THMMY.gr

Το μέλλον του καπιταλισμού είναι πράσινο;  
Η μετατροπή της οικολογίας από εναλλακτικό κίνημα σε επικερδή επιχείρηση κερδίζει έδαφος σε παγκόσμια κλίμακα

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

«Πράσινο, το αναγκαίο συστατικό του κόκκινου» ήταν, στη δεκαετία του 1980, ένα από τα δημοφιλή συνθήματα στους κόλπους της Νέας Αριστεράς. Η απογοήτευση από την υποχώρηση του παραδοσιακού εργατικού κινήματος στο βιομηχανικό Βορρά και των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στον αναπτυσσόμενο Νότο, ώθησε ορισμένα αριστερά ρεύματα να μεταφέρουν το κέντρο βάρους στο πεδίο της Οικολογίας, βρίσκοντας σ’ αυτήν ένα νέο, ισχυρό κίνητρο αντικαπιταλιστικής στράτευσης. Στις μέρες μας, η σημαία της Οικολογίας έχει πάψει από καιρό να αποτελεί μονοπώλιο της Αριστεράς και υψώνεται με την ίδια ευκολία από συντηρητικούς πολιτικούς και πολυεθνικές εταιρείες. Την περασμένη Δευτέρα, το πρώτο θέμα στο οικονομικό ρεπορτάζ των Financial Times είχε τίτλο: «Η General Electric δίνει ισχυρή ώθηση στην πράσινη ενέργεια». Η εταιρεία διπλασίασε τις επενδύσεις στους τομείς της αιολικής και ηλιακής ενέργειας, οι οποίες θα φτάσουν τα έξι δισ. δολάρια μέχρι το 2010.

Την ίδια ημέρα, ο πρόεδρος της Τογιότα, Κατσουάκι Βατανάμπε, ανακοίνωσε ότι η εταιρεία του σχεδιάζει να κατασκευάσει τα πρώτα υβριδικά (ηλεκτρικά- βενζινοκίνητα) αυτοκίνητα, τα οποία θα μπορούν να φορτίζονται πολύ απλά, μέσω της ηλεκτρικής παροχής που υπάρχει σε κάθε νοικοκυριό, προς τα τέλη του 2010. Κάπου εκεί αναμένεται να κυκλοφορήσουν και τα αντίστοιχα μοντέλα της αμερικανικής General Motors, στα οποία περιλαμβάνονται και «οικολογικά» 4Χ4.

Στο βιβλίο τους «Φυσικός Καπιταλισμός: Η Επόμενη Βιομηχανική Επανάσταση», οι ειδικοί της ενεργειακής βιομηχανίας Λ. Λόβινς και Πολ Χόκεν προειδοποιούν ότι, με τους σημερινούς ρυθμούς, η ανθρωπότητα θα έχει εξαντλήσει το «φυσικό κεφάλαιο» που συσσωρεύθηκε μέσα σε 3,8 δισ. χρόνια μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα. Οι συγγραφείς χωρίζουν την ενεργειακή ιστορία της ανθρωπότητας σε τρεις εποχές:

Η πρώτη άρχισε όταν ο άνθρωπος δάμασε τη φωτιά - την οποία έκλεψε, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας από τον Δία, για να υποστεί τη γνωστή, φρικτή τιμωρία.

Η δεύτερη ξεκίνησε τον 18ο αιώνα, όταν ο άνθρωπος κατάφερε να μετατρέψει αποτελεσματικά θερμότητα σε μηχανικό έργο, εγκαινιάζοντας τη βιομηχανική εποχή που βασίζεται στην κατανάλωση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Η τρίτη ενεργειακή επανάσταση, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, αρχίζει μόλις τώρα και θα οδηγήσει στην απαλλαγή της ανθρωπότητας από την κατανάλωση μη ανανεώσιμων, ορυκτών καυσίμων.

Ρεαλιστική ή υπερβολική, η εκτίμηση των ενεργειακών «γκουρού» στηρίζεται σε ορισμένα πραγματικά δεδομένα. Ο τομέας των «φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών» (clean- techs) αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού. Η κυβέρνηση της Αγκελα Μέρκελ στη Γερμανία υπολογίζει ότι, μέχρι το 2020, ο εν λόγω τομέας θα απασχολεί περισσότερους εργαζόμενους από την κραταιά, γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία.

Στις ΗΠΑ, ο πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ, σημαιοφόρος του «πράσινου καπιταλισμού» με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του «Ενοχλητική Αλήθεια», προσελήφθη προσφάτως ως σύμβουλος από την Kleiner, Perkins, Caufield and Byers (KPCB). Πρόκειται για μια μεγάλη επενδυτική εταιρεία της περίφημης Κοιλάδας της Σιλικόνης, στην Καλιφόρνια, η οποία δραστηριοποιείται κυρίως στις επιχειρήσεις της Πληροφορικής, αλλά επιθυμεί να επεκταθεί στο πολλά υποσχόμενο πεδίο της «πράσινης» ενέργειας, αξιοποιώντας τις διασυνδέσεις και τις γνώσεις του πρώην αντιπροέδρου.

Η αναζήτηση ενός «καθαρού», καπιταλιστικού βιότοπου σφραγίζει και την πολιτική των Πρασίνων στη Γερμανία, που έχουν εγκαταλείψει προ πολλού τους ριζοσπαστικούς προσανατολισμούς της δεκαετίας του ’80. Το νέο οικονομικό πρόγραμμα του κόμματος, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Ιούλιο, φέρει τον εύγλωττο τίτλο «Η πράσινη οικονομία της ελεύθερης αγοράς».

Στη σύνταξή του μετείχαν ο ηγέτης της κοινοβουλευτικής ομάδας των Πρασίνων Φριτς Κουν και άλλα «ρεαλιστικά» σκεπτόμενα στελέχη του κόμματος. Στο ειδικό συνέδριο για την εκπόνηση του προγράμματος προσεκλήθησαν 40 ειδικοί, εκ των οποίων οι 30 ήταν διευθυντικά στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων. Η πραγματιστική στροφή του κόμματος έκανε τέτοια εντύπωση, που ο καθόλα συντηρητικός υπουργός Εσωτερικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να μιλάει, σε συνέντευξή του στη Frankfurter Allgemeine Zeitung, για το ενδεχόμενο μελλοντικής, κυβερνητικής συνεργασίας Χριστιανοδημοκρατών- Πρασίνων!

Πηγή: kathimerini.gr (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_19/01/2008_256123)

---

Για όσους παραβρέθηκαν στη (http://www.thmmy.gr/smf/index.php?topic=2800.0) την Πέμπτη που μας πέρασε ή βρέθηκαν στη (http://www.thmmy.gr/smf/index.php?topic=21595.msg415706#msg415706) την ίδια μέρα...

Αυτό που είναι θετικό και προέρχεται από χώρες όπως είναι η Αμερική είναι το γεγονός ότι πλέον οι τοπικές κοινωνίες είναι οικολογικά ευαισθητοποιημένες στην πράξη και αντιλαμβάνονται ότι μερική λύση είναι και η μείωση της κατανάλωσης (είναι και πιο άμεση).  Ο κόσμος αντιλαμβάνεται πλέον και προσπαθεί…

Σε αντίθεση για άλλη μια φορά με την Ελλάδα όπου η… διαχείριση των σκουπιδιών είναι το πρόβλημα που φαντάζει πιο δυσεπίλυτο απ’ όλα. Δεν μιλάμε για διαχείριση ανακυκλούμενων υλών…μιλάμε για τα σκουπίδια. Όσων αφορά αυτό ελπίζω μονάχα στα τσουχτερά πρόστιμα της ΕΕ..

Και για να μιλήσω λίγο ακόμα για τη χώρα μας..

Εδω στο Ellada προς το παρόν τουλάχιστον δεν σκοτώνει η αλλαγή κλίματος, αλλά το ΚΑΡΒΟΥΝΟ.  Κοντά στα εργοστάσια τη ΔΕΗ, οι άνθρωποι πεθαίνουν σαν τις “μύγες” από καρκίνο….
Και μετά έχουμε τους “οικολόγους” που είναι με μια άρνηση στα πάντα.

Γιατί άραγε στην Ελλάδα όχι στην πυρηνική ενέργεια; Καλύτερο είναι το κάρβουνο;
Γιατί όπου πάει να γίνει κάτι με εναλλακτικές πηγές ενέργειας είναι πάντα αρνητικοί; Τι μια τα πουλιά, την άλλη η διατάραξη του φυσικού τοπίου.

Και γιατί πρέπει να απαρνηθώ όλα καλά του σύγχρονου τρόπου ζωής, κινητά, υπολογιστές, τρένα, αεροπλάνα, φάρμακα, κλπ. Για πολλούς οικολόγους, η προστασία της φύσης ή έστω του περιβάλλοντος μας είναι υπεράνω κάθε άλλου αγαθού. Το να πει κάποιος κάτι αντίθετο από τις θέσεις τους κατηγορείται ως το υπέρτατο κακό με θρησκευτικό φανατισμό ταλιμπάν…

Ναι θέλω καθαρότερο περιβάλλον, δεν θέλω το παιδί μου από το πέντε του να πάσχει από άσθμα, αλλά την λογική μερικών "ειδικών" του να γυρίσουμε στο 1500 δεν την δέχομαι. Ειδικός δεν είμαι, δεν μπορώ να δώσω επιστημονική τεκμηριωμένη άποψη του τι πρέπει να γίνει, αλλά οι ακρότητες από όλες τις πλευρές γενικά με ενοχλούν..
 
Έτσι πρέπει να είμαστε και λίγο σκεπτικιστές προς τους “ειδικούς επί του global warming”.. Και ένα είναι σίγουρο, οτι τελικά οι ΑΠΕ θα σώσουν την παρτίδα και κατ'επέκτασην εμείς οι ενεργειακοί..  ;)

gepeltek, με όλη την καλή διάθεση, το να συγχέεις την Αμερική με την Καλιφόρνια είναι μία από τις γενικεύσεις που κάνεις σωρηδόν. Άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Η ταπεινή μου άποψη είναι ότι η Αμερικάνικη "φιλοσοφία" και τρόπος ζωής δεν έχει τέτοιες τάσεις. Αντιθέτως, η Ευρώπη είναι αυτή που πιέζει.


Το θέμα διαχείρισης των σκουπιδιών είναι θέμα πολιτισμού. Βασικά για 'μένα είναι από τα 2-3 βασικά ζητήματα που πρέπει να λύσει σε πολιτικό και προσωπικό επίπεδο ο νεοέλληνας. Όταν φτάσουμε σε επίπεδο να μπορούμε να ανακυκλώνουμε αποδοτικά και να κάνουμε διαχωρισμό σε πρωτογενές στάδιο, θα έχουμε κάνει ένα κοινωνικό άλμα που θα λύσει ταυτόχρονα πολλά (μα πάρα πολλά άλλα) προβλήματα.


Έχεις δίκιο για το κάρβουνο, αλλά όσον αφορά στα πυρηνικά έχουμε παραθέσει απόψεις με ιδιαίτερη επιμονή και μπορούμε να συνεχίσουμε στο αντίστοιχο τόπικ. Η λύση ΔΕΝ είναι τα πυρηνικά. Και κάνεις πάλι γενικεύσεις που δεν ισχύουν.


Μια από τα ίδια. Δεν είναι όλοι έτσι. Έχεις ακούσει εκπροσώπους ΜΚΟ, ή απλά αναπαράγεις urban legends? :)

Για τη μόλυνση του περιβάλλοντος φταίνε οι μεγάλες εταιρίες. :P

Γιατί τα τελευταία χρόνια στρέφονται προς περισσότερο οικολογικές αναζητήσεις, δεν μπορώ να το αιτιολογήσω. Ίσως να υπήρξε πίεση εξωτερικών παραγόντων, όπως διαμαρτυρίες ή ακόμα και η παρατήρηση ενός οικοσυστήματος που δε συμφέρει να καταστραφεί.



Στην Αμερική, πιστεύω ότι κάνουν βήματα για να περιορίσουν την καταστροφική δράση της μεγάλης βιομηχανίας. Το αν θα τα καταφέρουν πριν να είναι πολύ αργά επαφίεται στους πολίτες της.



Εμείς εδώ είμαστε σε καλύτερη κατάσταση, υπό την έννοια ότι έχουμε λιγότερο χώρο και λιγότερες πολυεθνικές να διαχειριστούμε. Βέβαια, δεν έχω καλή γνώμη για τους δηλωμένους έλληνες οικολόγους, με την έννοια ότι δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε αυτούς.

Η νοοτροπία μας να αλλάξει και θα πάμε καλά. Κυρίως ως πολίτες. Η γενιά μας δεν είναι τελείως αποσπασμένη από πεποιθήσεις ίσως δυσχεραίνουσες που δημιουργήθηκαν σε προβληματικές περιόδους του παρελθόντος, βλέπε εμφύλιο, δικτατορία.
Χρειαζόμαστε περισσότερο ανθρωπισμό στη νοοτροπία μας και σεβασμό στο περιβάλλον μας που μας δίνει κατοικία.
Από εκεί και πέρα, τα οικονομικά μέτρα θα ακολουθήσουν. Το περιβάλλον δεν είναι "καπιταλιστική υπόθεση". Είναι προσβολή στους υπόλοιπους που επηρεάζονται από αυτό, να λέγεται έτσι.

Τα οικονομικά μέτρα δεν είναι καλό για τον άνθρωπο, ως άνθρωπο, να καθορίζουν τις κοινωνικές του πλευρές.

Mα δεν είπα ότι όλοι είναι έτσι.. Αλλά προσωπική μου άποψη είναι ότι αρκετοί χρησιμοποιούν την οικολογία ως δικαιολογία για συχνά υπερβολικές επιθέσεις στην ελευθερη αγορα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες, ή έστω οι περισσότερες κριτικές είναι κατευθυνόμενες. Προφανώς όχι. Αλλα σίγουρα εθελοτυφλούμε εάν αγνοήσουμε ότι μέρος του “οικολογικού” μένους κατά του καπιταλισμου έχει μη οικολογικούς λόγους..

Σήμερα τα μεσάνυχτα θα προβληθεί (σε επανάληψη) η εκπομπή της ΕΤ1 "Μέσα στα πράγματα" με θέμα το περιβάλλον, με αφορμή τον "οδικό χάρτη" που συμφωνήθηκε στην σύνοδο του Μπαλί τον περασμένο Δεκέμβρη.

Την παραπάνω εκπομπή, την είχα δει κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων και πιστεύω ότι αξίζει να την δείτε!!!


Από: http://tvradio.ert.gr/tv/tv.asp

Δείτε σήμερα: "Περιβάλλον και Περιβαλλοντική Πολιτική"

Υπάρχουν ελπίδες για αναστροφή της καταστροφικής πορείας όσον αφορά Στο παγκόσμιο περιβάλλον με τον «οδικό χάρτη», που συμφωνήθηκε στο Μπαλί τον περασμένο Δεκέμβριο;
Για το θέμα αυτό, ο Δημήτρης Δημητράκος συζητά με τον ακαδημαϊκό και πρόεδρο του Αστεροσκοπείου Χρήστο Ζερεφό, τον πρόεδρο της Ελληνικής Επιτροπής Υδρογεωλογίας Γεώργιο Στουρνάρα και τον Επίκουρο Καθηγητή Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γιάννη Παντή.

Χωρις να λεω απαραιτητα και εκ των προτερων(πολυ πιθανα ομως εκ των υστερων) οχι σε πυρηνικη ενεργεια, πραγματικα δεν μπορω να καταλαβω απο ποτε η πυρηνικη θεωρειται εναλλακτικη μορφη ενεργειας. Εκτος αν απλα δεν ξερω τον ορισμο, που και αυτο ειναι πιθανο.

Κατ τα αλλα,  ειναι τελειως υποκρισια να λεμε για τον καλο καπιταλισμο που ειπε να δωσει μια ευκαιρια στον κοσμο να επιβιωσει. Απλα μυριστηκαν χρημα. Οταν πρεπει να κανουν σοβαρες ενεργειες για να αποδειξουν στην πραξη αυτα που υποτιθεται οτι θελουν να πετυχουν, λακιζουν. Και ως αποδειξη τουτου, και για να σταματησεις gepeltek να παπαριαζεις το μυαλο καποιων με τις προβοκατορικες ντεμεκ ευαισθησιες του καπιταλισμου, και ντεμεκ αερολογιες και προκαταληψεις για τους οικολογους, οπως σωστα ειπε και ο elmaya, ειδαμε τι εκανε η θεαρεστη Αμερικη στην παγκοσμια συνοδο. Μετα απο αφορητες πιεσεις των υπολοιπων, και αφου ολοι οι υπολοιποι ειχαν συμφωνησει, και αφου αναγκασαν να αλλαξουν τα μισα απο τα συμφωνηθεντα για να μπουν γενικολογιες, συμφωνησαν. Οποτε οι περιβαλλοντικες ευαισθησιες της2 Αμερικης και οαλ τα υπολοιπα παραμυθια καλο ειναι να κοπουν γρηγορα, πριν μας παρουν με τις ντοματες.

Δεχομαι οτι καποιες ετιαριες, ασχετα με τους σκοπους, τουλαχιστον ενδιαφερονται γι αυτο το ζητημα. Αλλα, αυτο ειναι τελειως διαφορετικο, απο το να μιλας για ευαισθησιες του καπιταλισμου σε περιβαλλοντικα θεματα.

Για να μην ξεφύγει η συζήτηση από το αρχικό ποστ του Guybrush, η αλήθεια είναι ότι παρατηρείται μία στροφή προς εξοικονόμηση του φυσικού πλούτου σε όλα τα επίπεδα, είτε με κίνητρα είτε με πολιτικές που γίνονται ολοένα και πιο αυστηρές. Το αστείο είναι ότι αυτή η στροφή εμφανίζεται σε χώρες με βαριά βιομηχανία και έντονο το καπιταλιστικό στοιχείο. Ίσως η εμπειρία που έχουν στη διαχείριση του περιβάλλοντος να τους πάει ένα βήμα μπροστά από το vα αναγάγουμε μία ζωή το πρόβλημα στο βαθύτερο νόημα. Φυσικά υπάρχουν βαθύτερα νοήματα και πολιτικές, αλλά υπάρχουν και κάποια προβλήματα που μόνο τεχνοκρατικά μπορεί να τα δει κάποιος σε ένα συγκεκριμένο και υφιστάμενο πλαίσιο.

Όταν διάβασα για τη σχέση του καπιταλισμού με την πράσινη οικονομία μου ήρθε στο μυαλό αυτόματα μια εικόνα.....


(δεν έχω και λίνκ για να τη βάλω εδώ)

Ο Μπράντ Πίττ. Ντυμένος με ένα πανάκριβο T-shirt από βιολογικό βαμβάκι, ένα τζήν παντελόνι γνωστού οίκου με ίνες χωρίς συνθετικά (αυτά τα 2 μαζί θα πρέπει να στοίχιζαν μερικές χιλιάδες ευρώ), ένα καπέλο από ειδικό μαλλι (δεν θυμάμαι πάντως ήταν οικολογικό και αυτο) κτλ κτλ κρατώντας από το χέρι τα πιτσιρίκια του και τριγύρω να ουρλιάζουν δημοσιογράφοι και παπαράτσι.  :D

Η οικολογία έχει γίνει μόδα στον καπιταλισμό  :D - και μάλιστα μόδα που δεν αντέχουν οι δικές μας τσέπες.
Πέρα από τις όποιες προεκτάσεις του ζητήματος και τις πιθανότητες αφύπνισης του κόσμου έστω και μέσα από αυτή τη μόδα, το θέμα μου φάνηκε αρκετά αστείο και αρκέστηκα στο να θαυμάσω τον Μπράντ.  :D ^tomato^ (χωρίς να προβληματιστώ περαιτέρω).

PWC: Το «πράσινο» κίνημα δημιουργεί ευκαιρίες στην Τεχνολογία
 Κέρδη, εξοικονόμηση κόστους και ενέργειας, τα κίνητρα για τη στροφή προς την «πράσινη» τεχνολογίwww.kathimerini.gr  (http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_14/02/2008_221940)

Μπορεί να είναι λίγο μεγάλο το κείμενο και ίσως λίγο δύσκολο αλλά αξίζει και νομίζω μας αφορά όλους.. Από την εφημερίδα-επιθεώρηση Blackout.

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Θυµίζει σχιζοφρένεια αυτό που ζει ο πλανήτης τους τελευταίους µήνες: ο µισός κόσµος πεθαίνει από τις πληµµύρες κι ο άλλος µισός από τη δίψα. Οι πληµµύρες έπνιξαν τη Γερµανία και τη Γαλλία, και οι υψηλότερες θερµοκρασίες των τελευταίων 22 ετών στη Μεσόγειο στοίχισαν τη ζωή σε 220 άτοµα, 300.000 έµειναν άστεγοι από καταρρακτώδεις βροχές στη Βόρεια Κορέα, οι µουσώνες στοίχισαν τη ζωή σε 4.000 ανθρώπους στην Ινδία, την ίδια στιγµή η έρηµος της Νεβάδα επεκτείνεται απειλητικά και στην Ιαπωνία θρηνούν νεκρούς από τον καύσωνα.

Ταυτόχρονα, σε Πελοπόννησο, Πάρνηθα, Πήλιο, Εύβοια εστίες φωτιάς ξεσπούσαν καθηµερινά σε ένα εφιαλτικό καλοκαίρι που όµοιό του δεν ξανάδε η χώρα. Τόποι απίστευτης οµορφιάς εξαφανίστηκαν. Σε τέτοιες στιγµές απόγνωσης τα media και οι πολιτικοί υποκριτικά κόπτονται για το τις πταίει και επιδίδονται σε ένα θέατρο εντυπώσεων µε αποδιοποµπαίους τράγους, από µηχανής θεούς και πόντιους πιλάτους, προσπαθώντας να αντλήσουν πολιτική υπεραξία από το θάνατο και να στρέψουν την κατακραυγή σε ανώδυνες οδούς.

Συγχρόνως, εδώ και µια δεκαετία µεγάλα έργα τρυπάνε βουνά, µετακινούνε ποτάµια και χτίζουν τσιµεντένια τείχη κατά µήκος του παραλιακού µετώπου της χώρας. Παράλληλα, εδώ και µια πενταετία καταστρώνεται το νοµικό οπλοστάσιο της αειφόρου ανάπτυξης που θεσµοποιεί και κατοχυρώνει µια άνευ προηγουµένου καταστροφή και λεηλασία του φυσικού περιβάλλοντος στο όνοµα της βιωσιµότητας των φυσικών πόρων για τις µελλοντικές γενεές. Αλλά εδώ και µια πεντηκονταετία η ιδεολογία της ανάπτυξης ενσωµατώθηκε στο φαντασιακό των πληθυσµών ως ο µόνος αδιαφιλονίκητος δρόµος για την ευτυχία και την ατοµική ευηµερία. Τους επόµενους µήνες στην Ευρύτερη Περιοχή της Θεσσαλονίκης θα συντελεστεί µια άνευ προηγούµενου ριζική µεταστροφή, καθώς µεγάλα αναπτυξιακά έργα αλλάζουν και διευρύνουν ανεξέλεγκτα τα ποιοτικά και ποσοτικά όρια του αστικού τοπίου. Σε τέτοιες στιγµές απόγνωσης είναι κρίσιµο το άνοιγµα µίας συνολικής συζήτησης για το αναπτυξιακό µοντέλο και το οικολογικό ζήτηµα.

κριτική στην ανάπτυξη

βιώσιµη – αειφόρος – άγρια – διαρκής – βίαιη - αποανάπτυξη – οικοανάπτυξη

Υπάρχουν λέξεις που συγκροτούν πόλους, που έλκουν ακατανίκητα το ετερογενές και το συνθέτουν ανάγοντάς το αβίαστα στο οµογενές και στο απλό. Μια τέτοια λέξη, είναι η «ανάπτυξη», η οποία δεν µπορεί να αποσυνδεθεί από τις λέξεις αύξηση, εξέλιξη, ωρίµανση: υποδηλώνει πάντοτε µια ευνοϊκή αλλαγή, ένα άλµα από το κατώτερο στο ανώτερο, από το απλό στο σύνθετο. Η ανάπτυξη φιλοδοξεί να ερµηνεύσει τα µυστήρια, να λύσει τους γρίφους, να καταργήσει τα ερωτήµατα.

Στις αρχές του περασµένου αιώνα, µετά την εποχή της αποικιοκρατίας, κυριάρχησε ο µύθος ότι όλα τα κράτη της γης ταξίδευαν τον ίδιο δρόµο ή ανέβαιναν την ίδια σκάλα της προόδου (στάδια ανάπτυξης). Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ήταν ο µετρήσιµος και αναµφισβήτητος δείκτης ευτυχίας. Η οικονοµική ισχύς υλοποίησε επί του εδάφους την ουτοπία µεταφρασµένη σε εµπορεύµατα και εισοδήµατα. Οι κοινωνίες δεν είχαν παρά να συµµορφωθούν µε τις επιταγές της θεωρίας των σταδίων. Η θεωρία της ανάπτυξης βλέπει µια ιστορική γραµµικότητα όπου τα εξελικτικά στάδια είναι συνάρτηση του χρόνου. Τα στάδια της ανάπτυξης είναι η απόληξη της ιστορικότητας του Ένγκελς αλλά και η εκσυγχρονισµένη έκδοση της δαρβινικής εξέλιξης, της διαδοχής των τρόπων παραγωγής του Μαρξ, της προόδου του Διαφωτισµού. Ο άνθρωπος νιώθει ήδη από την Αναγέννηση ότι βρίσκεται στο επίκεντρο της εξέλιξης, η κοινωνία υποτάσσει τη φύση και κυριαρχεί επί αυτής. Η ισορροπία της φύσης τίθεται σε παρένθεση, τα οικοσυστήµατα ανατρέπονται, η βιολογική σφαίρα υποτάσσεται στην οικονοµική.

Ωστόσο, η έννοια της ανάπτυξης ήταν εξαρχής κυρίως µια ιδεολογική κατασκευή, και για να εγκαθιδρυθεί επινόησε παράλληλα τον αντίποδά της, την ιδεολογία της υπανάπτυξης, της φτώχειας. Ο πλανήτης µετατρέπεται σε ενιαίο γεωοικονοµικό χώρο και η υπανάπτυξη προβάλλει ως διανοητική κατασκευή που προηγείται χρονικά της ανάπτυξης – έχει νόηµα µόνο αφού ορισθεί και κυριαρχήσει στο πεδίο των ιδεών η ανάπτυξη. Με ένα περίεργο δε παιχνίδι του διαλεκτικού λόγου, αυτό συµβαίνει και στην πραγµατικότητα: η υπανάπτυξη έπεται χρονικά της ανάπτυξης σε όλα τα σηµεία του πλανήτη, αποτελεί συνέπειά της. Έτσι η φτώχεια άνθησε στη σκιά του πλούτου. Σε καµία περίπτωση η υπανάπτυξη δεν προηγήθηκε της ανάπτυξης· εφευρέθηκε ή κατασκευάστηκε από τους φορείς της. Δηµιουργείται η φτώχεια των άλλων, άποψη ενισχυµένη από µια λανθασµένη υπόθεση ότι οι κοινωνίες που βλέπουµε σήµερα ως εξαθλιωµένες και λιµοκτονούσες ήταν έτσι ανέκαθεν, µάλλον δεν ήταν έτσι ουδέποτε. Εντούτοις η ιδεολογία της ανάπτυξης µας επιβάλλει να βλέπουµε τους άλλους ως στατικούς και οµοιόµορφους, οι εξαθλιωµένες µάζες της Βοµβάης, οι λιµοκτονούντες του Λάγος και τα υποβαθµισµένα γκέτο των δυτικών µητροπόλεων σύµφωνα µε αυτήν την άποψη ήταν πάντοτε έτσι και όλοι τους οι όµοιοι είναι έτσι. Στην πραγµατικότητα η εξαθλίωση είναι νεαρότατη, πρόκειται για την άλλη όψη του νοµίσµατος της προόδου.

Ωστόσο, µε το τέλος του β΄ παγκόσµιου πόλεµου, περνώντας από µισό αιώνα απρόσκοπτης και διαρκούς ανάπτυξης, ήταν πλέον φανερή η ανεπανόρθωτη καταστροφή του περιβάλλοντος. Έτσι τη δεκαετία του ’70 τα αυτόνοµα κινήµατα σε Ευρώπη και Αµερική θέτουν µε δυναµικό τρόπο τα οικολογικά ζητήµατα αµφισβητώντας και σαµποτάροντας έµπρακτα το καπιταλιστικό µοντέλο ανάπτυξης. Άµεσες δράσεις, µαζικές πορείες δεκάδων χιλιάδων διαδηλωτών, καταλήψεις, σαµποτάζ και συγκρούσεις σε εργοτάξια πυρηνικών εργοστασίων, αγώνες ενάντια στην αποδάσωση και την καταστροφή βιοτόπων, ενάντια στην επέκταση αεροδροµίων, αυτοκινητοδρόµων και µεγάλων έργων υποδοµής. Ακόµα, µέσα στις µητροπόλεις ξεπηδούν κινήµατα καταλήψεων σπιτιών ενάντια στις γενικευµένες αναπλάσεις και τις πολιτικές γης. Ταυτόχρονα σπάνε οι διαχωρισµοί µεταξύ πολιτικού και προσωπικού και η «επανάσταση της καθηµερινής ζωής» µπαίνει στο επίκεντρο των κινηµάτων. Μεταξύ άλλων, ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, χορτοφαγία, ανακύκλωση, ποδήλατα, κοµποστοποίηση, βιολογικές καλλιέργειες γίνονται καθηµερινότητα για χιλιάδες νέους στα κατειληµµένα εδάφη των δυτικών µητροπόλεων. Φαίνεται λοιπόν να κλονίζεται η κοινωνική νοµιµοποίηση του µεταπολεµικού αναπτυξιακού µοντέλου, και τα επόµενα χρόνια οι οικολογικές ιδέες θα βρουν γόνιµο έδαφος στα µικροµεσαία κοινωνικά στρώµατα των δυτικών κοινωνιών, το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής των οποίων είχε υποβαθµιστεί δραµατικά. Θα ακολουθήσει στις αρχές της δεκαετίας του ’80 σηµαντική µερίδα νέων επιστηµόνων που κατήγγειλαν την άγρια καπιταλιστική ανάπτυξη και προειδοποιούσαν ότι σύντοµα ο πλανήτης πρόκειται να αντιµετωπίσει κρίση βιωσιµότητας.

Η απάντηση στην οικολογική και αναπτυξιακή κρίση δίνεται το 1987 µε την έκθεση Brudland 1 του ΟΗΕ που φιλοδοξεί να προσδώσει νόηµα σε µια νέου τύπου ανάπτυξη µε οικολογικό προσωπείο και την ονοµάζει βιώσιµη ανάπτυξη 2. Η «επιτροπή σοφών» επιβεβαιώνει τους κινδύνους που απειλούν τον πλανήτη και κουνά απειλητικά το δάκτυλο λέγοντας πως εάν επιµείνουν οι παρούσες τάσεις οικονοµικής δραστηριότητας, η ανθρωπότητα και ο έµβιος κόσµος δεν έχουν καµία ελπίδα. Αλλά ταυτόχρονα µε τις παραπάνω απειλές, η επιτροπή είχε έτοιµη την απάντηση. Η βιώσιµη ανάπτυξη θα δώσει τη λύση στα παγκόσµια προβλήµατα, λέει και κλείνει πονηρά το µάτι σε όσους διεκδικήσουν µερίδιο από την νέου τύπου ανάπτυξη. Βιοµήχανοι και συνδικάτα, εργοδότες και εργαζόµενοι, όλοι µπορούν, «αρκεί να προσέξουν» για να αποφευχθούν οι υπερβολές της µεταπολεµικής περιόδου. Υπάρχει θέση για όλους στον κοινό µας πλανήτη, αρκεί να ασπασθούν την νέα µαγική έννοια: «sustainable development». Φτάνουµε λοιπόν στο καρναβάλι ή αλλιώς Συνδιάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη τον Ιούνη του 1992 όπου χειροκροτήθηκε πως έκλεισε η ιστορική περίοδος της «εποχής της ανάπτυξης» για να περάσουµε στην νέα εποχή της «βιώσιµης ανάπτυξης».

Η ιστορία είναι γνωστή. Κάθε φορά που η αναπτυξιακή ιδεολογία υφίσταται έντονη κριτική µε βάση τα αρνητικά της αποτελέσµατα, το περίγραµµά της διαστέλλεται ώστε να συµπεριλάβει άγνωστες µέχρι εκείνη τη στιγµή ποιότητες. Έτσι της έχουν προσδοθεί κατά καιρούς διάφορα κοσµητικά επίθετα όπως «εναλλακτική», «δίκαιη», «ήπια», και πλέον «βιώσιµη - αειφόρος ανάπτυξη». Με τους όρους αυτούς επιχειρήθηκε να συµβιβαστούν τα ασυµβίβαστα: να επεκταθεί η ανάπτυξη ώστε να συµπεριλάβει έθνη, φυλές και κοινωνικές τάξεις απανταχού της γης, να γίνει «συµβατή µε τη περιβαλλοντική προστασία», να πάψει να αναλώνει τους φυσικούς πόρους, να γίνει διαρκής, βιώσιµη και αειφόρος, ανεξάρτητα από γεωγραφικούς, γεωφυσικούς, κοινωνικούς, κλιµατικούς και άλλους περιορισµούς. Στην πραγµατικότητα, η ανάπτυξη είναι και σήµερα αυτό που ήταν πάντοτε: συσσώρευση και αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Βέβαια λαµβάνεται πλέον υπ’ όψιν και η οικολογική διάσταση: «δεν υπάρχει ανάπτυξη χωρίς βιωσιµότητα και δεν υπάρχει βιωσιµότητα χωρίς ανάπτυξη�

Συνεπώς, δεν αρκεί καµία αειφόρος ανάπτυξη ώστε να διασωθεί το φυσικό περιβάλλον, όσο ο καπιταλιστικός τρόπος ζωής είναι εγκαθιδρυµένος στις ζωές και τις συνειδήσεις των κατοίκων. Μάλιστα, εδώ είναι που φαίνεται η βιοπολιτική δύναµη και η αποτελεσµατικότητα της µοριοποίησης του καπιταλισµού, η οποία είναι σαφώς πιο καταστρεπτική από την ολιγαρχική συγκεντρωτική διαχείριση των πληθυσµών. Σήµερα µπορούµε πια άφοβα να ισχυριστούµε ότι η επιτυχία αυτού του µοντέλου ανάπτυξης προϋποθέτει την καταστροφή της συλλογικής υποκειµενικότητας. Για να το πετύχει αυτό, ο αποκεντρωµένος καπιταλισµός τείνει να αποδοµεί ολοένα και περισσότερο τις εστίες εξουσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα της διεισδυτικής του ικανότητας αποτελεί η ελληνική ιδιαιτερότητα όπου η διαδικασία υποκειµενοποίησης και κατασκευής κοινωνικών ταυτοτήτων περνά µέσα από την αυξηµένη µικροϊδιοκτησία. Εάν λοιπόν δεν ασκηθεί µια συνολική κριτική στην αναπτυξιακή ιδεολογία και τις καπιταλιστικές σχέσεις, φαίνεται η αφέλεια της grass-root επιχειρηµατολογίας, η φάρσα της «κοινωνίας των πολιτών» και καταρρέει ολόκληρη η εργαλειοθήκη περί αυτοοργάνωσης των κοινωνιών. Οι κοινωνίες, γυµνές από σχέσεις αλληλεγγύης, αµοιβαιότητας και µοιράσµατος, αυτοκαταστρέφονται συλλογικά, µολυσµένες και τυφλωµένες από το φαντασιακό της ανάπτυξης.

Έξοδος από την αειφόρο ανάπτυξη

Υπάρχουν λέξεις γλυκές, λέξεις που χύνουν βάλσαµο στην καρδιά, και λέξεις που πληγώνουν. Υπάρχουν λέξεις που σπέρνουν ταραχή στους πληθυσµούς και αναστατώνουν τον κόσµο. Κι ύστερα, υπάρχουν λέξεις δηλητήριο, λέξεις που εισχωρούν στο αίµα σαν ναρκωτικό, αλλοιώνουν την επιθυµία και θολώνουν την κρίση. Η ανάπτυξη είναι µια από αυτές τις τοξικές λέξεις. Το δίληµµα άγρια ανάπτυξη ή αειφόρος - βιώσιµη ανάπτυξη δεν υπάρχει. Είτε το θέλουµε είτε όχι, δεν µπορούµε να κάνουµε την ανάπτυξη κάτι διαφορετικό από αυτό που υπήρξε πάντα: η βιοπολιτική διαχείριση του γυµνού πλανήτη. Η διαρκής δηµιουργία µιας κατάστασης εξαίρεσης υπό τη µορφή της ιδεολογίας της υπανάπτυξης και η επακόλουθη αναίρεση όλων των πρότερων φυσικών και κοινωνικών νόµων µε την επαναχάραξη των ορίων µεταξύ ζωής και θανάτου των οικοσυστηµάτων. Το καινούργιο µε την επίκληση της αειφορίας ως ποιοτικό χαρακτηριστικό της νέας ανάπτυξης υποδηλώνει ότι η αειφορία χάνεται τελειωτικά, οπότε µεταπηδάει στη σκηνή του λόγου σαν σύµβολο του ελλείποντος. Ωστόσο, η νέα λέξη δεν αναδύεται απλώς τη στιγµή που το µέλλον του πλανήτη φαντάζει αβέβαιο, αλλά ενσαρκώνει τη δικαιική µετάβαση στη βιολογική πολιτική. Το δίκαιο της αειφόρου ανάπτυξης κρατικοποιεί τη φύση και εγκολπώνει εντός του όλους τους έµβιους οργανισµούς καθιστώντας αειφόρα την κυρίαρχη εξουσί1. Πρωθυπουργός της Νορβηγίας και πρόεδρος της Παγκόσµιας Επιτροπής για το περιβάλλον και την ανάπτυξη που παρέδωσε την αναφορά της στην γενική συνέλευση των Ηνωµένων Εθνών.
   2. sustainable: αρχικά αποδόθηκε στα ελληνικά µε τον όρο αυτοσυντηρούµενη.
   3. Από την µπροσούρα «µητρόπολη νοτιοβαλκανικού τύπου», µητροπολιτικά συµβούλια 2003.
   4. Το πρώτο χωροταξικό που εκπονήθηκε ήταν το 2001 για τη δηµιουργία 17 νέων «αειφόρων φυλακών» και την κατάργηση 10 απαρχαιωµένων σηµερινών φυλακών.
   5. Ένα τσιµεντένιο τείχος απειλεί τη Μεσόγειο. Το τσιµεντένιο τείχος σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος δηµιουργείται όπου οι χτισµένες επιφάνειες καταλαµβάνουν πάνω από το 50% της ακτογραµµής. Στη Μεσόγειο η δόµηση έχει καταλάβει τις ακτές σε µια πολύ εκτεταµένη ζώνη, ειδικά στα παράλια της Ισπανίας, της Γαλλίας και της δυτικής Ιταλίας. Το χειρότερο είναι ότι το φαινόµενο επεκτείνεται προς τα ανατολικά. Σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα, οι τεχνητές κτισµένες επιφάνειες παρουσίασαν αύξηση της τάξεως των 190 τετρ. χιλ. κάθε χρόνο, τη δεκαετία του 1990 – 2000, και σήµερα υπολογίζεται ότι το 26% των παραλιών της Μεσογείου είναι ήδη χτισµένο. Αν συνεχιστεί η τάση, το 50% των ακτών της Μεσογείου θα έχει χτιστεί έως το 2025. Σήµερα η µεσογειακή λεκάνη είναι ο πρώτος τουριστικός προορισµός στον κόσµο, καθώς δέχεται το 1/3 της παγκόσµιας τουριστικής κίνησης. Ο ΕΟΠ τονίζει και προειδοποιεί πως «Δεν µπορούµε να αξιοποιούµε έναν τόπο για 20 χρόνια και να τον καταστρέφουµε για πάντα. Ήδη στη Μεσόγειο εµφανίζονται περιοχές µε µεγάλη τουριστική άνθηση στο παρελθόν, που βιώνουν την παρακµή».
   6. Δήλωση του υπουργού οικονοµίας Αλογοσκούφη.