκαστικά έργα βαρυτέρας μορφής» . Και μ' όλο που πρόβλεπε και υπόδειχνε τις βασικές κατευθύνσεις των ποινών, ο Βλαντίμιρ Ίλιτς πρότεινε να γίνει αντικείμενο άμιλλας μεταξύ «των διαφόρων ομάδων του πληθυσμού και των κοινοτήτων» η ανεύρεση καλύτερων τρόπων εκκαθάρισης.
Μας είναι πολύ δύσκολο να εξετάσουμε τώρα ποιοι υπάγονταν στην κατηγορία των εντόμων. Ο πληθυσμός της Ρωσίας είναι πολύ ετερογενής και συναντάμε σ' αυτόν και μεμονωμένες, εντελώς περιττές, ξεχασμένες πια σήμερα, μικρές ομάδες. Έντομα ήταν φυσικά τα μέλη όλων των ζέμστβο (τοπικά διοικητικά συμβούλια στην ύπαιθρο). Έντομα ήταν τα μέλη των συνεταιρισμών και όλοι οι ιδιοκτήτες σπιτιών. Πολλά έντομα βρίσκονταν ανάμεσα στους καθηγητές των γυμνασίων. Μόνο έντομα έπαιρναν μέρος στις ενοριακές επιτροπές και έντομα έψελναν στις εκκλησιαστικές χορωδίες. Έντομα ήταν όλοι οι παπάδες, και πολύ περισσότερο όλοι οι καλόγεροι και οι καλόγριες. Αλλά και όσοι τολστοϊκοί είχαν αναλάβει κάποια υπηρεσία στα Σοβιέτ, αποδείχτηκε πως ήταν επίσης έντομα. Και αφού ήρθε ο λόγος για τους σιδηροδρομικούς, πρέπει να πούμε πως πάρα πολλά έντομα καμουφλάρονταν πίσω από τη στολή του σιδηροδρομικού και ήταν απαραίτητο να τα ξεσκεπάσουν και να τα εξοντώσουν. Όσο για τους τηλεγραφητές, αυτοί για κάποιο λόγο ήταν όλοι τους αδιόρθωτα έντομα και αντιπαθούσαν τα Σοβιέτ. Δεν μπορεί επίσης να πει κανείς κανένα καλό για τη ΒΙΚΖΕΛ (Εκτελεστική επιτροπή του συνδικάτου των σιδηροδρομικών), ούτε και για τα άλλα συνδικάτα, που συχνά ήταν γεμάτα από έντομα εχθρικά προς την εργατική τάξη.
Και μόνο οι ομάδες που αναφέραμε είναι ήδη πολυάριθμες και θα χρειαστούν κάμποσα χρόνια για την εκκαθάρισή τους. Υπάρχουν όμως ακόμη και οι καταραμένοι οι διανοούμενοι, οι ανήσυχοι φοιτητές, οι διάφοροι αλλόκοτοι τύποι, οι αναζητητές της αλήθειας, από τους οποίους του κάκου προσπάθησε ο Μέγας Πέτρος να ξεκαθαρίσει τη Ρωσία και οι οποίοι στέκονται πάντα εμπόδιο στην εγκαθίδρυση του καλά οργανωμένου και σταθερού καθεστώτος. Θα ήταν λοιπόν αδύνατο να κάνουν αυτή την εξυγιαντική εκκαθάριση, και πολύ περισσότερο μάλιστα σε καιρό πολέμου, αν χρησιμοποιούσαν τις παλιές διαδικασίες της δικονομίας. Έτσι εφαρμόσανε μιαν εντελώς καινούργια διαδικασία: την εξωδικαστική δικαιοσύνη, και την άχαρη αυτή δουλειά την ανέλαβε υπεύθυνα και πολύ ζεστά η Βε–Τσε–Κα (Έκτακτη Πανρωσική Επιτροπή Προστασίας της Επανάστασης κατά της Αντεπανάστασης και της Υπονόμευσης). Φρουρός της Επανάστασης, μοναδικό στην ανθρώπινη ιστορία καταπιεστικό όργανο, η Βε–Τσε–Κα συγκέντρωσε στα ίδια χέρια την παρακολούθηση, τη σύλληψη, την ανάκριση, τη δίκη, την καταδίκη και την εκτέλεση της αποφάσεως.
Το κράτος έχει ανάγκη από χρήματα, χρειάζεται χρυσάφι, και δεν έχουν αρχίσει ακόμα να λειτουργούν τα ορυχεία στον ποταμό Κολύμα. Από το τέλος του 1929 αρχίζει ο πασίγνωστος χρυσός πυρετός, με τη διαφορά πως πυρετό δεν παθαίνουν εκείνοι που ψάχνουν για χρυσάφι, αλλά εκείνοι από τους οποίους το παίρνουν. Η ιδιομορφία του "χρυσού" χειμάρρου είναι πως αυτά τα κουνέλια ουσιαστικά δεν κατηγορούνται για τίποτα και δεν έχουν σκοπό να τα στείλουν στη χώρα του ΓΚΟΥΛΑΓΚ. Το μόνο που ζητάνε είναι να τους αρπάξουν το χρυσάφι με το "δίκαιο του ισχυρότερου". Γι' αυτό γεμίζουν φίσκα οι φυλακές και οι ανακριτές δεν προλαβαίνουν να πάρουν ανάσα, ενώ τα τμήματα μεταγωγών και τα στρατόπεδα δέχονται ασύγκριτα μικρότερα συμπληρώματα. 
Ποιους πιάνουν στον "χρυσό" χείμαρρο; Όλους εκείνους, που κάποτε, πριν από δεκαπέντε χρόνια, είχαν "δουλειά" δική τους, ήταν έμποροι ή βιοτέχνες, και, σύμφωνα με τους συλλογισμούς της Γκεπεού, θα μπορούσαν να έχουν κερδίσει και να έχουν κρύψει χρυσάφι. Τις περισσότερες φορές όμως αυτοί ακριβώς δεν είχαν καθόλου χρυσάφι: Είχαν τα κεφάλαιά τους σε χρήμα ή σε ακίνητα κι όλα αυτά χάθηκαν, τα πήρε η επανάσταση, δεν τους έμεινε τίποτα. Τίποτα δεν έσωζε εκείνον που πάνω του έπεφτε η σκιά της "χρυσής" καταγγελίας, ούτε η προλεταριακή του προέλευση, ούτε οι υπηρεσίες που είχε προσφέρει στην επανάσταση. Τους πιάνουν όλους και τους στριμώχνουν στα κελιά της Γκεπεού – ο αριθμός των συλληφθέντων και σήμερα ακόμα φαίνεται φανταστικός. Τόσο το καλύτερο όμως – έτσι θα παραδώσουν το χρυσάφι πιο γρήγορα! Η σύγχυση είναι τέτοια ώστε άντρες και γυναίκες βρίσκονται στα ίδια κελιά και πηγαίνουν στη "βούτα" ο ένας μπροστά στον άλλον. Ποιος νοιάζεται όμως γι' αυτά τα ψιλοπράγματα; Φέρτε το χρυσάφι, κανάγιες! Οι ανακριτές δεν γράφουν πρωτόκολλα. Τι χρειάζονται αυτά τα παλιόχαρτα; Αν οι ενδιαφερόμενοι αρπάξουν αργότερα καμιά ποινή ή όχι, δεν ενδιαφέρει κανέναν. Το μόνο που έχει σημασία είναι: Δώσε το χρυσάφι, κανάγια! Το Κράτος έχει ανάγκη από χρυσάφι, εσένα όμως τι σου χρειάζεται; Οι ανακριτές έχουν χάσει πια τη φωνή τους δεν έχουν καν τη δύναμη να απειλήσουν και να βασανίσουν, υπάρχει όμως μια μέθοδος που εφαρμόζεται σε όλους: ταΐζουν μόνο με αλμυρά φαγητά τους φυλακισμένους και δεν τους δίνουν νερό! Όποιος παραδώσει το χρυσάφι του, αυτός θα πιει νερό! Μια λίρα για ένα ποτήρι νερό!
Αυτός ο χείμαρρος ξεχωρίζει από τους προηγούμενους κι από τους επόμενους, γιατί η μοίρα αν όχι των μισών, τουλάχιστο ενός σημαντικού μέρους των συλληφθέντων, σφάδαζε στα ίδια τους τα χέρια. Αν πραγματικά δεν έχεις χρυσάφι, η θέση σου είναι απελπιστική. Σε δέρνουν, σε καίνε, σε βασανίζουν και σε ψήνουν στον ατμό ώσπου να πεθάνης ή ώσπου να σε πιστέψουν. Μα αν έχεις χρυσάφι, εσύ ο ίδιος καθορίζεις τον βαθμό των βασανιστηρίων σου, τον βαθμό της αντοχής σου και τη μελλοντική σου τύχη. Εδώ που τα λέμε, αυτό δεν είναι καθόλου πιο εύκολο από ψυχολογική πλευρά, είναι πολύ πιο δύσκολο, γιατί αν κάνης λάθος, θα μείνεις για πάντα ένοχος στα ίδια σου τα μάτια. Εκείνος φυσικά που έχει μπει στο πνεύμα αυτών των ιδρυμάτων, θα λυγίσει και θα δώσει το χρυσάφι, και είναι πιο εύκολα έτσι. Δεν πρέπει όμως να το παραδώσεις πάρα πολύ εύκολα: δεν θα σε πιστέψουν πως το έδωσες όλο, και θα σε κρατήσουν ακόμα μέσα. Μα ούτε και πολύ αργά κάνει να το δώσεις: τότε θα σου βγάλουν την ψυχή, ή από τον θυμό τους θα σου φορτώσουν και καμιά ποινή. Ένας Τάταρος αμαξάς άντεξε σε όλα τα βασανιστήρια: δεν έχω χρυσάφι! Τότε συλλάβανε τη γυναίκα του, τη βασάνιζαν, κι ο Τάταρος επέμεινε ακόμα πως δεν έχει χρυσάφι! Έπιασαν και την κόρη του – δεν άντεξε ο Τάταρος, παράδωσε εκατό χιλιάδες ρούβλια. Άφησαν τότε την οικογένειά του, του ίδιου όμως του φόρτωσαν κάμποσα χρονάκια φυλακή. Τα πιο άγαρμπα αστυνομικά μυθιστορήματα, οι πιο απίθανες όπερες για ληστές έγιναν τότε πραγματικότητα στην εφαρμογή της πολιτικής αυτού του μεγάλου κράτους.
Η καθιέρωση του συστήματος των διαβατηρίων εσωτερικού στο κατώφλι της δεκαετίας 1930 – 40 συμπλήρωσε κι αυτή αρκετά τα στρατόπεδα. Όπως ο Μέγας Πέτρος απλοποιούσε τη σύνθεση του λαού ανοίγοντας λούκια και αυλακιές ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, με τον ίδιο τρόπο ενεργούσε και το δικό μας σοσιαλιστικό σύστημα διαβατηρίων. Σάρωνε ακριβώς όλα τα ενδιάμεσα έντομα, όλο αυτό το πονηρό τμήμα του πληθυσμού, τους αλήτες και τους ξεκρέμαστους. Στις αρχές γίνονταν πολλά μπερδέματα με αυτά τα διαβατήρια – εκείνοι που δεν δήλωναν στην Αστυνομία την άφιξή τους ή την αναχώρησή τους από μια πόλη στέλνονταν στο Αρχιπέλαγος – έστω και για ένα χρονάκι.

Και να ήταν μόνο αυτά.....

[promitheas]

www.e-grammes.gr/article.php?id=2731
Αυτή είναι η διεύθυνση της εθνικιστικής οργάνωσης "ελληνικές γραμμες" οπου φιλοξενεί με χάρα την συνέντευξη του ρώσσου "αντιφρονούντα".
τα συμπεράσματα δικά σας...

και κάτι για τα "Νόμπελ" ...ετσι για προβληματισμό..

με νόμπελ "ειρήνης" ο Γκορμπατσόφ το 91, με νόμπελ και ο Αλ Γκορ   ....ο Μπους πότε με το καλό??

...και ο Κάρατζιτς στην "δικαιοσύνη"...

[Bgenopoulos]

BTW
@ promitheas

Ποια η γνωμη σου για τον Γκορμπατσοφ?

[promitheas]

BTW
@ promitheas

Ποια η γνωμη σου για τον Γκορμπατσοφ?

η προσωπική μου άποψη??  Κρέμασμα ...όπως τον Γκαίρινκ στη Δικη της Νυρεμβέργης και άλλους...

[Bgenopoulos]

BTW
@ promitheas

Ποια η γνωμη σου για τον Γκορμπατσοφ?

η προσωπική μου άποψη??  Κρέμασμα ...όπως τον Γκαίρινκ στη Δικη της Νυρεμβέργης και άλλους...

Αυτα που πηγε να εφαρμοσει ηταν μεγαλα αλλα ηταν ο ιδιος μικρος σαν ηγετης.

[promitheas]

BTW
@ promitheas

Ποια η γνωμη σου για τον Γκορμπατσοφ?

η προσωπική μου άποψη??  Κρέμασμα ...όπως τον Γκαίρινκ στη Δικη της Νυρεμβέργης και άλλους...

Αυτα που πηγε να εφαρμοσει ηταν μεγαλα αλλα ηταν ο ιδιος μικρος σαν ηγετης.

αγόρι μου εσύ ή είσαι τόσο αφελής και ζείς στον δικό σου κόσμο ή τόσο ασυγράτητα οπορτουνιστής και ρεφόρμα οπου χωρίς να θέλεις ξεσκεπάζεις τα σχέδια της μεγάλης σοσιαλδημοκρατίας, που ετοιμάζουν απο την αρχή το ΠΑΣΟΚ με τον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ.