THMMY.gr

Καλημέρα σε όλους.

Όλοι ξέρουμε ότι ο εθνικός ύμνος της χώρας μας αποτελείται από τις πρώτες στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερίαν του Διονύσιου Σολωμού. Το τι λένε οι επόμενες στροφές αυτού του ύμνου, ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν και αυτοί που το ψάχνουν.

Το παρακάτω άρθρο του Θανάση Τριαρίδη είναι πολύ διαφωτιστικό και αξίζει να το διαβάσετε.
Αναφέρεται στο πως εξιστορείται μέσα στον ύμνο η άλωση της Τριπολιτσάς, όπου οι Έλληνες κατέσφαξαν 32000 αμάχους μέσα σε τρεις ημέρες, αφού είχαν καταλάβει την πόλη (εθνοκάθαρση??).

"Για να αισθητοποιήσουμε τον αριθμό των σφαγμένων, θυμίζω: τα σκοτωμένα παιδιά του σχολείου στο Μπεσλάν ήταν 350, οι νεκροί της 11ης  Σεπτεμβρίου του 2001 περίπου 4.000, οι νεκροί της Σάμπρα και της Σατίλα 2.000, οι νεκροί της Σρεμπρένιτσα περίπου 8.000..."

Τελικά ο εθνικός μας ύμνος δεν είναι και τόσο αθώος...

           Ο Υμνος εις την Ελευθερίαν του Διονύσιου Κόμη Σολωμού λέγεται πως γράφτηκε μέσα σε ένα μήνα (τον Μάιο του 1823) μετά από παρότρυνση του Σπυρίδωνα Τρικούπη και δημοσιεύτηκε το 1824. Οι δυο πρώτες στροφές αυτού του Ύμνου έγιναν ο «εθνικός ύμνος» του ελληνικού κράτους – τις ξέρουμε όλοι. Σαφώς λιγότεροι έχουμε διαβάσει τις υπόλοιπες 156 στροφές όπου περιγράφονται διάφορα περιστατικά της Ελληνικής ΕπανάστασηΓια εκατόν ογδόντα χρόνια διαβάζουμε το ποίημα: στις 39 κεντρικές στροφές του (35-73) περιγράφεται η σφαγή της «αθλίας Τριπολιτσάς». Μα τι διαβάζουμε, λοιπόν; - η «Ελευθερία» που είναι «βγαλμένη από τα κόκαλα των Ελλήνων τα ιερά» τώρα απαιτεί την σφαγή των «μιαρών σκυλιών», των αμάχων γυναικών, παιδιών και αντρών της Τριπολιτσάς. Αλλιώς: διαβάζουμε ένα κείμενο όπου δοξολογείται η σφαγή αμάχων, όπου το αίμα είναι φύρα και η ανθρώπινη ζωή απαξιώνεται. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να είναι ύμνος στην ελευθερία – κάτι τέτοιο είναι  ένας ύμνος στους δολοφόνους...

            Παρένθεση (σχεδόν επιβεβλημένη): έχω γράψει πολλές φορές πως ο Σολωμός είναι ένας από τους πιο μεγάλους ποιητές της Ευρώπης – πιθανώς ο πιο μεγάλος του ρομαντισμού. Επίσης γνωρίζω (σωστότερα: υποψιάζομαι) τι οφείλει στον Σολωμό η γλώσσα την οποία μιλώ και στην οποία γράφω – ίσως για αυτό είναι ακόμη πιο αντιφατικό να διαβάζεις από την πένα του ένα ποίημα όπου δοξολογούνται σφαγείς αμάχων. Τέλος γνωρίζω πως τις δύο πρώτες στροφές του σολωμικού ύμνου τις τραγούδησαν πραγματικοί ήρωες μπροστά στα αποσπάσματα των φασιστών (ένα μονάχα παράδειγμα, για το οποίο έχω γράψει κι άλλοτε: αυτό που τραγούδησαν οι διακόσιοι της Καισαριανής εκείνη την Πρωτομαγιά του 1944, ή αυτό που τραγούδησαν οι εξεγερμένοι του Πολυτεχνείου το βράδυ της Παρασκευής προς Σάββατο, 17 Νοεμβρίου 1973 ήταν αναμφίβολα κάτι περά από έναν εθνοφασιστικό ύμνο). Ωστόσο, η άρνηση του εθνικισμού ως μηχανισμού απανθρωπιάς προϋποθέτει αποδόμηση στερεοτύπων που συγκροτούν το εγώ ή το εμείς μας: δεν μπορώ να αρνηθώ ότι ο Ύμνος του Σολωμού είναι ένα κομμάτι από την ζωή μας – μα, δυστυχώς, είναι και το έμβλημα του εθνοφασισμού μας.

            Ας δούμε, λοιπόν, τι λέγεται και τι σημαίνεται σε εκείνες τις κρίσιμες στροφές, από την 35η  μέχρι και την 73η (αντιγράφω από την έκδοση και την ορθογραφία του Λίνου Πολίτη, Ίκαρος 1986):

            Ιδού εμπρός σου ο τοίχος στέκει
            Της αθλίας Τριπολιτσάς·
            Τώρα τρόμου αστροπελέκι
            Να τις ρίψεις πιθυμάς. (στροφή 35η)

            Από την πρώτη στροφή του επεισοδίου είναι καθαρό τι πρέπει να συμβεί στην «άθλια» Τριπολιτσά: δυστυχώς το «αστροπελέκι τρόμου» θα είναι μονάχα η αρχή. Πολύ γρήγορα ο ποιητής του Ύμνου απευθύνεται στους μύριους άντρες, γυναίκες και παιδιά της Τριπολιτσάς:

            Λίγα μάτια, λίγα στόματα
            Θα σας μείνουνε ανοιχτά
            Για να κλαύσετε τα σώματα
            Που θε νάβρη η συμφορά. (στροφή 38η)

            Σύμφωνα με τον ποιητή, η πρώτη «μάχη» δίνεται στο φως της ημέρας όπου «λάμπει, κόφτει το σπαθί» των Ελλήνων (στροφή 39η) ενώ οι εχθροί φεύγοντες δειλιούν και κλείνονται στο κάστρο. Η νύχτα πέφτει – μα η «μάχη» αρχίζει πάλι (στην πραγματικότητα δεν υπήρξε μάχη – υπήρξε αποκλεισμός και πείνα):

            Α! Τι νύχτα ήταν εκείνη
            Που την τρέμει ο λογισμός
            Άλλος ύπνος δεν θα γίνει
            Πάρεξ θάνατου πικρός. (στροφή 45η)
 

            Ακολουθεί μια σκηνή εκπληκτικής ποιητικής δύναμης – κι είναι εξαιρετικά πικρό και παράλογο να διαβάζεις τόσο μεγάλη ποίηση να δοξολογεί τόσο βάναυσα μια ανθρωποσφαγή. Ενώ «ο άδης ακαρτέρεε τα σκυλιά» (σημειώνω: τα «σκυλιά» είναι οι προς σφαγήν άμαχοι της Τριπολιτσάς), έξαφνα από τη γη πετιούνται οι μαύροι ίσκιοι όσων (Ελλήνων βέβαια) «είναι άδικα σφαγμένοι από την τούρκικη οργή»

            Τʼ ακαρτέρε. – Εφαίνοντʼ ίσκιοι
            Αναρίθμιτοι γυμνοί,
            Κόρες, γέροντες, νεανίσκοι,
            Βρέφη ακόμη στο βυζί. (στροφή 48η)

            Όλη μαύρη μυρμηγιάζει,
            Μαύρη η εντάφια συντροφιά,
            Σαν το ρούχο όπου σκεπάζει
            Τα κρεβάτια τα στερνά. (στροφή 49η)

            Τόσοι, τόσοι ανταμωμένοι
            Επετιούντο από τη γη,
            Όσοι είναι άδικα σφαγμένοι
            Από τούρκικη οργή. (στροφή 50η)

 

            Τι συμβαίνει, λοιπόν, εδώ: ο Σολωμός του 1823 προσπαθεί να αιτιολογήσει την επικείμενη σφαγή και προσφεύγει σε μια «οραματικής τάξεως» περιγραφή: οι ίσκιοι των Ελλήνων αδικοσφαγμένων ολόκληρης της ιστορίας πετιούνται μέσα από τη γη, προκειμένου να καταστήσουν τη σφαγή των αμάχων της Τριπολιτσάς «δίκαιηΤο κεντρικό επιχείρημα όλων των χασάπηδων της ιστορίας, η θεωρία της «ιστορικής ανταπόδωσης», όπου σφάζουμε βρέφη σήμερα για να πατσίσουμε μια αδικία του παρελθόντος, είναι ήδη, από τα πρώτα χρόνια της Ελληνικής Ανεξαρτησίας  μια «εθνική βεβαιότητα»...

            Εξάλλου ξαναγυρνώντας στον Ύμνο του 1823 οι προθέσεις ετούτων των σολωμικών φαντασμάτων περιγράφονται σαφώς:

            Με τα μάτια τους γυρεύουν
            Όπου είνʼ αίματα πηχτά,
            Και μες τα αίματα χορεύουν
            Με βρυχίσματα βραχνά, (στροφή 55η)

            Και χορεύοντας μανίζουν
            Εις τους Έλληνας κοντά
&n
bsp;           Και τα στήθια τους εγγίζουν
            Με τα χέρια τα ψυχρά. (στροφή 56η)

            Πλέον η επικείμενη εθνοκάθαρση έχει νομιμοποιηθεί και από τα φαντάσματΚτυπούν όλοι απάνου κάτου·
            Κάθε κτύπημα που εβγή
            Είναι κτύπημα θανάτου.
            Δίχως να δευτερωθεί. (στροφή 59η)

            Κοίτα χέρια απελπισμένα
            Πως θερίζουνε ζωές
            Χάμου πεφτουνε κομμενα
            Χέρια, πόδια, κεφαλιές, (στροφή 64η)

            Και παλάσκες και σπαθία
            Με ολοσκόρπιστα μυαλά,
            Και με ολόσχιστα κρανία
            Σωθικά λαχταριστά. (στροφή 65η)

            Κάποτε νιώθει κανείς πως ακόμη και ο ίδιος ο ποιητής του Ύμνου δεν αντέχει την ίδια του την αφήγηση. Στην 66η στροφή έξαφνα ζητάει να πάψουν οι σκοτωμοί («Φτάνει· ως πότε οι σκοτωμοί;»). Γρήγορα ωστόσο επανέρχεται στο γνώριμο ρυθμό: οι σκοτωμοί θα πάψουν όταν θα αφανιστούν οι «σκύλοι» (όπου «σκύλοι» και «μιαροί» είναι οι σφαγιαζόμενοι άμαχοι).

            Ολιγότευαν οι σκύλοι,
            Και Αλλά εφώναζαν, Αλλά·
            Και των Χριστιανών τα χείλη
            Φωτιά εφώναζαν, φωτιά. (στροφή 68η)

            Λεονταρόψυχα εκτυπιούντο,
            Πάντα εφώναζαν φωτιά,
            Και οι μιαροί κατασκορπιούντο
            Πάντα εσκούζωντας Αλλά. (στροφή 69η)

            Στην 72η στροφή επιχειρείται η έσχατη προσπάθεια μηδενισμού των σφαγμένων αμάχων – μηδενισμού της αξίας τους ως σώμα και ως μνήμη. Το αίμα τους που έχει γίνει σαν ποτάμι στην πεδιάδα, μιαίνει κατά κάποιο τρόπο το «αθώο χορτάρι που πίνει αίμα αντίς για τη δροσιά». Προσοχή: η λέξη «αθώο» χρησιμοποιείται για το χόρτο, την ίδια ώρα που το αίμα 32.000 αμάχων είναι «ρυπαρό αίμα σκυλιών Σαν ποτάμι το αίμα εγίνη
            Και κυλάει στη λαγκαδιά,
            Και το αθώο χόρτο πίνει
            Αίμα αντίς για τη δροσιά. (στροφή 72η)

            Η πτώση της «αθλίας Τριπολιτσάς» έχει ολοκληρωθεί. Η 74η στροφή που ακολουθεί μοιάζει με την αποθέωση του παραλόγου: το αίμα 32.000 σφαγμένων Τούρκων και Εβραίων το ήπιε το «αθώο χορτάρι», ωστόσο η Ελευθερία παραμένει «από τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά». Για το γεγονός ότι επί 39 στροφές οι (έχοντες τα «ιερά κόκαλα») Έλληνες είναι αυτοί που σφάζουν, εκκωφαντική σιωπή...

            Ετούτες οι 39 (35-73) στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερίαν είναι πραγματικά μια μοναδική περίπτωση στην ιστορία της λογοτεχνίας, όπου ένας ποιητής αναλαμβάνει όχι μόνο να δικαιολογήσει αλλά να δοξολογήσει μια ανθρωποσφαγή αμάχων γυναικόπαιδων, θέτοντας την ποίησή του στην υπηρεσία των σφαγέων. Η λογική αντίδραση για τον ιταλόγλωσσο Σολωμό (που ήξερε καλά πως στην Ευρώπη του Διαφωτισμού δεν αρέσουν οι σφαγές αμάχων) θα ήταν να προσπεράσει τη σφαγή των αμάχων της Τριπολιτσάς – μπορούσε κάλλιστα να γεμίσει 39 στροφές με την σφαγή της Χίου και να «καθαρίσει» με όλα τα μελανά σημεία. Το ότι αποφάσισε να ενσωματώσει σε έναν ύμνο «εις την Ελευθερίαν» τη δοξολόγηση μιας σφαγής 32.000 ανθρώπων από μέρους των σφαγέων καταδεικνύει το πόσο θεμελιακή θεωρούσε (αυτός και πολλοί άλλοι) την εθνοκάθαρση της Πελοπονήσου για την ελληνική ανεξαρτησία. Επίσης καταδεικνύει πως ακόμη και για την καρμποναρική Ευρώπη του Διαφωτισμού οι αλλόθρησκοι ήσαν «μιαρά σκυλιά» που ακόμη και το αίμα τους «μιαίνει το αθώο χορτάρι». Τέλος τούτη η σολωμική επιμονή καταδεικνύει ότι η νεώτερη Ελλάδα έβαλε στα θεμέλια του νεότερου πολιτισμού τις πιο σκληροπυρηνικές εθνικιστικές και ρατσιστικές δοξασίες. Το νεό «Ελληνικό Έθνος» δομήθηκε με φαντασιώσεις μίσους και φρίκης: εφεξής «αστροπελέκια τρόμου» θα πέφταν απάνω στους εχθρούς του, τα σπαθιά των στρατιωτών του «λάμπουν-κόφτουν» όποιον βρεθεί μπροστά του, οι πρόγονοι σηκώνονται σαν ίσκιοι από τη γη και παραστέκουν σε κάθε σφαγή «σκύλων» (ελπίζω να μη χρειάζεται να ξαναθυμίσω ποιοι ονομάζονται «σκύλοι»).

            Συμπέρασμα: οι στροφές 35-73 του Ύμνου εις την Ελευθερίαν είναι ένα από τα πιο απάνθρωπα και πιο φριχτά ποιήματα της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Σαφώς και υπήρξαν ποιητές που υποστήριξαν διαφόρους δολοφόνους και λογής φασίστες: μα προσωπικά δεν έχω διαβάσει άλλον ποιητή τέτοιου μεγέθους να δοξολογεί μέσα στην ίδια του την ποίηση τη σφαγή αμάχων από ένοπλους σφαγιαστές. Να το πω αλλιώς: και ο Πάουντ και ο Χάμσουν και ο Σέλιν υποστήριξαν με θέρμη τους Ναζί – ωστόσο κανένας τους δεν δημοσίευσε ένα ποίημα ή πεζό που να δοξολογεί τα Ες Ες περιγράφοντας αναλυτικά το πώς έβαζαν τους Εβραίους στους θαλάμους αερίων. Κι ούτε μπορούμε καλά καλά να αναρωτηθούμε το πώς θα αισθανόμασταν αν ένας Γερμανός ποιητής αποκαλούσε «μιαρά σκυλιά» τους εκτελεσμένους των Καλαβρύτων ή τους Διακόσιους της Καισαριανής δοξολογώντας τους Ναζί που τους εκτέλεσαν. Οι στροφές 35-73 του Ύμνου εις την Ελευθερίαν αποτελούν ένα αδιανόητο ηθικό στίγμα: για τον Σολωμό, για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, για την ίδια την ποίηση, για όλους μας.

            Σαν από τραγική ειρωνεία της μοίρας ο Σολωμός από το τέλος της δεκαετίας του 1820 και μέχρι και το τέλος της ζωής του πέρασε στην αντίπερα πλευρά και καταπιάστηκε με ένα αλωνάκι αδικοσφαγμένων. Στους Ελευθερους Πολιορκημένους προσπαθεί να μιλήσει από τη μεριά ετούτων των σφαγιασμένων – αυτός ο ίδιος που στον Ύμνο δικαίωσε τους σφαγιαστές. Ήταν τόσο μεγάλος ποιητής που το κατάφερε: οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι είναι ένα ποιητικό όριο για ολόκληρη την λογοτεχνία όπου πράγματι η ψυχή ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της – δεν νομίζω πως εδώ και εκατόν πενήντα χρόνια έχει γραφτεί τίποτε ανάλογο. Δεν πιστεύω πως στη ζωή μπορούμε να κρίνουμε τελεσίδικα ανθρώπους από ένα γραπτό τους που γράψαν στα εικοσιπέντε τους ή στα εβδομηνταπέντε τους χρόνια, υπό το κράτος οργής, αυταπάτης ή οποιασδήποτε άλλης συνθήκης ή να ρεφάρουμε «κακές» και «καλές» στιγμές τους. Ο Σολωμός κρίθηκε, κρίνεται και θα κρίνεται από το σύνολο του έργου του. Και αυτό το κείμενο δεν κρίνω τον Σολωμό: κρίνω τον Ύμνο, τις στροφές 35-73 και λέω πως είναι ένα ποίημα που δοξάζει μια ανθρωποσφαγή αμάχων, πως είναι ένα ποίημα που θρησκεύεται με το μίσος του, ένα κήρυγμα πρόδρομου όσο και θεμελιακού εθνοφασισμού.

            Κι εδώ (μια ακόμη) παρένθεση: Υπάρχουν κάμποσοι υποστηρικτές της άποψης πως στα 1821 η σφαγή αμάχων ήταν μια πρακτική ανεκτή, ηθικά επιτρεπτή ή εν πάση περιπτώσει ανήθικη μεν μα παραδεκτά αναμενόμενη, περίπου αυτονόητη.  Αυτή και μόνο η ύπαρξη των Ελεύθερων Πολιορκημένων (ή η ύπαρξη του πασίγνωστου πίνακα Η σφαγή της Χίου του Ευγένιου Ντελακρουά) ακυρώνει το (έμπλεο υποκριτικού ιστορισμού) επιχείρημά τους εν τη γενέση του. Εάν οι σφαγές αμάχων του καιρού εκείνου ήταν περίπου αυτονόητες, τότε γιατί ο πίνακας του Ντελακρουά στα 1824 αναστατώνει την Ευρώπη ολόκληρη και δημιουργεί έντονο φιλελληνικό κλίμα; Εάν η αν
θρώπινη ζωή αξιολόγουνταν ως «απόλυτα ασήμαντη» μπροστά στους πολιτικο-στρατιωτικούς στόχους, τότε γιατί ο αφηγητής των Ελεύθερων Πολιορκημένων δεν έχει δει τόπον ενδοξότερο από το αλωνάκι του Μεσολογγίου; Μα δυστυχώς, όπως σε όλες τις περιπτώσεις του εθνοφασισμού, βασιλεύει το πυκνό και θολό παράλογο: οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου δοκιμάζονται από όλους τους πειρασμούς της ζωής, τον Απρίλη και τον Έρωτα που χορεύουν και γελάνε, την δοξασμένη μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι – αλλά οι πολιορκημένοι της Τριπολιτσάς είναι μιαροί σκύλοι που πρέπει να δεχτούν ένα αστροπελέκι τρόμου μέχρι την «δίκαιη και δοξασμένη» σφαγή του ο Ύμνος λογαριάζει ιερούς μόνο τους αδικοσφαγμένους Έλληνες – οι αδικοσφαγμένοι Τούρκοι και Εβραίοι είναι «καύσιμη ύλη» στο όνομα της «Δικαιοσύνης». Κι όταν σφαγιάζονται, το αίμα τους «μιαίνει» αντί για δροσιά το αθώο χορτάρι�

Τι να κάνουμε: το ερώτημα είναι παλιό και απλό – συχνά μας προκαλεί τρόμο ιδίως όταν, πέρα από μπροσούρες και οδηγίες συλλογικής καθυποταγής, εξατομικεύεται στον καθένα μας: τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι στον δομημένο εθνικισμό μας, απέναντι σε δύο αιώνες ψεμάτων, που διαμόρφωσαν την εκπαίδευσή μας, την οπτική με την οποία βλέπουμε την ιστορία, τη λογοτεχνία, ολόκληρο τον νεολληνικό πολιτισμό, τις παιδικές μας μνήμες. Το να αντισταθεί κανείς τον εθνικισμό προϋποθέτει το να μπορεί να αρνηθεί έναν κομμάτι από τον εαυτό του, από τη ζωή του και τους δομικούς μύθους της κοινωνίας του. Ας πούμε, μια απάντηση μπορεί να είναι εκείνο το εμβληματικό ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού: αντίσταση σε όλους και για όλα, παρελάσεις, προέδρους Εφετείων, φοβερές σημαίες των κρατών, διπλωματία, κρατική εκπαίδευση, φόρο, ως και σε μένα ακόμη που σας ιστορώ. Επίσης απάντηση μπορεί να είναι το να σκεφτόμαστε τον Όργουελ: δεν υπάρχουν ζώα περισσότερο ίσα από τα άλλα, μήτε και αίμα «δικών» μας (πχ. Ελλήνων του Μεσολογγίου) που αξίζει περισσότερο από το αίμα των «άλλων» (πχ. Τούρκων της Τριπολιτσάς). Τέλος απάντηση είναι να μην περιφρονούμε την ανθρώπινη ζωή, με λόγια και πράξεις, όσο μπορούμε. Κι ακόμη, να μην προσπερνούμε αδιαμαρτύρητα την κάθε περιφρόνηση προς την ανθρώπινη ζωή και κάθε εξαγγελία φρίκης – είτε την εκφράζει μια συμμορία έξαλλων Χρυσαυγιτών που υποδύονται τους «φιλάθλους», είτε την εκφράζει ένας πράγματι μοναδικός ποιητής που ωστόσο γράφει για «μιαρά βρέφη που μόλυναν με το αίμα τους το αθώο χορτάρι»...

            Να απαντήσουμε στις εξαγγελίες της φρίκης – σε αυτό το «Λίγα μάτια, λίγα στόματα / θα σας μείνουν ανοιχτά / για να κλαύσετε τα σώματα / που θε νάβρη η συμφορά». Δεν είναι διόλου εύκολο: έχουν επιστρατευτεί κάμποσες ακολουθίες επιχειρημάτων που νομιμοποιούν τη σφαγή αμάχων για χάρη μιας ολέθριας «Ζωτικής Ανάγκης» (στην Γερμανία του Χίτλερ οι λέξεις ήταν σχεδόν οι ίδιες: «Lebensraum» - δηλαδή «Ζωτικός Χώρος»). Μπορεί κανείς να ομαδοποιήσει αυτές τις ακολουθίες σε τρεις κατηγορίες: πρώτη από όλες στέκει η ωμή όσο και αποκρουστική θεωρία του «καταβληθέντος τιμήματος» - και δεύτερη, η επιστημονικοφανής θεωρία του «ιστορικού αναχρονισμού».  Η τρίτη δεν είναι δομημένη θεωρία, είναι η συγκατάβαση: ένα θολό, πηχτό ένστικτο που απλώνεται βαθιά μέσα μας...

            Σαφώς η πιο ξεκάθαρη στην επιχειρηματολογία της είναι η θεωρία του «καταβληθέντος τιμήματος». Σύμφωνα με αυτήν οι σφαγμένοι άμαχοι της ιστορίας (της Τριπολιτσάς και ολόκληρου του κόσμου) εσφαγιάστηκαν νόμιμα και δίκαια εάν οι δολοφόνοι τους πίστευαν σε κάτι «Μεγάλο και Υψηλό». Οι σφαγμένοι άμαχοι λογαριάζονται ως το καταβληθέν τίμημα – κι όσοι διαμαρτύρονται λοιδορούνται ως «διεθνιστούληδες», «δήθεν ανθρωπιστές» που λησμονούν πως «η ιστορία γράφεται με αίμα και όχι με ωραία λόγια». Η θεωρία αυτή είναι η εκφράζει την θέση του καθαρού εθνοφασισμού, αυτού που θεωρεί τον εαυτό του ως αποκλειστικό εκφράζοντα το «Δίκαιο», άρα και νομιμοποιούμενο να σφάζει γυναικόπαιδα προκειμένου να υπερασπιστεί αυτό το «Δίκαιο» - το οποίο βέβαια είναι και «Μεγάλο» και «Υψηλό». 

            Είναι μια πραγματικά αποκρουσιστική ακολουθία επιχειρημάτων του εθνοφασισμού (στα οποία, διόλου συμπτωματικά, οι περισσότερες λέξεις αρχίζουν με κεφαλαίο)· την έχουμε ακούσει όλοι τόσες φορές στα σχολικά μας χρόνια, σε αφασικούς πανηγυρικούς, σε κούφια λόγια πολιτικών, σε λογίδρια και άρθρα πατριδοκαπήλων ή απλώς αλαλαζόντων δημοσιογράφων: «Στην Τριπολιτσά αποδείχτηκε ότι η Ελευθερία έχει το τίμημά της – και το τίμημα αυτό πάντοτε καταβάλλεται ποτισμένο με αίμα... Η Ελευθερία καθαγιάζει το φονικό... Η Ελευθερία κατακτιέται με βία, το Μεγάλο και το Υψηλό θέλει θυσίες... Η Ελευθερία είναι τρομερή, ολόλαμπρη, αμείλικτη, μανιασμένο θηρίο που διψά για αίμα... Η Ελευθερία είναι η Μητέρα της Ζωής που δικαιώνει τον θάνατο». Με άλλα λόγια: 32.000 σφαγμένοι άμαχοι, οι καμένες γυναίκες και τα πολτοποιημένα παιδιά, λογαριάζονται ως «τίμημα ελευθερίας». Οι σφαγείς τους είναι απόλυτα δικαιωμένοι, διότι τους έσφαξαν για κάτι που οι ίδιοι νόμιζαν πως είναι «Υψηλό». Με τον ίδιο τρόπο και την ίδια ακολουθία επιχειρημάτων μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως οι Νεότουρκοι λογάριασαν για «τίμημα της ελευθερίας» τους ενάμιση εκατομμύριο σφαγμένους Αρμενίους, ή πως οι Ναζί προσδιόρισαν ως «τίμημα» της δικής τους «ελευθερίας» 6.000.000 εξοντωμένους Εβραίους. Τόσο καλά...

            Ως επιστέγασμα όλων αυτών των επιχειρημάτων έρχεται σχεδόν πάντοτε και η παράθεση της γνωστής φράση του Τζέφερσον: «Το δέντρο της ελευθερίας ποτίζεται με το αίμα πατριωτών και τυρράνων· είναι το φυσικό της λίπασμα». Η φράση είναι αυτή (που αδικεί τον κατά τα άλλα ουμανιστή Τζέφερσον) είναι ένας ακόμη κρίκος στην εθιμοτυπία της κτηνωδίας: όταν ο τελετουργικός φόνος αποκαλείται λίπασμα, τότε πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάθε είδους σφαγή. Έτσι οι ευάριθμοι υμνητές της Τριπολιτσάς (και κάθε άλλης σφαγής της ιστορίας) δοξολογούν ανθρώπους που δολοφόνησαν γυναικόπαιδα – και θεωρούν νόμιμο που το «δέντρο της ελευθερίας» του ποτίστηκε από αίμα αθώων σφαγμένων. Μα όταν λογαριάζουμε 32.000 αμάχους ως αναλώσιμη σάρκα στον «Υψηλό και Μεγάλο σκοπό μας», και με τόση δοξολογική βεβαιότητα μετατρέπουμε την σφαγή τους σε «δίκαιο» και «ηθική», τότε το Άουσβιτς (: η λογική του Άουσβιτς, η πρακτική του Άουσβιτς, η τελεολογία του Άουσβιτς) είναι κοντά μας, απελπιστικά οικεία, δική μας, πολύ πιο δική μας από όσο νομίζουμε...


            Δύο (τυχαία) δείγματα από τις αναρίθμητες δοξολογίες της σφαγής της Τριπολιτσάς  συνιστούν και οι ακόλουθες δηλώσιες. Η πρώτη έχει ως εξής: «Η Άλωση της Τριπολιτσάς είναι η διαμαντόπετρα στο δαχτυλίδι της νεοελληνικής ιστορίας...». Και η δεύτερη: «Η Άλωση της Τριπολιτσάς είναι το Αγιο Δισκοπότηρο της ιστορίας μας από το οποίο μεταλαμβάνουμε και θα μεταλαμβάνουμε όλοι οι Έλληνες...».

            Τα δύο αυτά αποσπάσματα αποτελούν κατά λέξη απομαγνητοφώνηση δηλώσεων που έγιναν στην Αίθουσα της Παλαιάς Βουλής στις 22-9-2005 σε εκδήλωση για τα 184 χρόνια από την σφαγή της Τριπολιτσάς και αναμεταδόθηκαν από την κρατική Νέα Ελληνική Τηλεόραση την επόμενη ημέρα. Το πρώτο ανήκει σε έναν εν ενεργεία Υφυπουργό Πολιτισμού της Νέας Δημοκρατίας, το δεύτερο σε έναν πρώην Υπουργό Εργασίας τους ΠΑ.ΣΟ.Κ. Φυσικά είναι σαφές πως ως εκλεγόμενοι στην Αρκαδία και οι δύο πολιτικοί άντρες διαγκωνίζονται για το ποιος θα ξεπεράσει τον άλλον σε εθνοφασιστική βλακεία (ο Υπουργός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. κ. Δημήτρης Ρέππας ως εμπειρότερος στην ανοητολογία φαίνεται να κερδίζει τον Υφυπουργό της Ν.Δ. κ. Πέτρο Τατούλη). Μα το ολέθριο δεν αφορά τα δύο συγκεκριμένα πρόσωπα και τις δηλώσεις τους (που υπέπεσαν τυχαία στην αντίληψη του γράφοντως)· το ολέθριο είναι πως εδώ και 150 χρόνια κυριάρχησε στην χώρα μας μια τέτοια κουλτούρα θεσμοθετημένης δοξολογίας του φόνου, που το να αινείς την σφαγή της Τριπολιτσάς είναι πια λόγος τετριμένος, εθιμοτυπικός. Έτσι η πρωτοφανούς ανοησίας δήλωση του τέως Υπουργού αποκτά ένα αλλόκοτη διάσταση: όντως το «Άγιο Δισκοπότηρο του Έθνους» (και όλων των εθνών του κόσμου) είναι ο τελετουργικός φόνος, η σφαγή, ο φόβος και ο θάνατος.

            Το ότι οι δηλώσεις των δύο πολιτικών δεν είναι μια εξαίρεση αλλά ο καθολικός κανόνας της συλλογικής μας κατάφασης στην απανθρωπιά, πιστοποιείται και με μια απλή έρευνα (στα ηλεκτρονικά πια) αρχεία των εφημερίδων. Μόλις στις 25 Σεπτεμβρίου του 2005 ο (έχοντας θητεία έξι μηνών) Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας επισκέπτεται την Τρίπολη και καταθέτει τα διαπιστευτήρια του στον θεμέλιο λίθο του εθνοφασισμού: «Είμαι ευτυχής γιατί είμαι εδώ σήμερα, μια ιστορική μέρα για ολόκληρο τον Ελληνισμό και το Εθνος. Το παράδειγμα των μαχητών της Τριπολ
ιτσάς είναι συνεχώς επίκαιρο» (Ελευθεροτυπία, 26-9-2005). :Δυστυχώς η δειγματοληπτική αρχειακή έρευνα συχνά ανασύρει και περιπτώσεις πικρότερες από τον θεσμικό εθνοφασισμό ενός Προέδρου Δημοκρατίας: στις 24-9-2003 η εφημερίδα Ελευθεροτυπία «γιορτάζει» στην Τρίπολη το αφιερώμενο στην «Άλωση της Τριπολιτσάς» τεύχος του ενθέτου «Ιστορικά». Στην σχετική εκδήλωση διευθυντής της εφημερίδας Σεραφείμ Φυντανίδης δηλώνει πως είναι «η πιο συναρπαστική βραδιά από τις 16 που έχουμε ζήσει στις επισκέψεις μας στις πόλεις της Ελλάδας όπου έχουμε παρουσιάσει ειδικά αφιερώματα» - ενώ πλήθος ιστορικών μιλούν για την «σημαντικότητα της Άλωσης». Ο δήμαρχος Τρίπολης, Δημοσθένης Σωτηρόπουλος (με μια πρόταση σιδηρόδρομο) υπογραμμίζει ότι «αποτελεί καταξίωση της Τριπολιτσάς το γεγονός ότι μια μεγάλη εφημερίδα με πανελλήνια εμβέλεια και ακτινοβολία αφιερώνει ένα ειδικό ένθετό της στην Αλωση της Τριπολιτσάς, στο οποίο υπογράφουν τόσοι καταξιωμένοι επιστήμονες, οι οποίοι καταπιάνονται με την πιο σημαντική νίκη του Αγώνα της πρώτης επαναστατικής χρονιάς, που σηματοδότησε την υπόσταση του ελληνικού κράτους». Φυσικά οι εκπρόσωποι μητρόπολης και νομαρχίας απευθύνουν τον πρέποντα χαιρετισμό, ενώ η βραδιά κλείνει με πλήθος «τιμητικές πλακέτες» από μέρους του Δήμου: στους πρώην υπουργούς Κ. Λαλιώτη και Ι. Ζαφειρόπουλο, στους τότε βουλευτές Π. Τατούλη και Δ. Κωστόπουλο, στον Αρκάδα πρόεδρο του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων κ. Ανδρέα Κιντή, στην πρώην νομάρχη Αθηνών κ. Ελένη Μπεσμπέα και στους Σ. Φυντανίδη και Ι. Κοκόρη... (Ελευθεροτυπία, 24-9-2003 και 26-9-2005). Κάπως έτσι: για ακόμη μια φορά η σφαγή αμάχων γίνεται «νίκη» – και εφημερίδες, από τις οποίες κανείς θα περίμενε αντίσταση στην περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής (και οι οποίες, αν μη τι άλλο, επαγγέλονται αντίσταση σε θεσμοποιημένες βεβαιότητες) παραδίδονται, περίπου άνευ όρων, στην εθιμοτυπική δοξολογία του φόνου.

            Ωστόσο, πέρα από την ευθεία δικαιολόγηση των σφαγών αμάχων ως «όργανο δικαίου» υπάρχει και μία γκάμα επιχειρηματων νομιμοποίησης, δομημένων με όρους ιστορικής διαλεκτικής. Εξαιρετικά διαδεδομένη (και αρκετά επιστημονικοφανής) είναι, λόγου χάρη, η θεωρία του «ιστορικού αναχρονισμού» - οι υποστηρικτές της λένε περίπου τα ακόλουθα: «όσοι μεταφέρουν τις σημερινές τους δήθεν ευαισθησίες σε γεγονότα που έγιναν πριν από διακόσια χρόνια διαπράττουν έναν ηλίθιο και αφελή ιστορικό αναχρονισμό Αν επιχειρήσουμε τη λογική αποδοχή της, θα φτάσουμε στο ακόλουθο τερατώδες συμπέρασμα: κάθε τετελεσμένο γεγονός είναι δικαιολογημένο ακριβώς γιατί τελέστηκε, γιατί αποτελεί μέρος της ιστορικής διαδοχής – ως εκ τούτου η κριτική μας σε οποιαδήποτε εκατόμβη της ιστορίας (είτε είναι η σφαγή των Μηλίων και συνέβη πριν από δυομιση χιλιάδες χρόνια, είτε είναι η βόμβα της Χιροσίμα και συνέβη το 1945) είναι εκ των προτέρων άκυρη. Το σχήμα πάει τρενάκι: άκυρη η κριτική μας, άρα άκυρη η όποια μνήμη μας επί των γεγονότων, άρα άκυρη και η ίδια η ιστορία – εν τω μεταξύ το «αθώο χορτάρι πίνει το αίμα»...

            Υπάρχει, βέβαια, και μια ακόμη αποδοχή του εθνοφασισμού, θολή και βουβή, ριζωμένη στο υποσυνείδητο και (για αυτό) πολύ καθολικότερη: είναι η συγκατάβαση, ετούτο το τρομερό «ναι-εγινε-μα-τι να-κάνουμε». Ο Αλμπέρ Καμί στα Γράμματα σε έναν Γερμανό φίλο, γράφει: Αυτή είναι η μεγαλύτερη διαφορά μας: δεχτήκατε με συγκατάβαση την απελπισία. Μίλησα πριν για το Άουσβιτς: αλίμονο, γύρω από τα στρατόπεδα που καίγονταν άνθρωποι, κάποιοι άλλοι άνθρωποι σηκώνονταν το πρωί, πήγαιναν στις δουλειές τους, έτρωγαν για βράδυ, έκαναν έρωτα, έπεφταν για ύπνο. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν την βεβαιότητα πως ήταν αθώοι, επί της ουσίας όμως δέχονταν την απελπισία με την ακόλουθη συγκατάβαση: «οι καμινάδες καπνίζουν-εμείς δεν ξέρουμε-έτσι είναι η ζωή». Παρόμοια κι εμείς επιστρατεύουμε τη συγκατάβαση για να μπαλώσουμε την παλιά φρίκη: «εντάξει μωρέ και με την Τριπολιτσά», λέμε, «ένας πόλεμος ήταν πριν από διακόσια χρόνια, έγιναν και μερικές αγριότητες, μερικά έκτροπα, τι να κάνουμε, έτσι είναι η ζωή». Όχι, δεν είναι έτσι η ζωή· έτσι είναι η συνενοχή.

            Συχνά γυρνούμε στην ποίηση, όχι για να διαβάσουμε δοξολογίες σφαγών μα για να (ξανα)σκεφτούμε τις λέξεις. Θυμάμαι τον στίχο του Ελύτη: θάλασσα λανθασμένη δεν γίνεται. Σε όσους τον έχουμε διαβάσει (σε όσους γνωρίζω εγώ τουλάχιστον) ο στίχος αυτός ασκεί μια ακατανίκητη γοητεία, όχι τόσο για αυτό που λέει, όσο για την απόφαση με την οποία το λέει: ναι, θάλασσα λανθασμένη δεν γίνεται – και καμία εξουσία, καμία ισχύς, καμία δύναμη δεν μπορεί να μας επιβάλει το αντίθετο. Ωστόσο, θαρρώ πως είναι καιρός να πάρουμε κι άλλες αποφάσεις, πιθανώς λιγότερο ποιητικά διφορούμενες, και σίγουρα περισσότερο πεζές όσο και πικρές, σημαντικές ωστόσο για να μην γερνούμε με χαλασμένες λέξεις και φενακισμένες διακηρύξεις, ψευτιές και παρωπίδες, κακοφορμισμένες μνήμες και παμπάλαιες ασκήσεις μίσους. Το κείμενο τελειώνει και η απόφαση απομένει στα χέρια μας: να μην δεχόμαστε με συγκατάβαση την απελπισία. Οι άνθρωποι που σφαγιάζουν γυναίκες και παιδιά είναι για πάντοτε σκλάβοι – αλίμονο, συνειδητά ή ασυνείδητα, σκλάβοι είμαστε και όσοι τους χειροκροτούμε. Γιατί, παρόμοια με τη λανθασμένη θάλασσα, ελευθερία που σφάζει αμάχους δεν γίνεται.

 
(Μια πρώτη μορφή αυτού του κειμένου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής, στις 10-4-2005, 17-4-2005 και 24-4-2005. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο Σημειώσεις για το τρεμάμενο σώμa που εκδόθηκε τον Μάιο του 2006 στη σειρά «Αντιρρήσεις» των εκδόσεων Τυπωθήτω.)

Για την εθνοκαθαρση της Τριπολιτσας μπορεις να διαβασεις και εδω: http://www.thmmy.gr/smf/index.php?topic=8065.0 ;)

Της αυγής δροσάτο αέρι,
δεν φυσάς τώρα εσύ πλιο
στων ψευδόπιστων το αστέρι.
φύσα, φύσα εις το σταυρό...

ixic_

Να ρωτησω κατι, γιατι δεν συγχωνευετε τα 2 topics?

νομίζω ότι είναι διακριτές περιπτώσεις....

εδώ η συζήτηση αφορά το τι επιλέξαμε να έχουμε ως εθνικό σύμβολο, ενώ εκεί μιλάμε καθαρά για το γεγονός αυτό καθεαυτό....

Συμφωνώ!
Είναι δύο διακριτά θέματα, άσχετα εάν βασίζονται στο ίδιο γεγονός.
Άσε που ο τίτλος χτυπάει και διαφορετικά :)