THMMY.gr

Στις 26/5 το Υπουργείο Παιδείας παρουσίασε το νέο πλαίσιο νόμου για την εκπαίδευση με τίτλο «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις». Το νομοσχέδιο έρχεται να νομοθετήσει αλλαγές  στην Ανώτατη Εκπαίδευση που έχουν θεσμοθετηθεί και προβλεφθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και πάνω από 25 χρόνια. Έρχεται να ολοκληρώσει ένα έργο που έχει ξεκινήσει να εφαρμόζεται στην Ελλάδα από την περίοδο πριν την κρίση, με το νόμο «Διαμαντοπούλου» και που υπηρετήθηκε και προχώρησε με τη βοήθεια όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ.

Το νομοσχέδιο περιέχει πληθώρα αλλαγών. Πολλές αλλαγές είναι γνωστές, καθώς ήδη εφαρμόζονται, ενώ πολλές από τις νέες είναι αρκετά ριζικές! Το νομοσχέδιο μπορεί να χωριστεί σε δύο άξονες:

1. Εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης: Κανονικοποιείται η υποχρηματοδότηση, λειτουργία του πανεπιστημίου ακόμα περισσότερο με τους όρους της αγοράς και με όρους εσόδων εξόδων. Ο νέος νόμος-πλαίσιο φέρνει μια σειρά αλλαγές που θεσμοθετούν την υποχρηματοδότηση των ΑΕΙ. Τα ΑΕΙ πλέον και επισήμως δεν θα πρέπει να περιμένουν από το κράτος να τα χρηματοδοτεί, καθώς θα έχουν απελευθερωμένες όλες τις δυνατότητες να συνεργαστούν με ιδιωτικούς φορείς, να τους εντάξουν στα προγράμματα σπουδών, να τους αναθέσουν μεταπτυχιακά και διδακτορικά κ.α. Αυτό θα εντείνει την εξάρτηση των τμημάτων από την χρησιμότητα τους στην αγορά εργασίας, καθώς από αυτήν τη χρησιμότητα θα εξαρτάται και η χρηματοδότηση τους, καθεστώς που οικοδομείται από το 2019 με την θέσπισης της αξιολόγησης της ΕΘΑΑΕ. Πιο απλά αν ένα τμήμα δεν μπορέσει να βρει τους κατάλληλους «χορηγούς» θα παρακμάζει ενώ τα «ακμάζοντα» τμήματα θα λειτουργούν σε συνθήκες ανταγωνισμού για το ποιο θα είναι το πιο κερδοφόρο και άρα ποιο θα επιβιώσει. Επιπλέον θα προωθείται η επιχειρηματικότητα μέσα στα ίδια τα πανεπιστήμια με το να δίνονται επιβραβεύσεις σε μέλη ΔΕΠ που θα «κάνουν μπίζνες» με φοιτητές, ή σε φοιτητές που θα ξεκινούν start-ups , ενώ η έρευνα αφήνεται να εννοηθεί πως θα είναι εντελώς εξαρτημένη με το αν κάποια επιχείρησή αναζητεί κάποιον ερευνητή, υποψήφιο διδάκτορα ή μεταπτυχιακό για να υλοποιήσει κάποιο συγκεκριμένο project.

To επιστέγασμα όλων αυτών είναι το νέο μοντέλο διοίκησης που φέρνει το Υπουργείο. Δημιουργείται ένα 11μελές Συμβούλιο Διοίκησης το οποίο θα ασκεί κυρίως διοικητικές, οικονομικές, διαχειριστικές και στρατηγικές αρμοδιότητες, όλες δηλαδή τις αρμοδιότητες που αφορούν τις «σημαντικές» αποφάσεις για ένα ίδρυμα. Το Συμβούλιο θα αποτελείται από 6 μέλη εσωτερικά του ΑΕΙ και από 5 μέλη εκτός ΑΕΙ, πρόσωπα ευρείας αναγνώρισης και συμβολής σε κάποιον τομέα. Επιπλέον θα μπορεί να επιλέγεται από το Συμβούλιο και ένας Εκτελεστικός διευθυντής, που θα μπορεί να είναι και πρόσωπο άσχετο με το ίδρυμα, με αρμοδιότητα να φροντίζει για την εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου. Στην ουσία τα Πανεπιστήμια πλέον θα διοικούνται από ένα όργανο που θα περιλαμβάνει μέλη άσχετα με την ακαδημαϊκή κοινότητα, μέλη εταιριών και όχι μόνο.  Το όργανο θα έχει πολλές φορές μεγαλύτερες εξουσίες από το Υπουργείο, και ,προφανώς, από τη σύγκλητο. Αν πχ το Συμβούλιο αποφασίσει πως η αύξηση των διδάκτρων σε ένα μεταπτυχιακό  θα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα καλυφθούν οι ελλείψεις δεν θα μπορεί κανένας να το σταματήσει.

Στο κομμάτι της διοίκησης εντάσσονται και οι αλλαγές που αφορούν στην εκπροσώπηση των φοιτητών και στις φοιτητικές εκλογές. Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο, οι εκλογές θα αφορούν πια μόνο την ανάδειξη εκπροσώπων των φοιτητών στα όργανα διοίκησης, θα γίνονται με ενιαίο ψηφοδέλτιο και ηλεκτρονικά, όπως και όλες οι υπόλοιπες εκλογές εντός των Πανεπιστημίων. Είναι σαφής η κατεύθυνση αποπολιτικοποίησης των συλλόγων και η απαξίωση των διαδικασιών τους. Στόχος ένα πανεπιστήμιο αποστειρωμένο, χωρίς χώρο για συζήτηση, αντίσταση κα αμφισβήτησής του πλαισίου λειτουργίας του, όπου η «πολιτική ενασχόληση» θα περιορίζεται στην ηλεκτρονική ψήφο στις εκλογές.

2. Τα ΑΕΙ σε ρόλο σούπερ-μάρκετ πτυχίων και προγραμμάτων σπουδών. Το νομοσχέδιο, στα πλαίσια του «εκσυγχρονισμού» και της «ανταγωνιστικότητας» των Πανεπιστημίων προβλέπει πολλές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο θα σπουδάζει κανείς. Πλέον θα υπάρχει δυνατότητα επιλογής μαθημάτων από άλλα Τμήματα αλλά και ελληνικό «Erasmus» ενώ θα επιτρέπεται στα τμήματα να ιδρύουν κοινά ή διπλά προγράμματα σπουδών. Χοντρικά κάποιος που θα μπαίνει σε μια σχολή θα μπορεί να «διευρύνει» το επιστημονικό του αντικείμενο διαλέγοντας και άλλα μαθήματα από τα προβλεπόμενα, είτε φοιτώντας σε κάποιο άλλο τμήμα για ένα εξάμηνο, ή ακόμα και να βρίσκεται σε ένα πρόγραμμα μισό-μισό από 2 διαφορετικά τμήματα. Το αποτέλεσμα θα είναι πλήρης διάσπαση των πτυχίων και των όποιων επαγγελματικών δικαιωμάτων κατοχυρώνονται από αυτά. Τα ΑΕΙ θα λειτουργούν σαν super market που θα παρέχουν έναν αριθμό μαθημάτων από τα οποία ο φοιτητής θα διαλέγει και θα δημιουργεί το δικό του ξεχωριστό πτυχίο. Δηλαδή 2 άτομα που φοίτησαν στην ίδια σχολή δεν θα έχουν ούτε τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα, ούτε και τις ίδιες ευκαιρίες για εργασία, Αν υποθέσουμε βέβαια πως θα είχαν ευκαιρίες με ένα πτυχίο κουρελόχαρτο και χωρίς καμία επιπλέον κατάρτιση από μεταπτυχιακά, σεμινάρια και εξειδικεύσεις επι πληρωμή.

Τα παραπάνω που αναφέρθηκαν μπορεί να μη φαίνονται πολύ παράταιρα, πολύ ξένα, ούτε και πολύ αρνητικά σε πολλούς νέους ή και φοιτητές.

Ο λόγος που δεν φαίνονται ξένα είναι κυρίως γιατί έχουν εφαρμοστεί στην πλειοψηφία των χωρών της Δύσης. Η Ελλάδα αποτελεί μια «κακή» εξαίρεση που έχει αργήσει να εφαρμόσει τις αναδιαρθρώσεις στο μοντέλο εκπαίδευσης που έχει θεσπιστεί από την ΕΕ.

Ο λόγος που δεν φαίνονται κακά είναι πως για έναν νέο σήμερα είναι μονόδρομος η αναζήτηση προσόντων μήπως και βρει μια θέση σε εταιρία και δεν καταλήξει να δουλεύει σεζόν σε συνθήκες ακραίας εκμετάλλευσης. Είναι μονόδρομος το να σκεφτεί μια «καλή επιχειρηματική ιδέα» μήπως και ξεφύγει από το μέλλον που περιμένει τη γενιά μας. Είναι τύχη να έχουν οι γονείς του χρήματα να τον συντηρούν ενώ σπουδάσει και να τον βοηθήσουν στα πρώτα του βήματα μετά τις σπουδές.

Οπότε γιατί να είναι κακό το να αρχίσει να λειτουργεί το Πανεπιστήμιο με όρους αγοράς; Γιατί να μην μπουν μέσα εταιρίες μήπως σταθεί και κανένας τυχερός και βρει δουλειά;

Στις ερωτήσεις αυτές μπορούμε να απαντήσουμε αν  δούμε τα αποτελέσματα στις δυτικές χώρες που το μοντέλο έχει εφαρμοστεί για χρόνια. Έγιναν τα Πανεπιστήμια καλύτερα; Σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία ή η Αμερική τα αποτελέσματα είναι εμφανή. Η πρόσβαση στην εκπαίδευση γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Τα επί χρόνια υποχρηματοδοτούμενα Πανεπιστήμια θεσπίζουν δίδακτρα για να καλύψουν τα έξοδα, δεν μπορεί κανένας να σπουδάσει στο εξωτερικό αν δεν έχει ένα αρκετά μεγάλο χρηματικό ποσό να διαθέσει. Επιδιώκεται η όλο και μεγαλύτερή μείωση του κόστους λειτουργίας των ιδρυμάτων με την όλο και αυξανόμενη μείωση του μόνιμου προσωπικού και την πρόσληψη συμβασιούχων και ωρομίσθιων ώστε ένα μπορέσει το ίδρυμα να επιβιώσει,. Τέτοια παραδείγματα έχουμε ήδη δει και στα Ελληνικά Πανεπιστήμια με όλο και περισσότερα μαθήματα να ανατίθενται σε συμβασιούχους ερευνητές για την αποφυγή πρόσληψης καθηγητών. Η ε επισφάλεια είναι ένα φαινόμενο που δεν λείπει και από τις χώρες που έχουν τα υποτιθέμενα «καλά Πανεπιστήμια».  Στην Αμερική τα κρατικά Πανεπιστήμια που προορίζονται για τους «φτωχούς» είναι τόσο υποβαθμισμένα και με τόσο ρευστά προγράμματα σπουδών που η εργασιακή προοπτική είναι άπιαστο επίτευγμα για τους αποφοίτους τους. Είναι συνεπώς αυτή μια καλή προοπτική για την Ελληνική Εκπαίδευση;  Το αποτέλεσμα του μοντέλου αυτού είναι μια παιδεία εμπορευματοποιημένη και κατακερματισμένη.. Αυτό το μοντέλο παιδείας είναι για λίγους, θα χωρά μόνο όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να την ακολουθήσουν για όσους έχουν να πληρώσουν και τα φροντιστήρια και το υψηλό κόστος φοίτησης και τα μεταπτυχιακά και τα σεμινάρια και οδηγεί στην εργασιακή επισφάλεια. Και όλα χωρίς να κουνιέται φύλλο στους φοιτητικούς και ακαδημαϊκούς χώρους.

Είναι αναγκαίος ένας αγώνας σύσσωμης της ακαδημαϊκής και πανεκπαιδευτικής κοινότητας, με ενότητα όλων των φορέων, προκειμένου να μην περάσει αυτό το νομοσχέδιο! Είναι πιο αναγκαίο από ποτέ να υπερασπιστούμε την Δημόσια και Δωρεάν εκπαίδευση!