Αυτό το εξάμηνο βρίσκομαι με το πρόγραμμα Erasmus στο KU Leuven στο Βέλγιο. Με αφορμή το άρθρο θα εκφράσω μια κριτική άποψη σχετικά με την οργάνωση και λειτουργία που αφορούν τους φοιτητές και τη διδασκαλία. Το Leuven είναι μια σχετικά μικρή πόλη με περίπου 90.000 κατοίκους και επιπλέον 35.000 φοιτητές. Η πόλη βρίσκεται στο φλαμανδόφωνο τμήμα του Βελγίου και η πλειοψηφία των φοιτητών είναι Φλαμανδοί (υπάρχει άτυπος γεωγραφικός διαχωρισμός μεταξύ των Φλαμανδών, στο βόρειο τμήμα και των Βαλλώνων, που είναι γαλλόφωνοι, στο νότο). Στο βόρειο μέρος για ιστορικούς λόγους (που κατά πολλούς έχουν να κάνουν με διακρατικούς ανταγωνισμούς στην περιοχή) εκδηλώθηκε ραγδαία οικονομική-βιομηχανική ανάπτυξη ασύμμετρα με το νότιο τμήμα. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που εξηγεί την ομοιομορφία στο σύνολο σχεδόν των φοιτητών των οποίων τόσο η εμφάνιση όσο και οι συμπεριφορές αντιστοιχούν στα μεσαία προς ανώτερα οικονομικά στρώματα. Επιπλέον, είναι πιθανόν οι οικονομικά ασθενέστεροι λόγω του κόστους των σπουδών (δίδακτρα, βιβλία, ενοίκιο κλπ) να προτιμούν χαμηλότερου κόστους Ιδρύματα. Αυτό όμως για μένα παραμένει ερωτηματικό. Συζητώντας και με φοιτητές από άλλες χώρες συμπέρανα ότι στις χώρες όπου εφαρμόζονται δίδακτρα επικρατεί η αντίληψη της συσχέτισης της ποιότητας με το κόστος. Δηλαδή ποσοτικοποίηση της Παιδείας, κατά κάποιο τρόπο εμπορευματοποίηση. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα «ευημερίας» ελάχιστοι είναι αυτοί που αφιερώνουν χρόνο στα κοινά, ως αποτέλεσμα ενός περίεργου ατομικισμού με αιτία και απώτερο στόχο την οικονομική αυτάρκεια που τους εξασφαλίζει την ύπαρξή τους στο σύστημα αυτό. Χωρίς όμως αυτό να αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά τρόπο ζωής. Ταυτόχρονα, οι περισσότεροι δηλώνουν ικανοποιημένοι από τις σπουδές τους. Οι φοιτητικοί σύλλογοι των σχολών είναι ενιαίοι και δεν έχουν πολιτική χροιά. Τουλάχιστον όχι εμφανώς. Μοιράζουν (κυρίως πουλάνε) σημειώσεις, διοργανώνουν πάρτυ και διάφορες άλλες εκδηλώσεις και εκδρομές συνήθως με γνώμονα τη διασκέδαση. Επίσης διατηρεί κάθε φοιτητικός σύλλογος ένα bar με χαμηλότερη τιμή στις μπύρες. Η ζωή των φοιτητών στην πόλη που σπουδάζουν περιορίζεται μόνο στις μέρες που έχουν μαθήματα, τις υπόλοιπες μέρες (σαββατοκύριακα) επιστρέφουν στις φαμίλιες τους, στο σπίτι τους, όπως λένε. Με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζουν την πόλη που τους φιλοξενεί, φαίνεται να αντιμετωπίζουν και το χώρο του πανεπιστημίου, ως χώρο παροχής υπηρεσιών που τον επισκέπτονται όσο χρόνο είναι απαραίτητο για να είναι παρόντες στις παραδόσεις ή να χρησιμοποιήσουν άλλες εγκαταστάσεις που τους είναι αναγκαίες. Οι πολυσύχναστοι διάδρομοι του δικού μας Πολυτεχνείου, οι φωνές και οι πολύχρωμοι τοίχοι μοιάζουν να είναι από άλλο πλανήτη! Πέρα από την ατμόσφαιρα αυτή, παροχή υπηρεσίας θυμίζει και ο τρόπος επικοινωνίας με τους καθηγητές. Από την πρώτη στιγμή σε προειδοποιούν ότι ως πολυάσχολοι άνθρωποι μπορούν να προσεγγιστούν μόνο με ραντεβού το οποίο πρέπει να εξασφαλίσεις κάποιες μέρες νωρίτερα στέλνοντας email στην αντίστοιχη γραμματεία. Για να μην γενικεύω καταστάσεις, κάθε καθηγητής είναι διαφορετικό πρόσωπο και είναι πιθανόν να υπερβεί αυτές τις συνήθειες. Το ίδιο ισχύει και για τη διδασκαλία. Υπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο μεταδοτικοί ή/και ευχάριστοι καθηγητές. Ο τρόπος διδασκαλίας είναι όντως ομοιόμορφος με παρουσίαση διαφανειών από Η/Υ. Εκτίμησα όμως τις εξαιρέσεις όπου κάποιος καθηγητής χρησιμοποιούσε ενδιάμεσα και τον πίνακα με αποτέλεσμα την καλύτερη αλληλεπίδραση με τους φοιτητές. Κάποιοι άλλοι θα μπορούσαν άνετα να αντικατασταθούν με μαγνητόφωνο. Η χρήση του Internet για τα μαθήματα δεν είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το eTHMMY. Όσον αφορά το υλικό του μαθήματος οι διαφάνειες των παραδόσεων αποτελούν σύνοψη του περιεχομένου ενός ή περισσοτέρων βιβλίων και μοιράζονται σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή. Επιπλέον οι καθηγητές προτείνουν την αγορά των βιβλίων αυτών ή μοιράζουν φωτοαντίγραφα των σχετικών τμημάτων. Οι βιβλιοθήκες είναι γεμάτες από καλά βιβλία και καλά οργανωμένες, άλλα ο χρόνος δανεισμού δεν επιτρέπει την πλήρη μελέτη του βιβλίου και δύσκολα μπορεί να υποκαταστήσει μια προσωπική βιβλιοθήκη με βιβλία των προηγούμενων ετών. Γιʼ αυτό οι περισσότεροι φοιτητές φαίνεται να αγοράζουν τα συγγράματα και να χρησιμοποιούν τη βιβλιοθήκη ως επιπλέον βοήθημα. Τέλος, δεν είναι λίγοι οι φοιτητές που δεν πατάνε ποτέ στο πανεπιστήμιο αλλά «πετυχαίνουν τους καλύτερους βαθμούς» (όπως μου είπε ένας Βέλγος φοιτητής) διαβάζοντας κοντά στην χρονική περίοδο της εξεταστικής. Επομένως, αυτό δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα. Όμως, πιθανότατα η καταβολή διδάκτρων επιβάλλει κάποιον εσωτερικό καταναγκασμό και αυξάνει τα ποσοστά προσέλευσης στις αίθουσες… Χρονικό όριο σπουδών δεν υπάρχει, αλλά υπάρχει κάποιο σύστημα απόρριψης «ανεπαρκών» φοιτητών στις αρχές των σπουδών για το οποίο δεν γνωρίζω λεπτομέρειες. Αυτόν τον τρόπο οργάνωσης οι φοιτητές τον αποδέχονται, δεν αντιδρούν. Ίσως και λόγω της προηγούμενης εκπαίδευσής τους συνήθισαν στην πιο αυστηρά δομημένη ιεραρχία και τους περιορισμούς, θεωρώντας αρκετή τη νέα μορφή ελευθερίας που τους παρέχει η οικονομική τους ευμάρεια. Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας ενός πανεπιστημίου δεν είναι αποτέλεσμα επιβολής και τήρησης κάποιας αυστηρής νομοθεσίας. Είναι συνάρτηση και αποτέλεσμα των κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που επικρατούν σε κάθε τόπο τη δεδομένη στιγμή. Συνθηκών που προκύπτουν από πολιτικές επιλογές και κατευθύνσεις ουσιαστικότερες από την επιβολή ενός νόμου. Μεσα σε αυτές τις συνθήκες το Πανεπιστήμιο καλείται να λειτουργήσει ως αυτοτελής πόλος ελεύθερης σκέψης και δημιουργικότητας, ανεξάρτητο και ανεπηρέαστο από συγκρίσεις και πρότυπα, αλλα προσανατολισμένο σε μια ιδεαλιστική αντίληψη της γνώσης.
|