THMMY.gr

... «οι νικητές του αύριο»


Η ίδια του η ζωή, τα κείμενά του, ο λόγος του, που δε βολεύτηκε ποτέ, που υπήρξε πάντα μαχητικός και γοητευτικός, παραμένει τραγικά επίκαιρος και αναγκαία πρότυπο. Μέσα από τις δεκατρείς χιλιάδες σελίδες - και πάνω - στις οποίες περιλαμβάνονται θεατρικά έργα, ποιήματα, πεζά, θεωρητικά κείμενα για το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τέχνη, τη λογοτεχνία, μελέτες, σχόλια, σημειώσεις, ημερολόγια, ο μεγάλος Γερμανός διανοητής, Μπ. Μπρεχτ έδωσε έναν έντιμο και ασυμβίβαστο αγώνα, για να ερμηνεύσει τον κόσμο από τη σκοπιά της πάλης των τάξεων. Με τη διαρκή κριτική ματιά του, τη σεμνή αγωνιστική και μάχιμη αντίληψή του, «στρατευμένος» στο μαρξισμό και το σοσιαλισμό, έφερε την πολιτιστική «επανάσταση» στη Δυτική Ευρώπη του 20ού αιώνα.

(http://www.thmmy.gr/smf/index.php?action=dlattach;topic=3876.0;attach=2669)

Εκατόν οκτώ χρόνια, συμπληρώνονται, σήμερα, από τη γέννησή του (10/2/1898) και ο λόγος του εξακολουθεί να είναι η φωνή τού σήμερα και του αύριο, καθώς πάντα θα συνομιλεί με την εργατική τάξη, με όλους τους εκμεταλλευόμενους ανθρώπους και λαούς. Γιατί μπόρεσε να συνδέσει πλούτο σκέψης και λαϊκή απλότητα έκφρασης. Μίλησε με τρυφερότητα για την τραχύτητα αυτού του κόσμου. Το έργο του θα είναι πάντα ο καλύτερος «σύντροφός» μας και για τους νεότερους ένας πιστός φίλος, που θα λέει πάντα την αλήθεια και θα ενισχύει την ελπίδα τους «στους σεισμούς που μέλλονται να 'ρθουν».

Ο ωκεανός του έργου του Μπρεχτ «πυροδοτεί» πάντα τη δίψα για μάθηση, για την οποία τόσο πάλεψε ο μεγάλος δημιουργός, ταυτόχρονα δάσκαλος και μαθητής. «Το άδικο προχωράει σήμερα με βήμα όλο σιγουριά./ Οι καταπιεστές προετοιμάζονται για δεκάδες χιλιάδες χρόνια./ (...) Οποιος ακόμα ζει, δε λέει: Ποτέ!/ Οταν πουν ό,τι είχανε οι κυρίαρχοι να πούνε/ Θα μιλήσουνε οι κυριαρχούμενοι./ Ποιος φταίει σαν η καταπίεση παραμένει; Εμείς./ Ποιος φταίει σαν η καταπίεση συντριβεί; Εμείς πάλι./ Οποιος γονατισμένος είναι, όρθιος να σηκωθεί!/ Οποιος χαμένος είναι, να παλέψει!/ Γιατί οι νικημένοι του σήμερα είναι οι νικητές του αύριο (...)�

Μιλάνε για καιρούς δοξασμένους και πάλι
Άννα, μην κλαις, θα γυρέψουμε βερεσέ απʼ το μπακάλη
Μιλάνε για του έθνους ξανά την τιμή
Άννα, μην κλαις, στο ντουλάπι δεν έχει ψίχα ψωμί
Μιλάνε για νίκες που το μέλλον θα φέρει
Άννα, μην κλαις, εμένα δε με βάζουν στο χέρι
Ο στρατός ξεκινά, Άννα, μην κλαις, θα γυρίσω ξανά
Θα ακολουθώ άλλες σημαίες, ο στρατός ξεκινά

-

Να συνεισφέρω κι εγώ στην ανθολογία Μπρεχτ με μερικές "Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ"

Οργάνωση

Ο κ.Κ. είπε κάποτε: Αυτός που σκέφτεται δεν ξοδεύει ούτε μια σταλιά φως παραπάνω, ούτε ένα κομμάτι ψωμί παραπανω, ούτε μια σκέψη παραπάνω

Για τους φορείς της γνώσης

Όποιος είναι φορέας της γνώσης δεν επιτρέπεται ν' αγωνίζεται, ούτε να λέει την αλήθεια, ούτε να προσφέρει υπηρεσίες, ούτε να μένει νηστικός, ούτε ν' αρνιέται τις τιμές, ούτε να γίνεται εύκολα αντιληπτός. Όποιος είναι φορέας της γνώσης έχει μονάχα μιαν αρετή: ότι είναι φορέας της γνώσης, είπε ο κ.Κ.

Μόχθος των καλών

Ρώτησαν τον κ.Κ.: Τι φτιάχνετε τώρα? Ο κ.Κ. αποκρίθηκε: Κουράζομαι πάρα πολύ, ετοιμάζω το επόμενο λάθος μου.

Αγάπη για την πατρίδα (μίσος για τους πατριδολάτρες)

Ο κ.Κ. δεν τόκρινε απαραίτητο να ζει σε μια συγκεκριμένη χώρα. Έλεγε: Παντού μπορώ να πεινάσω. Κάποτε όμως έλαχε να περνάει από μια πόλη που την είχε κυριεύσει ο εχθρός της χώρας όπου ζούσε. Τον πλησίασε τότε ένας αξιωματικός του εχθρού και τον ανάγκασε να κατεβεί από το πεζοδρόμιο. Ο κ.Κ. κατέβηκε και διαπίστωσε ξαφνικά ότι είχε αγαναχτήσει ενάντια σ' αυτόν τον άνθρωπο, και μάλιστα όχι μόνο ενάντια στον άνθρωπο μα προπαντός ενάνστια στη χώρα που ανήκε ο άνθρωπος αυτός, τόσο, που ευχήθηκε να γίνει ένας σεισμός και να την καταπιεί. Γιατί, ρώτησε ο κ.Κ.,  έγινα εθνικιστής εκείνη τη στιγμή? Γιατί συνάντησα έναν εθνικιστή. Μα γι' αυτό ακριβώς πρέπει να εξολοθρεύουμε τη βλακεία, γιατί κάνει βλάκες αυτούς που τη συναντούν.

Το ερώτημα αν υπάρχει θεός

Κάποιος ρώτησε τον κ.Κ αν υπάρχει θεός. Ο κ.Κ του είπε: Σε συμβουλεύω να σκεφτείς αν η συμπεριφορά σου θ' αλλάξει ανάλογα με την απάντηση που θα δώσεις στο ερώτημα. Αν δε θ' αλλάξει τότε η ερώτηση είναι περιττή. Αν θ' αλλάξει τότε μπορώ τουλάχιστον να σε βοηθήσω λέγοντάς πως εσύ αποφάσισες κιόλας: χρειάζεσαι έναν θεό.

Το ξαναντάμωμα

Ο κ.Κ. αντάμωσε κάποιον που είχε να τον δει πολύ καιρό. Μα εσείς δεν αλλάξατε καθόλου, του είπε ο άλλος καθώς τον χαιρετούσε. Ώχ, έκανε ο κ.Κ. και χλώμιασε.

 
Ηταν 14 Αυγούστου του 1956. Μετά την πρόβα του στο «Βίο του Γαλιλαίου», γύρισε σπίτι. Εφαγε, κάπνισε το πούρο του και πριν το ρολόι σημάνει μεσάνυχτα ένα οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου τον πέρασε στην «αθανασία». Ο 58χρονος Μπέρτολτ Μπρεχτ, «έφυγε». Αφησε, όμως, στους απανταχού «ταπεινούς ανθρώπους» το πολύμορφο, τεράστιο, σε αξία και όγκο, έργο του. Ποίηση, πεζογραφία, δραματουργία, θεατρική και αισθητική θεωρία, συνθέσεις τραγουδιών του, άρθρα, διαλέξεις, ομιλίες, επιστολές, τη «διαθήκη» του και εκτενέστατα ιδεολογικά κείμενα. Γι' αυτά, όπως και για όλο το έργο του, ήταν «Δίκαια κυνηγημένος», όπως έλεγε στο ομότιτλο ποίημά του (1938):

«Σαν πλουσιόπαιδο μεγάλωσα./ Οι γονείς μου κολάρο/ μου φόρεσαν, μ' έμαθαν/ υπηρέτες να 'χω/ και μου διδάξανε την τέχνη να δίνω διαταγές./ Οταν μεγάλωσα όμως, κι ολόγυρά μου κοίταξα,/ δε μ' άρεσαν οι άνθρωποι της τάξης μου,/ ούτε να διατάζω και να μ' υπηρετούν./ Τότε, την τάξη μου απαρνήθηκα και για συντρόφους πήρα/ τους ταπεινούς ανθρώπους./ (...)/ Οπου κι αν πάω, στιγματισμένος είμαι/ στων δυνατών τα μάτια. Μα οι αδύναμοι/ διαβάζουν τα εντάλματα και/ άσυλο μου δίνουν, λέγοντας:/ "Εσένα, σε κυνηγάνε/ για δίκαιο σκοπό"».

Με αφορμή τα 50χρονα από το θάνατό του, τιμούμε την απέθαντη προσφορά του Μπ. Μπρεχτ στους «ταπεινούς ανθρώπους», με ένα απάνθισμα ελαχίστων -αναγκαστικά λόγω χώρου- σπαραγμάτων από ιδεολογικά κείμενά του.


Το 1926 «ένα ατύχημα της δουλιάς» του, όπως έλεγε, τον ώθησε να μελετήσει το «Κεφάλαιο» και άλλα μαρξιστικά έργα. Ιδού ποιο «ατύχημα»: Σκόπευε να γράψει το θεατρικό έργο «Ο χασάπης Τζο», με θέμα το χρηματιστήριο σιτηρών στο Σικάγο. Περί χρηματιστηρίων δε γνώριζε και οι ειδικοί που ρωτούσε τον μπέρδευαν... Ετσι αγόρασε έργα του Μαρξ και άρχισε να μελετά, επί χρόνια. Σε μια επιστολή του, μετά την αγορά των βιβλίων, ο Μπρεχτ γράφει: «Βρίσκομαι βυθισμένος στο "Κεφάλαιο". Πρέπει να το καταλάβω τώρα επακριβώς...». Αργότερα, αναφερόμενος στη μύησή του στο μαρξισμό, σε δημόσια ομιλία του ομολογούσε: «Από πολιτική δεν καταλάβαινα μήτε την αλφαβήτα ακόμα, και για τα δημόσια πράγματα της χώρας μου ήξερα όσα κι ένας αγρότης στο χωραφάκι του. (...) Στη λογοτεχνία που ασχολούμουν, πέρα από μια μάλλον μηδενιστική κριτική της αστικής κοινωνίας δεν κατάφερνα να προχωρήσω. Τελικά με βοήθησε ένα, ας το πούμε, "ατύχημα της δουλιάς" μου: Επρεπε, για κάποιο θεατρικό έργο να περιγράψω το χρηματιστήριο σιτηρών του Σικάγου».

Κι ακόμα με χιούμορ ομολογούσε: «Σαν διάβασα το "Κεφάλαιο" του Μαρξ κατάλαβα τα θεατρικά μου έργα. Οπως καταλαβαίνετε, εύχομαι μια πλουσιοπάροχη διάδοση αυτού του βιβλίου. Φυσικά, δεν ανακάλυψα ότι είχα γράψει ένα ολόκληρο πλήθος μαρξιστικών θεατρικών έργων χωρίς να 'χω ιδέα. Αλλά αυτός ο Μαρξ ήταν ο μοναδικός θεατής των θεατρικών μου που είχα δει. Γιατί έναν άνθρωπο με τέτοια ενδιαφέροντα θα 'πρεπε να τον ενδιαφέρουν άμεσα τα θεατρικά μου. Οχι εξαιτίας της εξυπνάδας τους, αλλά εξαιτίας της δικής του. Το πιο σημαντικό μάθημα που έμαθα από τον Μαρξ ήταν πως το μέλλον της ανθρωπότητας μπορεί να ιδωθεί μόνον "από τα κάτω", από τη σκοπιά των καταπιεσμένων και εκμεταλλευομένων. Μόνο όποιος αγωνίζεται μαζί τους, αγωνίζεται για την ανθρωπότητα».
 
Το έργο εκείνο για το χρηματιστήριο σιτηρών στο Σικάγο δεν το έγραψε ποτέ ο Μπρεχτ. Εγραψε, όμως, ουκ ολίγα μελετητικά κείμενα για το μαρξισμό, όπως και σημειώσεις για την επίδραση του έργου του Μαρξ στη δική του δημιουργία, από τα οποία αντλούμε τα παρακάτω σπαράγματα:

«Ο λόγος που πρέπει να καταπολεμούμε τον ιδεαλισμό είναι, πως εμποδίζει την αλλαγή των, ανυπόφορων πια, ανθρώπινων σχέσεων (...) Αντίθετα από τον ιδεαλισμό, ο υλισμός πρέπει πάντα να σου εξηγεί πού καταλήγει. Τον ιδεαλισμό, αντίθετα, πρέπει να τον ρωτάς από πού βγήκε».

«Ο κομμουνισμός λιγότερο ενδιαφέρεται για τον καταμερισμό του ελεύθερου χρόνου, και πιο πολύ για τον καταμερισμό της δουλειάς! Ελάχιστοι σήμερα έχουν και την παραμικρή ιδέα, πόσο τεράστια, πόσο πολύ πρέπει ν' αυξηθεί η έφεση των μαζών προς τα δημόσια πράγματα, ώστε να πάρουν οι μάζες στα χέρια τους το κράτος. Δουλειά με σκοπό την εξάλειψη της εργασίας ? τι θλιβερή ιδέα συνταξιούχων! Στην πραγματικότητα, το μόνο που πρέπει να γίνει είναι: Να 'χει τη δυνατότητα ο καθένας να εργάζεται σαν αυτοσκοπό!»

«Αν οι διανοούμενοι θέλουν να πάρουν μέρος στην ταξική πάλη, είναι απαραίτητο να κατανοήσουν την κοινωνιολογική τους συγκρότηση σαν ενιαία και καθορισμένη από υλικές συνθήκες (...) Το συμφέρον του προλεταριάτου για ταξική πάλη είναι ξεκάθαρο και αναμφισβήτητο. Οι διανοούμενοι μονάχα μέσ' από την επανάσταση μπορούν να ελπίζουν σε μια ανάπτυξη της (πνευματικής) τους δραστηριότητας. Ο ρόλος τους, λοιπόν, στην επανάσταση καθορίζεται έτσι: Είναι ρόλος πνευματικός».

«Η επαναστατική διανόηση ξεχωρίζει από την αντιδραστική, γιατί είναι διανόηση δυναμική - πολιτικά εκφρασμένη, διανόηση κριτική. (...) Στις μη επαναστατικές καταστάσεις, μια επαναστατική διανόηση μπορεί να διατηρήσει τη συνέχιση της επανάστασης».

«Η προπαγάνδα για τη σκέψη, σ' οποιαδήποτε περιοχή κι αν γίνεται, είναι ωφέλιμη για την υπόθεση των καταπιεσμένων. Αυτή η προπαγάνδα είναι πολύ απαραίτητη. Κάτω από κυβερνήσεις που υπηρετούν την εκμετάλλευση, η σκέψη θεωρείται σαν κάτι ταπεινό. Ταπεινό χαρακτηρίζεται ό,τι είναι ωφέλιμο για τους ταπεινωμένους. Ταπεινή χαρακτηρίζεται η μόνιμη φροντίδα για να χορτάσει το στομάχι».

«Συσπειρωμένοι σ' εθνικές οργανώσεις ανταγωνίζονται οι αστοί, κι απαιτούν ελευθερία του εμπορίου τους και της επέκτασής του, ισότητα όλων των ανταγωνιστών στις αποικιακές αγορές, αδελφότητα άλλοτε με το δικό τους προλεταριάτο ενάντια στ' άλλα έθνη, άλλοτε με τις αστικές κυβερνήσεις ενάντια στο παγκόσμιο προλεταριάτο. Οι στόχοι αυτοί δεν έχουν τίποτα το κοινό με τα συμφέροντα του προλεταριάτου».

«Ο Μαρξ απευθύνεται στους εργάτες μ' ένα καινούριο όνομα: "Προλετάριοι" (όχι Προλεταριάτο). Καλεί τους προλετάριους να βάλουν τη σφραγίδα τους στην Ιστορία. Δείχνει ότι μπορούν να βάλουν τη σφραγίδα τους στην Ιστορία. Ο Μαρξ ανακαλύπτει, πως την Ιστορία καθορίζουν μεταβολές της υλικής παραγωγής. Διδάσκει τους προλετάριους, ότι μπορούν να μεταβάλουν την υλική παραγωγή. Δείχνει τον εχθρό τους, που εμποδίζει την αλλαγή της σημερινής υλικής παραγωγής, με τ' όνομά του: Καπιταλιστής».

«Μπορεί να μη νιώθει ακόμα όλος ο κόσμος τον κομμουνισμό σαν δική του υπόθεση - ωστόσο, υπόθεση του κομμουνισμού είναι ο κόσμος ολόκληρος. Ο κομμουνισμός εγείρει την αξίωση, πως είναι ο άμεσος και μοναδικός συνεχιστής της μεγάλης δυτικής φιλοσοφικής παράδοσης, πως σαν τέτοιος συνεχιστής, αποτελεί, ταυτόχρονα μια ριζική, λειτουργική αλλαγή αυτής της φιλοσοφίας. Ο,τι κι αν σημαίνουν από δω και μπρος οι έννοιες "ελευθερία", "δικαιοσύνη", "ανθρωπιά", "παιδεία", "παραγωγικότητα", "θάρρος", "εμπιστοσύνη" δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται, πριν απαλλαχτούν απ' όλα όσα χαρακτήριζαν τη λειτουργία τους στην αστική κοινωνία».

«Δε θα 'πρεπε η ανθρωπότητα, μπροστά στις τόσες μηχανές και τεχνικές προόδους που της ευκολύνουν τη ζωή, να νιώθει το ρόδινο φως, το δροσερό πρωινό αγέρι να σημαίνει τον ερχομό ευλογημένων εποχών; Γιατί, λοιπόν, είναι όλα τριγύρω τόσο γκρίζα, γιατί τούτη η κολασμένη θύελλα που σκοτώνει, καθώς λένε, και νεκρούς; Οταν η κυρίαρχη τάξη σαπίζει, τότε η σαπίλα κυριαρχεί».

«Οταν σε μια χώρα οι έμποροι δημιουργούν την πείνα για να την εμπορευτούν, οι υπάλληλοι περιφρονούν το σύνταγμα, οι δικαστές εφαρμόζοντας τους νόμους δικαιώνουν το άδικο, οι δημοσιογράφοι αγοράζονται για να διαστρεβλώνουν, οι πολιτικοί
 προδίδουν τους οπαδούς τους, οι μηχανικοί πληρώνονται για να αποσιωπούν τις εφευρέσεις τους, οι γιατροί δίνουν στον άρρωστο ψευτοφάρμακα, ο ένας κοιτάει ν' αρπάξει τη δουλιά του αλλουνού - τότε, λίγο θες για να μιλήσεις για απληστία των εμπόρων, αυθαιρεσία των υπαλλήλων, σαδισμό των δικαστών, ανευθυνότητα των δημοσιογράφων, διπροσωπία των πολιτικών, ανεντιμότητα των μηχανικών και των γιατρών, έλλειψη αλληλεγγύης όλων των ανθρώπων».

«Ποια πράγματα διαπαιδαγωγούν; Διαπαιδαγωγεί η πείνα, κι ο τρόπος να κορεστεί. Διαπαιδαγωγεί το κρύο, κι ο τρόπος να βρεθούν στέγη και ρούχα. Διαπαιδαγωγεί ο τρόπος που οι άνθρωποι συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο, ο τρόπος που η ανάγκη τους κάνει να συμπεριφερθούν. Διαπαιδαγωγούν οι καλές τέχνες τότε μονάχα, όταν δεν αδυνατίζουν τον αγώνα της ζωής».

Αποσπάσματα από το βιβλίο «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια», που το έγραψε κυνηγημένος από το φασισμό, εξόριστος στην Ευρώπη:

«Σήμερα που το κεφάλαιο, στον απεγνωσμένο του αγώνα, χρησιμοποιεί όλα τα τεράστια μέσα που διαθέτει για να παρουσιάσει σαν "αλήθεια" κάθε χρήσιμο γι' αυτό ισχυρισμό, η αλήθεια έγινε εμπόρευμα, πράγμα τόσο περίπλοκο κι αμφισβητούμενο, τόσο εξαρτημένο από αγοραστή και πουλητή (κι αυτούς εξαρτημένους από πολλά), που το ερώτημα "ποια είναι η αλήθεια;" δεν μπορεί ν' απαντηθεί χωρίς το ερώτημα: "ποιον εξυπηρετεί αυτή η αλήθεια;"».

«Οποιος θέλει σήμερα να πολεμήσει το ψέμα και την άγνοια και να γράψει την αλήθεια, πρέπει να ξεπεράσει τουλάχιστον πέντε δυσκολίες. Να 'χει το θάρρος να γράφει την αλήθεια, παρ' όλο που παντού την καταπνίγουν, την εξυπνάδα να την αναγνωρίζει, παρ' όλο που παντού την καλύπτουν, την τέχνη να την κάνει εύχρηστη σαν όπλο, την κρίση να διαλέγει εκείνους, που θα μπορούσαν να τη χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά, την πανουργία να τη διαδίδει ανάμεσά τους. Αυτές οι δυσκολίες είναι μεγάλες γι' αυτούς που γράφουν μέσα στο φασισμό, για εκείνους που καταδιώκονται ή έχουν αποδράσει, μα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας. (...) Χρειάζεται θάρρος να πει κανείς πως οι καλοί νικήθηκαν επειδή ήταν αδύναμοι, κι όχι επειδή ήταν καλοί».

«Αν θέλει κανείς να γράψει με επιτυχία την αλήθεια για δυσάρεστες καταστάσεις, πρέπει να τη γράφει έτσι ώστε ν' αναγνωριστούν οι αιτίες τους, που μπορούν να ανατραπούν. Οταν αναγνωριστούν οι αιτίες αυτές μπορούν να καταπολεμηθούν οι δυσάρεστες καταστάσεις. (...) Την αλήθεια πρέπει να τη γράψεις σε κάποιον που να 'χει κάτι να την κάνει. Η αλήθεια πρέπει να λέγεται με περίσκεψη και ν' ακούγεται με περίσκεψη. Και για μας που γράφουμε, έχει σημασία σε ποιον τη λέμε και ποιος μας τη λέει. Την αλήθεια για τις κακές συνθήκες πρέπει να τη λέμε σ' εκείνους που τις αντιμετωπίζουν στη χειρότερή τους όψη κι απ' αυτούς πρέπει να τις πληροφορούμαστε».

«Πώς μπορεί κανείς να πει την αλήθεια για το φασισμό όταν είναι εναντίον του, αλλά δε θέλει να πει κουβέντα ενάντια στον καπιταλισμό που τον γεννά; Αυτοί που είναι ενάντια στο φασισμό χωρίς να είναι ενάντια στον καπιταλισμό, αυτοί που θρηνούν για τη βαρβαρότητα, μοιάζουν μ' εκείνους που θέλουν να έχουν μερίδιο από το μοσχάρι, είναι όμως ενάντια στη σφαγή του. Θέλουν να φάνε το κρέας, αλλά να μη δουν το αίμα. Δεν είναι ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας που γεννούν τη βαρβαρότητα, είναι μόνο ενάντια στη βαρβαρότητα».

«Μια που είναι δύσκολο να γράφει κανείς την αλήθεια, γιατί παντού καταπνίγεται, φαίνεται πως μερικοί άνθρωποι προβληματίζονται με το αν γράφεται η αλήθεια ή όχι. Πιστεύουν ότι γι' αυτό χρειάζεται μόνο θάρρος. Ξεχνούν τη δεύτερη δυσκολία, την ανεύρεση της αλήθειας. Δεν είναι εύκολο να βρει κανείς την αλήθεια. Πρώτα απ' όλα, δεν είναι καθόλου εύκολο ν' ανακαλύψει κανείς ποια αλήθεια αξίζει να ειπωθεί. Για παράδειγμα, βυθίζονται τώρα, κάτι που το βλέπει όλος ο κόσμος, στην έσχατη βαρβαρότητα, το ένα μετά το άλλο τα μεγάλα πολιτισμένα κράτη βουλιάζουν το ένα μετά το άλλο στην πιο τρομερή βαρβαρότητα. Κι ο εσωτερικός πόλεμος που γίνεται, μπορεί να μετατραπεί σε εξωτερικό και να κάνει τον πλανήτη ένα γιγάντιο σωρό συντρίμμια».

«Πρέπει να λέμε την αλήθεια για τις καταστάσεις της βαρβαρότητας, πρέπει να λέμε ότι μπορεί να γίνει αυτό που θα φέρει την εξαφάνισή τους, δηλαδή αυτό που θ' αλλάξει τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Για όσους γράφουν σ' αυτούς τους καιρούς των περιπλοκών και των μεγάλων αλλαγών, χρειάζεται γνώση της ματεριαλιστικής διαλεκτικής, της οικονομίας και της Ιστορίας».

«Ο καπιταλισμός στις φασιστικές χώρες υπάρχει μονάχα σα φασισμός, κι ο φασισμός δεν μπορεί να καταπολεμηθεί παρά σαν καπιταλισμός στην πιο ωμή και καταπιεστική του μορφή, σαν ο πιο θρασύς κι ο πιο δόλιος καπιταλισμός. Πώς μπορεί, λοιπόν, κανείς να πει την αλήθεια για το φασισμό, όταν δε θέλει να πει κουβέντα ενάντια στον καπιταλισμό που τον γεννά; (...) Οποιος θέλει να περιγράψει το φασισμό και τον πόλεμο, τις μεγάλες καταστροφές που δεν είναι φυσικές καταστροφές, πρέπει να δείξει πως πρόκειται για καταστροφές ενάντια στις τεράστιες μάζες των εργαζομένων, που ετοιμάζουν οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής».

«Οποιος αντί για λαός λέει πληθυσμός και αντί για γη λέει γαιοκτησία, σταμάτησε να υποστηρίζει πολλά ψέματα. Βγάζει από τις λέξεις το σάπιο μυστικισμό τους. Η λέξη λαός υποδηλώνει μια ορισμένη ενότητα και υπαινίσσεται κοινά συμφέροντα. (...) Οποιος λέει γη, μιλώντας για τη μυρωδιά της γης και το χρώμα της, υποστηρίζει τα ψέματα των εξουσιαστών! Γιατί δεν πρόκειται για τη γονιμότητα της γης ούτε για την αγάπη του ανθρώπου γι' αυτήν, ούτε ακόμη για την εργατικότητά του. Το πρόβλημα είναι η τιμή του σταριού και η αξία της δουλιάς. Αντίθετα, η λέξη γαιοκτησία είναι η σωστή, μ' αυτή μπορεί κανείς να ξεγελάσει λιγότερο. Αντί για τη λέξη πειθαρχία θα έπρεπε να διαλέξει κανείς, όπου κυριαρχεί η καταπίεση, τη λέξη υπακοή, γιατί πειθαρχία μπορεί να υπάρχει και χωρίς κυρίαρχους. Και καλύτερες από τη λέξη τιμή είναι οι λέξεις ανθρώπινη αξιοπρέπεια».

«Η μεγάλη αλήθεια του αιώνα μας είναι ότι η ήπειρός μας βυθίζεται στη βαρβαρότητα, επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν με τη βία τις σχέσεις ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Πρέπει να πούμε ότι γίνονται βασανιστήρια για να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας. Πρέπει να λέμε την αλήθεια για τις καταστάσεις βαρβαρότητας, να λέμε ότι μπορεί να γίνει αυτό που θα τις εξαφανίσει, δηλαδή αυτό που θ' αλλάξει τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Πρέπει ακόμη να το πούμε σ' εκείνους που υποφέρουν περισσότερο απ' αυτές τις σχέσεις ιδιοκτησίας, κι έχουν συμφέρον για την αλλαγή τους, στους εργάτες, και σ' εκείνους που μπορούμε να οδηγήσουμε στους εργάτες σαν συμμάχους, γιατί στην πραγματικότητα δεν έχουν ούτε εκείνοι ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, όσο κι αν παίρνουν μερίδιο απ' τα κέρδη».

«Σ' έναν αριθμό χωρών (ο αριθμός αυτός μεγαλώνει) ο καπιταλισμός δεν μπορεί πια να κάνει τη δουλιά του χωρίς ωμότητα. Μερικοί πιστεύουν ακόμα το αντίθετο. Μια ματιά όμως στα λογιστικά τους βιβλία θα τους πείσει, αργά ή γρήγορα, πως έχουν άδικο. Είναι μονάχα ζήτημα χρόνου»...

Συνεχίζεται...

http://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=13/8/2006&id=6828&pageNo=4&direction=1

Συνέχεια...

 
«Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, καμιά κουλτούρα δεν καθορίζεται από εθνικούς κύρια παράγοντες. Ακόμα κι η αστική κουλτούρα είναι στην ουσία της διεθνική - και πολύ περισσότερο η προλεταριακή! (...) Η επικράτηση της διαλεχτικής σ' όλες τις κατηγορίες της σκέψης είναι αναπόφευκτη, κι από κάθε διαλεχτικοποιημένο πεδίο σκέψης φτάνει κανείς στην επανάσταση».

«Οσο για τη σημερινή κουλτούρα - δεν είναι παρά βρώμικα υπολείμματα, ό,τι απόμεινε από τα μεγάλα ξεπουλήματα, που δεν ακολουθούν μονάχα, αλλά και προηγούνται από τις πτωχεύσεις. Η κουλτούρα βρίσκεται σε θλιβερή κατάσταση κι αν έλεγε κανείς, πως την εβίασαν, τότε σίγουρα βοήθησε κι η ίδια, όχι λίγο, σ' αυτό. Είναι πραγματικά δύσκολο να τη βγάλει κανείς από το βούρκο».

«Η τέχνη είναι συνήθως το πρώτο πράγμα που η αστική τάξη ρίχνει στη θάλασσα όταν αρχίζει να βυθίζεται το πλοίο της, και όχι μόνο επειδή έχουν ήδη από πριν αρχίσει οι καλύτεροι καλλιτέχνες να συνεργάζονται για τη βύθισή του. Το προλεταριάτο τους φωνάζει κοντά του όταν αναλαμβάνει την εξουσία».

«Ελευθερία της τέχνης: Μπορεί να της δοθεί μονάχα εκείνη η ελευθερία, που η ίδια καταχτά. (...) Ο πόθος για ελευθερία είναι συνέπεια της καταπίεσης. Η ελευθερία είναι συνέπεια της απελευθέρωσης. Αυτό μοιάζει λογοπαίγνιο. Πολλοί όμως είναι εκείνοι, που δεν έκαναν τίποτα για την απελευθέρωση, γιατί ζητούσαν την ελευθερία πριν, ή ταυτόχρονα με την απελευθέρωση».

«Η τέχνη πρέπει, σ' αυτούς τους καιρούς των αποφάσεων, ν' αποφασίσει. Μπορεί να κάνει τον εαυτό της όργανο ορισμένων που παίζουν τις θεότητες της μοίρας για τους πολλούς και μπορεί να σταθεί στο πλευρό των πολλών και να βάλει τη μοίρα τους στα δικά τους χέρια. Μπορεί να παραδώσει τον άνθρωπο στις συγχύσεις και στις αυταπάτες και μπορεί να παραδώσει τον κόσμο στον άνθρωπο. Μπορεί να μεγαλώσει την αμάθεια και μπορεί να μεγαλώσει τη γνώση. Μπορεί να κάνει έκκληση στις δυνάμεις που αποδεικνύουν τη δύναμή τους καταστρέφοντας και στις δυνάμεις που αποδεικνύουν τη δύναμή τους βοηθώντας».

«Για το συμφέρον των εργαζομένων όλων των χωρών, όλων των εκμεταλλευμένων και καταπιεσμένων, πρέπει να απευθύνουμε στους συγγραφείς την πρόκληση για έναν αγωνιστικό ρεαλισμό. Μόνον ένας ανελέητος ρεαλισμός στην τέχνη, ο οποίος μάχεται ενάντια σε κάθε είδους συγκάλυψη της αλήθειας, δηλαδή της εκμετάλλευσης και καταπίεσης, μπορεί να καταγγείλει την εκμετάλλευση και καταπίεση του καπιταλισμού. Για να μπορέσει να γράψει κανείς αγωνιστικά, ρεαλιστικά, είναι αναγκαία η γνώση και μάλιστα μια εντελώς ιδιαίτερη γνώση, γνώση οικονομικής, ιστορικής μορφής. Αυτή η γνώση πρέπει να δοθεί στους συγγραφείς στους οποίους απευθύνεται η πρόσκληση. Είναι υποχρέωση εκείνων που απευθύνουν αυτή την πρόσκληση στους συγγραφείς να προσφέρουν αυτή τη γνώση. Αλλιώς, αυτή η πρόσκληση αποτελεί μια όχι σοβαρή προσπάθεια».

«Διαπαιδαγωγούν οι καλές τέχνες τότε μονάχα, όταν δεν αδυνατίζουν τον αγώνα της ζωής.(...). Τι είναι ωραίο; Ωραίο είναι, όταν κανείς υπερνικά τις δυσκολίες».

«Ας λυπηθούμε την κουλτούρα, πρώτα όμως τους ανθρώπους! Η κουλτούρα θα σωθεί, αν σωθούν οι άνθρωποι. Ας μην αφεθούμε να μας παρασύρει η άποψη πως οι άνθρωποι υπάρχουν τάχα για την κουλτούρα κι όχι η κουλτούρα γι' αυτούς!».

Πηγές:

Μπ. Μπρεχτ «Ποιήματα», μετάφραση Νάντιας Βαλαβάνη και «Για το ρεαλισμό», μετάφραση Λουκίας Κοντή («Σύγχρονη Εποχή»).

Μπ. Μπρεχτ «Για τη φιλοσοφία και το μαρξισμό» και «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια» («Στοχαστής»).


Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ
http://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=13/8/2006&id=6828&pageNo=5&direction=1

Το θεμα νομιζω πως μπορει να παει στον πισω πινακα, στη Λογοτεχνια ;)

Επισυναπτω : "Πεντε δυσκολιες για να γραψει κανεις την αληθεια"

Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου         
    
Αυτοί που βρίσκονται ψηλά
Θεωρούνε ταπεινό
Να μιλάς για το φαΐ
Ο λόγος; Έχουνε κι όλας φάει

Οι ταπεινοί αφήνουνε τον κόσμο
Χωρίς να’χουνε δοκιμάσει κρέας της προκοπής

Πώς ν’αναρωτηθούν πού’θε έρχονται
Και πού πηγαίνουν
Είναι τα όμορφα δειλινά τόσο αποκαμωμένοι
Το βουνό και την πλατειά τη θάλασσα
Δεν τά’χουν ακόμα δει
Όταν σημαίνει η ώρα τους

Αν δεν νοιαστούν οι ταπεινοί
Γι’αυτό που είναι ταπεινό
Ποτέ δεν θα υψωθούν

Το ημερολόγιο
Δεν δείχνει ακόμα την ημέρα
Όλοι οι μήνες, όλες οι ημέρες
Είναι ανοιχτές
Κάποια απ’ αυτές θα σφραγιστεί
Μ’ έναν σταυρό

Οι εργάτες φωνάζουν για ψωμί
Οι έμποροι φωνάζουν γι’αγορές
Οι άνεργοι πεινούσαν
Τώρα πεινάνε κι όσοι εργάζονται

Αυτοί που αρπάνε το φαΐ απ’ το τραπέζι
Κηρύχνουν τη λιτότητα
Αυτοί που παίρνουν όλα τα δοσήματα
Ζητάνε θυσίες
Οι χορτάτοι μιλάνε στους πεινασμένους
Για τις μεγάλες εποχές που θα’ρθουν
Αυτοί που τη χώρα σέρνουνε στην άβυσσο
Λες πως είναι τέχνη να κυβερνάς το λαό
Είναι πολύ δύσκολη για τους ανθρώπους του λαού

Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε
Πόλεμος και ειρήνη
Είναι δυο πράγματα ολότελα διαφορετικά
Όμως η ειρήνη τους και ο πόλεμός τους
Μοιάζουν όπως ο άνεμος κι η θύελλα
Ο πόλεμος γεννιέται απ’ την ειρήνη τους
καθώς ο γιος από την μάνα
έχει τα δικά της απαίσια χαρακτηριστικά
ο πόλεμός τους σκοτώνει
ό,τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους

Όταν αυτοί που είναι ψηλά
Μιλάνε για ειρήνη
Ο απλός λαός ξέρει
Πως έρχεται ο πόλεμος
Όταν αυτοί που είναι ψηλά
Καταριούνται τον πόλεμο
Διαταγές για επιστράτευση
Έχουν υπογραφεί

Στον τοίχο με κιμωλία γραμμένο
Θέλουνε πόλεμο
Αυτός που το΄χε γράψει
Έπεσε κι όλας

Αυτοί που βρίσκονται ψηλά λένε
Να ο δρόμος για τη δόξα
Αυτοί που είναι χαμηλά
Να ο δρόμος για το μνήμα

Τούτος ο πόλεμος που έρχεται
Δεν είναι ο πρώτος
Πριν απ’ αυτόν γίνανε κι άλλοι πόλεμος
Όταν ετέλειωσε ο τελευταίος
Υπήρχαν νικητές και νικημένοι
Στους νικημένους ο φτωχός λαός
Πέθαινε απ’ την πείνα
Τους νικητές ο φτωχός λαός
Πέθαινε το ίδιο

Σαν θα’ρθει η ώρα της πορείας
Πολλοί δεν ξέρουν
Πως επικεφαλής βαδίζει ο εχθρός τους
Η φωνή που διαταγές τους δίνει
Είναι του εχθρού τους η φωνή
Εκείνος που για τον εχθρό μιλάει
Είναι ο ίδιος τους ο εχθρός

Νύχτα
Τ’ανδρόγυνα ξαπλώνουν στο κρεβάτι τους
Οι νέες γυναίκες θα γεννήσουν ορφανά

Στρατηγέ το τανκς σου
Είναι δυνατό μηχάνημα
Θερίζει δάση ολόκληρα
Κι εκατοντάδες άνδρες αφανίζει
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-χρειάζεται οδηγό

Στρατηγέ το βομβαρδιστικό
Είναι πολυδύναμο
Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο
Κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-χρειάζεται πιλότο

Στρατηγέ ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ
Ξέρει να πετάει
Ξέρει και να σκοτώνει
Μόνο που έχει ένα ελάττωμα
-ξέρει να σκέφτεται

http://www.youtube.com/watch?v=A2r7AmqJoA0

 ;)

Εγώ ο Μπέρτολτ Μπρεχτ
είμαι από τα μαύρα δάση,
η μάνα μου στις πολιτείες
με κουβάλησε,
σαν ήμουνα ακόμα στην κοιλιά της,
και των δασών η παγωνιά
μέσα μου θα 'ναι ως το θάνατό μου

Έχω, έχω το σπίτι μου
στην πολιτεία της ασφάλτου,
φορτωμένος από την αρχή
με όλα τα μυστήρια του θανάτου
με εφημερίδες, με καπνό και με ρακή,
καχύποπτος και τεμπέλης
κι ευχαριστημένος στα στερνά

Φέρομαι φιλικά στους ανθρώπους
φορώ καθώς το συνηθίζουν
ένα σκληρό καπέλο,
λέω, είναι ζώα που μυρίζουν τελείως ιδιότροπα
και λέω πάλι,
δε βαριέσαι έχω κι εγώ την ίδια μυρουδιά

Το πρωί στο γκρίζο χάραμα
τα έλατα κατουράνε,
και τα ζωύφιά τους τα πουλιά
αρχίζουν να φωνάζουν
Κείνη την ώρα αδειάζω το ποτήρι μου στην πόλη
πετάω τ' αποτσίγαρό μου και ανήσυχος κοιμάμαι

Απ' αυτές τις πολιτείες
θα απομείνει εκείνος που διάβηκε από μέσα τους
ο άνεμος, δίνει χαρά το σπίτι σ'αυτόν που τρώει,
τ' αδειάζει

Ξέρουμε ότι είμαστε περαστικοί
κι ότι ύστερα από μας
τίποτα τ' αξιόλογο δε θα ρθει.
Ελπίζω στους σεισμούς
που μέλλονται για να 'ρθουν,
να μην αφήσω τη Βιρτζίνιά μου
απ' την πίκρα να μου σβήσει

Εγώ ο Μπέρτολτ Μπρεχτ
από τα μαύρα δάση,
ξερασμένος στις πολιτείες της ασφάλτου
μέσα στη μάνα μου σε πρώιμη εποχή


https://www.youtube.com/watch?v=cztK2Z6P4eI