THMMY.gr

Πόσες φορές έχετε ακούσει το τραγούδι του Moby "We are all made of Stars"; Είμαι σίγουρος οι περισσότεροί σας πολλές! Σκεφτήκατε ποτέ ότι ο στίχος αυτός μπορεί να ενέχει μια δόση αλήθειας, ή και να είναι απόλυτα αληθής, ή τον  αντιμετωπίσατε σαν ένα ακόμα στιχάκι που γράφτηκε "ποιητική αδεία" και απλά αφεθήκατε απλώς να ταξιδέψετε μαζί του;



"No one can stop us now,
'Cause we are all made of Stars!"



Τα φώτα χαμηλώνουν, 3, 2, 1 ...πάμε!
Ας ξεκινήσουμε ένα μαγικό ταξίδι, όπου ο μοναδικός σκοπός δεν θα είναι ο προορισμός, αλλά και να δούμε τα τοπία της διαδρομής...

Ας γυρίσουμε με το μυαλό μας αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια πίσω. Τότε που γεννήθηκε το Σύμπαν, που όπως όλα αναντίρρητα πλέον δείχνουν δημιουργήθηκε από μια Μεγάλη Έκρηξη (αν είναι η πρώτη, ή η τελευταία, ή απλά μια ακόμα σε έναν αέναο κύκλο διαστολών και συστολών του Σύμπαντος, λίγη σημασία έχει).

Τότε, ο Δημιουργός, φαίνεται να έκανε ένα τραγικό λάθος. Κατά τη διάρκεια της πρώτης μέρας της Δημιουργίας, "κάτι δεν πήγε καλά". Αντί των 92 (γνωστών έως τώρα) διαφορετικών ατόμων που είναι δυνατόν να δημιουργηθούν στη φύση, δημιουργήθηκαν μόνο ...δύο: το υδρογόνο και το ήλιο. Τη θεωρητική αυτή πρόβλεψη, ήρθε αργότερα να μας επιβεβαιώσει η παρατήρηση και ανάλυση της σύστασης αστέρων πρώτης γενιάς του Σύμπαντος μας.

Βλέπω ήδη την απορία να σχηματίζεται στα πρόσωπα μερικών σας. Αλλά, δεν έφθασε ακόμα η ώρα.

Μετά τη πρώτη φάση της Δημιουργίας το σύμπαν αποτελούταν από ένα τεράστιο νέφος υδρογόνου και ηλίου (με το υδρογόνο να κυριαρχεί). Στο νεοσύστατο Σύμπαν τώρα, τα ηνία παίρνει μια δύναμη που στη πρώτη φάση της Δημιουργίας του ήταν ασήμαντη. Η βαρύτητα - αυτή θα είναι που θα αναλάβει το ρόλο της "αποκατάστασης" του "αρχικού λάθους". Οποιαδήποτε τυχαία διακύμανση της ύλης του Κοσμικού Νέφους τύχει να δημιουργήσει κάποια συσσώρευση ύλης σε κάποια περιοχή του νέφους, η συσσώρευση αυτή αποτελεί εφεξής κέντρο έλξεως για τα υπόλοιπα γειτονικά άτομα, λόγω της βαρύτητας. Επειδή παρόμοια ελκτικά κέντρα δημιουργούνται πολλά, τα αρχικά ομοιόμορφο νέφος εξελίσσεται έτσι σε διάσπαρτες περιοχές συμπυκνώσεως ύλης. Οι συμπυκνώσεις αυτές δημιουργούν τους πρωτογαλαξίες.

Όπως η αρχική ομοιομορφία του νέφους παραβιάστηκε από τους πρωτογαλαξίες, έτσι και τυχαία υποσυμπυκνώματα ύλης σε κάθε πρωτογαλαξία παραβιάζουν την ομοιομορφία του και είναι οι πρόγονοι των αστέρων.


Πως δημιουργείται αλήθεια ένα αστέρι; Συνοπτικά, μια τυχαία συμπύκνωση της ύλης αρχίζει να συσσωρεύσει σωματίδια από το περιρρέον νέφος. Καθώς η συσσωρευμένη ύλη αυξάνει, αυξάνει η βαρύτητα του "σώματος' που δημιουργείται, και οι συγκρούσεις των σωματιδίων, αρχίζουν να ανεβάζουν τη θερμοκρασία στο κέντρο της συσσώρευσης. Καθώς η βαρυτική σύνθλιψη συνεχίζει, η θερμοκρασία αυξάνει δραματικά, κι όταν εγγίσει του 10.000.000 βαθμούς κελσίου, το υδρογόνο του αρχίζει κυριολεκτικά να καίγεται σχηματίζοντας στη αρχή δευτέριο και στη συνέχεια ήλιο. Από τη στιγμή που το άστρο αρχίσει να "καίει", η συσσώρευση ύλης σταμάτα, και έχει πλέον γεννηθεί ένα αστέρι.

Ο βίος του αστεριού μπορεί να οριστεί σαν μια διαρκής πάλι ενάντια στη βαρύτητα που τείνει να το συνθλίψει. Προκειμένου να επιβιώσει είναι αναγκασμένο, μέσω των πυρηνικών αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα στο κέντρο του, να παράγει ποσά ενέργειας ικανά να αντισταθμίσουν τη δύναμη της βαρύτητας που η ίδια του η ύλη δημιουργεί, καθιστώντας έτσι μια δυναμική ισορροπία. Το σχήμα του και το μέγεθός του έχουν σταθεροποιηθεί.

Σε αυτό τον αγώνα επιβίωσης, επιστρατεύει όλα του όπλα. Το πρώτο, είναι το προφανές, το υδρογόνο. Για εκατομμύρια χρόνια "καίει' τις διαθέσιμες ποσότητες υδρογόνου του. Σε αυτό το στάδιο βρίσκεται ο ήλιος μας για περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, και ευτυχώς τουλάχιστον για τα επόμενα πέντε... Όμως τίποτα δεν διαρκεί για πάντα και συν αυτώ ας αναλογιστούμε ότι ένα άστρο μπορεί να "κάψει" μόνο ένα μικρό μέρος του διαθέσιμου υδρογόνου του.

Δεν θα παραδοθεί όμως έτσι εύκολα στη βαρύτητα το άστρο.

Καθώς το υδρογόνο "καίγεται", δημιουργείται ήλιο. Όταν λοιπόν το υδρογόνο εξαντληθεί, η βαρύτητα τείνει ξανά να το συνθλίψει. Αυτό το στιγμιαίο "ρύγχος" του άστρου, δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερες θερμοκρασίες μέσα του, που επιτρέπουν τη καύση του δημιουργηθέντος ηλίου. Τώρα μάλιστα, η ενέργεια που δημιουργείται είναι πολύ μεγαλύτερη από προηγουμένως, με αποτέλεσμα η πίεση στο εσωτερικό του όχι μόνο να εξισορροπεί τη βαρύτητα, αλλά να ωθεί το αστέρι σε μια γιγαντιαία διαστολή. Όταν ο Ήλιος μας περάσει στο στάδιο του "Ερυθρού Γίγαντα", οι διαστάσεις του ενδέχεται θα αγγίξουν τη τροχιά της Γης, κι αν αυτό γίνει η Γη θα ενσωματωθεί πλέον με αυτόν.


Παρένθεση, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε λίγο τη ...ψυχολογική πλευρά του ζητήματος (πέρα από τη δεδομένη επιστημονική). Μερικοί λένε ότι  "Οι περίοδος που οι αστέρες γίνονται ερυθροί γίγαντες, είναι οι περίοδος που κάνουν τις τρέλες τους, ξοδεύοντας αλόγιστα ενέργεια. Η μόνη διαφορά με εμάς είναι ότι τα αστέρια  περνούν το στάδιο της εφηβείας μετά την ωρίμανση τους, λίγο πριν από το τέλος της ζωής τους". Άλλοι λένε, ότι το άστρο πανικοβάλλεται, μπροστά στον επικείμενο χαμό του, και στη συνειδητοποίηση του ότι όπως κάθε τι στη φύση, ούτε αυτό πρόκειται να υπάρχει για πάντα. Πάνω σε αυτό το πανικό, χάνει τα λογικά του. Προσωπικά, προτιμώ το δεύτερο, αλλά αυτό είναι απλά θέμα αντιμετώπισης των πραγμάτων. Κλείσιμο παρένθεσης.

Και τώρα ήρθε ώρα να σας δώσω ένα στοιχείο. Όπως από τη καύση του υδρογόνου παράγεται ήλιο, και το ήλιο εν συνεχεία καίγεται, και από τη καύση του ηλίου παράγεται άνθρακας. Από τη καύση του άνθρακα, οξυγόνο. Από τη καύση του οξυγόνου... Στοιχεία οικεία στο γήινό μας περιβάλλον αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους, όπως ο άνθρακας, το οξυγόνο, το μαγνήσιο, το πυρίτιο, το θείο ... μέχρι τη δημιουργία του σιδήρου. Ο σίδηρος είναι το πιο σταθερό στοιχείο στη φύση και δεν μπορεί να παραχθεί ενέργεια καίγοντάς τον σ' ένα βαρύτερο στοιχείο.


Και τώρα τι;
Τώρα αρχίζει η πραγματική κατάρρευση...

Το άστρο μη έχοντας πλέον πηγή ενέργειας, παραδίδεται πλέον στη βαρυτική σύνθλιψη. Υπάρχουν διάφορες καταλήξεις, μιας και υπάρχουν διάφοροι ...χαρακτήρες άστρων.

Υπάρχουν τα άστρα που είναι μικρά ή απλά συνηθισμένου μεγέθους, και καίνε συντηρητικά την ενέργεια τους προκειμένου να ζήσουν πολλά δισεκατομμύρια χρόνια, φοβούμενα, αρνούμενα και κλείνοντας τα μάτια τους στο θάνατο. Δεν θέλησαν ποτέ να μεγαλουργήσουν, παρά κοιτούσαν τη πάρτη τους, και ξεγέλαγαν τον εαυτό τους ως που ο χρόνος τέλειωσε. Η μικροψυχία μιας τέτοιας στάσης ζωής θα φανεί και στο τέλος τους, όπου ό,τι στοιχείο παρήγαγαν, θα το κρατήσουν για τον εαυτό τους και θα το πάρουν μαζί τους, στο  ...τάφο τους. Όπου πλέον το σώμα τους θα αποκτήσει το μέγεθος της ψυχής τους, ενός ..νάνου, που σιγά σιγά θα σβήνει έως ότου από λευκός να γίνει μελανός. Ένα μικρό μαύρο κουφάρι να στροβιλίζεται στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος, ασήμαντο και μόνο. Δεν θέλω να σας απογοητεύσω, αλλά ο Ήλιος μας είναι ένα τέτοιο άστρο.


Υπάρχει, μια δεύτερη κατηγορία, που δεν φοβήθηκε το θάνατο
, αλλά ούτε τον αγνόησε. Αυτή η κατηγόρια "έζησε γρήγορα και πέθανε νωρίς". Κατά τη διάρκεια της ζωής τους, λάμπουν δυνατά και είναι μεγάλα. Συνήθως είναι 15 και 20 φορές μεγαλύτερα άπ' ό,τι ο δικός μας Ήλιος. Σαν μεγάλα, όμως, άστρα είναι καταδικασμένα να ζήσουν μόνο μερικά εκατομμύρια χρόνια, ίσως και λίγο παραπάνω. Όταν ξεκινήσει η βαρυτική σύνθλιψη, αρνούνται να δεχθούν παθητικά το θάνατό τους, μέσα σε μια κατακλυσμιαία έκρηξη (supernovae) σκορπούν τα σωθικά τους στο Σύμπαν, και ό,τι πολύτιμο παρήγαγαν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο θάνατος τους, ήταν η απαρχή της ζωής μας. Ως συνέχεια μιας τέτοιας ζωής, το τέλος τους δεν μπορεί παρά να είναι μελαγχολικά όμορφο, αλλά και μεγαλόπρεπο. Στη θέση τους παραμένει ένας μικρός, αστέρας, που "πάλλεται" και λάμπει σαν μοναχικός φάρος στην απέραντη σκοτεινή θάλασσα του Σύμπαντος (pulsar).




Υπάρχει βέβαια και μια τρίτη κατηγορία, η οποία όμως αγνόησε το θάνατο. Άστρα κατά πολύ μεγαλύτερα από τον Ήλιο μας. Αστέρια μεγαλόπρεπα, που ως τέτοια δεν θα μπορούσαν να έχουν ένα μικρόψυχο τέλος, και εν μέσω μιας κατακλυσμιαίας έκρηξης σκορπίζουν και αυτά την ύλη-σπέρμα τους στο Σύμπαν. Αλλά, η ύβρις τους παραμένει. Αυτά τα άστρα έχουν τις πιο σκοτεινές και δυσοίωνες προοπτικές. Αφού, σκορπίσουν την ύλη τους στο Σύμπαν, η κατάρρευσή τους δεν σταματά, αλλά καταρρέουν τραγικά μέσα στον ίδια τους ύλη, έως ότου σβήσουν οριστικά σε μια μαύρη τρύπα, διαρρήξουν το χωροχρονικό συνεχές ως απελπισμένη εκδίκηση στο θάνατο, αλλά παρ' όλα αυτά, χαθούν για πάντα.

Μια μαύρη τρύπα - Παρόλο που η βαρυτικό πεδίο των μαύρων τρυπών είναι τόσο ισχυρό που δεν αφήνει ούτε το φως να διαφύγει, μπορούμε να εντοπίσουμε την ακτινοβολία των υπέρθερμων μαζών που είναι έτοιμες να απορροφηθούν από αυτή - Επιστημονική και ψηφιακά επεξεργασμένη φωτογραφία-μοντέλο που στηρίζεται σε στοιχεια από το τηλεσκόπιο Chandra.

Η εκτόξευση τεράστιων ποσοτήτων ύλης στο διάστημα από την έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς, εμπλουτίζει το "άγονο" σύμπαν με τα στοιχεία που ο Δημιουργός παρέλειψε να δημιουργήσει εκείνη τη πρώτη μέρα. Μάλιστα, μια τέτοια έκρηξη δημιουργεί συνθήκες κατάλληλες για τη δημιουργία ακόμα πιο σύνθετων πυρήνων από αυτών του σιδήρου, όπως ο άργυλος, ο χρυσός ή το ουράνιο.

Εκτός αυτού όμως, η έκρηξη τους συνταράσσει το χώρο στον οποίο βρίσκονται, και τα νέφη μεσοαστρικής ύλης που αυτός εμπεριέχει. Ως αποτέλεσμα αυτού, νέες τυχαίες συμπυκνώσεις ύλης δημιουργούνται που οδηγούν στο σχηματισμό νέων αστέρων. Η περιοχή γίνεται λίκνο νέων αστεριών.


Μόνο που αυτή τη φορά τα αστέρια δεν θα αποτελούνται μόνο από υδρογόνο και ήλιο, αλλά και από όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του περιοδικού πίνακα. Το γεγονός αυτό βέβαια λίγο μας ενδιαφέρει, μιας και δεν ζούμε πάνω σε αστέρια, αλλά κάτι άλλο συγκλονιστικό συμβαίνει σε αυτή τη περίπτωση.

Γύρω από τα νέα αστέρια πλέον, δημιουργούνται μικρότερες συμπυκνώσεις που τα αστέρια κατά τη περίοδο της συσσώρευσης δεν μπορούν να ενσωματώσουν, γιατί αποτελούνται από βαρύτερα στοιχεία που δεν μπορούν να ενσωματώσουν με τη δεδομένη βαρύτητα του αστεριού. Αντίθετα φυλακίζονται στο βαρυτικό πεδίο του άστρου, και το ακολουθούν για πάντα. Αυτές οι συμπυκνώσεις όμως είναι πολύ μικρές για να αρχίσουν να φωτοβολούν.



Είναι οι πλανήτες. Και σε ένα από αυτούς ζούμε κι εμείς. Κι αν ο πλανητής μας υπάρχει μας, το οφείλουμε σε ένα άστρο που πριν πεθάνει, σκόρπισε την ύλη του στο Σύμπαν.

Και όλοι εμείς, και όλα όσα υπάρχουν γύρω μας, είναι φτιαγμένα από αστερόσκονη!









ixic_

Φιλε ΚΟΡΥΦΑΙΟ!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Για το κλεισιμο, ισως θα 'πρεπε να παραπεμψουμε στο ντοκυμαντερ "Powers of Ten" των Charles & Ray Eames

Το ειχε ανεβασει ο Δημακης, οσοι δεν το προλαβατε, επικοινωνηστε μαζι μου :)

Ποτέ δε μου άρεσαν αυτά τα υπεραπλουστευτικά ψευτοφιλοσοφικά γλυκανάλατα κείμενα...
Ομοίως για τα υπεραπλουστευτικά ψευτοφιλοσοφικά γλυκανάλατα ντοκιμαντέρ.

BTW για το εν λόγω ντοκιμαντέρ, επειδή πιθανόν να μη βρω ποτέ άλλη ευκαιρία: Τα κουάρκ δεν υποδιαιρούνται σε μικρότερα σωματίδια, γι'αυτό άλλωστε και ονομάζονται στοιχειώδη. Αλλά και κάτι τέτοιο να συνέβαινε, δε θα το είχαν ανακαλύψει το 1970. Από τότε ήθελα να σου το πω (ξέρει ποιος ::)).

 ^notworthy^ ^notworthy^ ^notworthy^

xristofore τέλειο!!!

ευχαριστώ για τα όποια καλά σχόλια :)
έφαγα τρεις ώρες να το γράψω το παραπάνω, οπότε όπως και να χει είναι μια ικανοποίηση...

ixic_

Ένας μεγάλος δημιουργός της 9ης τέχνης έχει πει:
"Δούλευα αυτή την ιστορία μήνες. Και αναρωτιόμουν αν άξιζε να πέσει τόση δουλειά για 20 σελίδες οι οποίες θα διαβάζονταν σε 10λεπτά. Αλλά μετά σκέφτηκα ότι θα τη διάβαζαν παραπάνω από ένας αναγνώστες, και πολλαπλασιάζοντας τους χρόνους... αξίζει οπωσδήποτε!"
Ή κάτι τέτοιο :)
Καλή δουλειά χριστόφορε!

 :) Πολυ ωραιο...  Αξιζε και παραξιζε τον κοπο. :)

Εγώ πάλι θα σας προτείνω για πολλοστή φορά το blog www.badastronomy.com - ο Phil Plait πραγματικά σου μεταδίδει τον ενθουσιασμό του για την επιστήμη.

Χριστοφορε εισαι καταπληκτικος αφηγητης. Και οι φωτογραφιες ηταν θεικες.

Πολύ τέλειο ixic !!!

Τώρα επιτέλους κατάλαβα την ερμηνεία του pulsar ;)

Τέλειο Χριστόφορε!
Όσο το διάβαζα πίστευα όλο και περισσότερο ότι γράφτηκε από κάποιον επαγγελματία
συγγραφέα εκλαικευμένων επιστημονικών έργων.
Μήπως να το ξανασκεφτόσουν? ;) 8)