THMMY.gr

Για τη ζωή του Ευκλείδη είναι γνωστά λίγα πράγματα: ήταν σύγχρονος του
Αρχιμήδη και πιθανόν να μαθήτευσε στην Ακαδημία του Πλάτωνα στην Αθήνα.
Κατά την κυριαρχία του Πτολεμαίου Α' στην Αλεξάνδρεια ίδρυσε ο Ευκλείδης
μία Σχολή. ʼλλες αξιόλογες τεκμηριωμένες πληροφορίες δεν υπάρχουν.



Το κυριότερο σύγγραμμα του Ευκλείδη, υπό τον τίτλο «Στοιχεία» που
υποδιαιρείται σε 13 βιβλία, αποτελεί το σπουδαιότερο έργο των
αρχαιοελληνικών Μαθηματικών και είναι ακόμα η βάση των σχολικών
Μαθηματικών. Σ' αυτό το σύγγραμμά του παρουσιάζει ο Ευκλείδης, με
σύντομη και ακριβή μορφή μία συστηματική, απαγωγική- αξιωματική σύνοψη
και προσαρμογή όλων των προευκλείδιων μαθηματικών γνώσεων, τις οποίες
συμπλήρωσε με θεωρήματα δικά του και άλλα συγχρόνων του Μαθηματικών. Τα
πρώτα έξι βιβλία καλύπτουν τη Γεωμετρία του επιπέδου, τα βιβλία επτά
μέχρι εννέα την Αριθμητική και τη Θεωρία Αριθμών. Το δέκατο βιβλίο
αναφέρεται στους άρρητους αριθμούς και τα τρία τελευταία βιβλία στη
Στερεομετρία.



Η Γεωμετρία του Ευκλείδη απετέλεσε το θεμέλιο για την ανάπτυξη της
«δυτικής» επιστήμης και τεχνικής και σ' αυτή τη Γεωμετρία στηρίζονται οι
προϋποθέσεις της κλασικής Φυσικής από την Αναγέννηση και μετά. Μόλις το
19ο αιώνα διαπιστώθηκε όμως (Λάμπερτ, Γκάους, Μπολυάι, Λομπατσέβσκι
κ.ά.) ότι η ευκλείδεια Γεωμετρία στηρίζεται στην απλοϊκή αντίληψη του
επίπεδου χώρου, ο οποίος είναι μεν χρήσιμος για την περιοχή που
αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του ένας άνθρωπος, αλλά όχι για πολύ
μεγάλες τιμές των φυσικών μεγεθών (αποστάσεις, ταχύτητες, μάζες κτλ.)
Τότε παύει να ισχύει η επίπεδη αντίληψη και μαζί της η ευκλείδεια
Γεωμετρία, επειδή στην πραγματικότητα ο χώρος είναι κυρτός! Έτσι η
Γεωμετρία συμπληρώνεται με βάση αντιλήψεις που στηρίζονται στον
υπερβολικό, ελλειπτικό κ.ά. χώρο.



Η πρώτη επιστημονική προσέγγιση των οπτικών φαινομένων, από μαθηματική
άποψη, γίνεται από τον Ευκλείδη, τον 4ο π.χ. αιώνα, μέσα από τις
προτάσεις που διατυπώνει και αποδεικνύει στην Οπτική του. Στην μελέτη
αυτή ο Ευκλείδης συγκεντρώνει και καταγράφει όλες τις μέχρι τότε
εμπειρικές γνώσεις γύρω από την οπτική αντίληψη και επιχειρεί μία
γεωμετρική ερμηνεία των οπτικών φαινομένων.



O Ευκλείδης ήταν ο πρώτος που έδωσε τον ορισμό της έννοιας γραμμή τον 3ο
αιώνα π.X. Ο ορισμός του Ευκλείδη ήταν ο παρακάτω: γραμμή είναι μήκος
απλατές, δηλαδή ένα γεωμετρικό αντικείμενο που έχει μήκος αλλά δεν έχει
πλάτος. Ο ορισμός αυτός ήταν ο μοναδικός που είχαν οι μαθηματικοί για
1.850 περίπου χρόνια.

Ήταν πριν 100 χρόνια όταν ο Max Planck δημοσίευσε μια εργασία η οποία
γέννησε την μετέπειτα κβαντομηχανική, έτσι τουλάχιστον λέει η ιστορία. Η
ιστορία αποκαλύπτει, όμως, ότι ο Planck δεν αναγνώρισε αμέσως τις
συνέπειες της εργασίας του και ξεκίνησε τη νέα επιστημονική επανάσταση
αντίθετα προς τη θέλησή του.



Γεννημένος το 1858, και γιος ενός καθηγητή του δικαίου, ο Planck έγινε
καθηγητής φυσικής στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου το 1889. Η διδακτορική
του διατριβή από το πανεπιστήμιο του Μονάχου ήταν πάνω στον δεύτερο
θερμοδυναμικό νόμο, ο οποίος αποτέλεσε και θέμα πολλών δημοσιεύσεών του
μέχρι το 1905. Οι σκέψεις του Planck επικεντρώνονταν στην ιδέα της
εντροπίας και πως θα κατανοήσουμε την μη αντιστρεπτότητα στη βάση της
διατύπωσης του δεύτερου νόμου με τη γλώσσα της εντροπίας.



Στα 1890 η συζήτηση για το δεύτερο νόμο επικεντρώθηκε στη στατιστική ή
πιθανοκρατική ερμηνεία την οποία ο Ludwig Boltzmann πρότεινε στην αρχική
της μορφή το 1872 και την επεξέτεινε το 1877. Σύμφωνα με την
μοριακή-μηχανιστική ερμηνεία του Boltzmann, η εντροπία ενός συστήματος
είναι το συλλογικό αποτέλεσμα των μοριακών κινήσεων. Ο δεύτερος νόμος
έχει μόνο στατιστική ισχύ. Η θεωρία του Βoltzmann η οποία προϋπέθετε την
ύπαρξη ατόμων και μορίων αμφισβητήθηκε από τον Wilhelm Ostwald και
άλλους «ενεργητικολόγους» που ήθελαν να απαλλάξουν τη φυσική από τη
χρηση εννοιών όπως τα άτομα και μόρια και να την θεμελιώσουν στην
ενέργεια και στα συναφή μεγέθη.



Ποια ήταν η θέση του Planck σ' αυτή τη διαφωνία; Κανείς θα περίμενε ότι
θα έπαιρνε το μέρος των νικητών, ή τέλος πάντων αυτών που σύντομα
αποδείχτηκαν νικητές δηλαδή του Boltzmann και των ατομιστών. Αλλά δεν
συνέβη έτσι. Η πίστη του Planck στην απόλυτη ισχύ του δεύτερου νόμου τον
έκανε όχι μόνο να απορρίψει την στατιστική άποψη του Boltzmann για την
θερμοδυναμική αλλά επίσης να αμφισβητήσει την ατομική υπόθεση στην οποία
στηριζόταν. Ήδη από το 1882 ο Planck συμπέρανε ότι η ατομική δομή της
ύλης ερχόταν σε αντίθεση με τον νόμο της αύξησης της εντροπίας. Είχε
προβλέψει ότι: «Θα υπάρξει μια σύγκρουση μεταξύ αυτών των δύο υποθέσεων
που θα κάνει τη μια από τις δύο να σβήσει».



Όσο για το αποτέλεσμα της διαμάχης έγραψε ότι: « Παρά την μεγάλη
επιτυχία της ατομικής θεωρίας στο παρελθόν, τελικά θα πρέπει να την
εγκαταλείψουμε και να ταχθούμε υπέρ της υπόθεσης της συνεχούς δομής της
ύλης.»



Παρόλα αυτά η αντίθεση του Planck στον ατομισμό εξασθένισε κατά τη
δεκαετία του 1890 καθώς αναγνώρισε τη δύναμη της υπόθεσης και την
ενοποίηση που θα έφερνε σε μια πληθώρα φυσικών και χημικών φαινομένων. Η
στάση του όμως προς τον ατομισμό παρέμεινε σκεπτικιστική και συνέχισε να
δίνει προτεραιότητα στη μακροσκοπική θερμοδυναμική και να αγνοεί τη
στατιστική θεωρία του Boltzmann. Πράγματι το 1895 ήταν έτοιμος να
συμμετάσχει σε ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα για να διερευνηθεί η
αντιστρεπτότητα με ένα μοντέλο της μικρομηχανικής ή της
μικροηλεκτροδυναμικής που δεν θα περιείχε εκπεφρασμένα την ατομική
υπόθεση. Το πρόγραμμα αυτό δεν εξέφραζε μόνο το βαθύ ενδιαφέρον του
Planck στην έννοια της εντροπίας αλλά επίσης έδειχνε την αριστοκρατική
του στάση προς τη φυσική: Εστίαζε την προσοχή του στις θεμελιώδεις όψεις
και περιφρονούσε τις πιο πεζές και εφαρμοσμένες ιδέες. Η εμμονή του στην
εντροπία την οποία συμμερίζονταν μόνο λίγοι φυσικοί, δεν εμφανιζόταν να
είναι κεντρικής σημασίας ή ότι εξασφαλίζει ουσιώδη αποτελέσματα. Και
όμως γι αυτόν συνέχιζε να είναι.



Ακτινοβολία μέλανος σώματος

Από τη σκοπιά του Planck και των συγχρόνων του, ήταν φυσικό να
αναζητείται μια εξήγηση του νόμου της εντροπίας στην ηλεκτροδυναμική του
Maxwell. Εν πάσει περιπτώσει η θεωρία του Maxwell ήταν θεμελιώδης και
υποτίθετο ότι ερμήνευε τη συμπεριφορά των μικροσκοπικών ταλαντωτών που
παράγουν την ακτινοβολούμενη θερμότητα από ένα μαύρο σώμα. Ο Planck
αρχικά πίστευε ότι είχε δικαιολογήσει την μη αντιστρεψιμότητα της
διαδικασίας ακτινοβολίας μέσω της έλλειψης συμμετρίας ως προς το χρόνο
στις εξισώσεις του Maxwell. Δηλαδή ότι οι νόμοι της ηλεκτροδυναμικής
διακρίνουν μεταξύ παρόντος και παρελθόντος, μεταξύ χρόνου που κυλάει
προς τα εμπρός και χρόνου που κυλάει προς τα πίσω. Όμως το 1897 ο
Boltzmann κατέρριψε αυτό το επιχείρημα. Ο Boltzmann έδειξε ότι η
ηλεκτροδυναμική δεν εξασφαλίζει ?βέλος του χρόνου? περισσότερο από ότι η
μηχανική. Ο Planck έπρεπε να βρει άλλο δρόμο για να δικαιολογήσει την μη
αντιστρεπτότητα.



Η μελέτη της ακτινοβολίας του μέλανος σώματος είχε ξεκινήσει το 1859,
όταν ο Robert Kirchhoff , ο προκάτοχος της έδρας του Planck στο Βερολίνο
σχολίαζε ότι αυτή η ακτινοβολία ήταν θεμελιώδους φύσης. Την δεκαετία του
1890 αρκετοί πειραματικοί και θεωρητικοί φυσικοί ερευνούσαν την
φασματική κατανομή της ακτινοβολίας. Σημαντική πρόοδος είχε επιτελεσθεί
το 1896 όταν ο Wien βρήκε ένα μαθηματικό νόμο που ήταν σε συμφωνία με
τις ακριβείς μετρήσεις που εκτελούνταν στο Physikalisch-Technische
Reichsanstalt στο Βερολίνο.

Ο νόμος του Wien εστερείτο όμως μιας ικανοποιητικής θεωρητικής βάσης και
γι αυτόν τον λόγο δεν έγινε αποδεκτός από τον Planck. Είναι σημαντικό ν'
αναφερθεί ότι η μη ικανοποίηση του Planck δεν οφειλόταν στον ίδιο τον
τύπο του Wien τον οποίο αποδεχόταν πλήρως αλλά στον τρόπο παραγωγής του
από τον Wien. Ο Planck δεν ενδιαφερόταν να παράγει έναν σωστό μεν αλλά
εμπειρικό νόμο, αλλά να θεμελιώσει μια ισχυρή αποδειξή του. Κατ' αυτόν
τον τρόπο πίστευε, ότι θα μπορούσε να δικαιολογήσει το νόμο της εντροπίας.



Οδηγημένος από την κινητική θεωρία των αερίων του Boltzmann, ο Planck
διατύπωσε ότι αποκαλούσε «αρχή στοιχειωδών διαταραχών» η οποία δεν
στηριζόταν ούτε στην μηχανική ούτε στην ηλεκτροδυναμική. Την
χρησιμοποίησε για να ορίσει την εντροπία ενός ιδανικού ταλαντωτή
(διπόλου) αλλά ήταν προσεκτικός να μην ταυτίσει τέτοιους ταλαντωτές με
συγκεκριμένα άτομα ή μόρια. Το 1899 ο Planck βρήκε μια έκφραση για την
εντροπία των ταλαντωτών από την οποία πρόκυπτε ο νόμος του Wien. Ο νόμος
αυτός που μερικές φορές αναφέρεται σαν νόμος των Wien-Planck είχε πια
αποκτήσει μια θεμελιώδη υπόσταση. Ο Planck ήταν ικανοποιημένος. Τελικά,
ο νόμος είχε το πρόσθετο πιστοποιητικό ότι συμφωνούσε θαυμάσια με τις
μετρήσεις. Ή τουλάχιστον έτσι φαινόταν.



Διαφωνία με τη θεωρία

Η αρμονία μεταξύ θεωρίας και πειράματος δεν διάρκεσε πολύ. Προς
κατάπληξη του Planck, τα πειράματα που εκτελέστηκαν στο Βερολίνο έδειξαν
ότι ο νόμος των Wien-Planck δεν περιγράφει σωστά το φάσμα στις πολύ
χαμηλές συχνότητες. Κάτι πήγαινε λάθος, και ο Planck έπρεπε να
επιστρέψει στο γραφείο του για να ψάξει γιατί η φαινομενικά σωστή
απόδειξη παρήγαγε ένα λανθασμένο αποτέλεσμα. Το πρόβλημα του φαινόταν
ότι βρισκόταν στον ορισμό της εντροπίας του ταλαντωτή.



Με μια αναθεωρημένη έκφραση για την εντροπία ενός απλού ταλαντωτή, ο
Planck πέτυχε ένα νέο νόμο της φασματικής κατανομής την οποία παρουσίασε
σε μια συνάντηση της Ένωσης Γερμανών Φυσικών στις 19 Οκτωβρίου του 1900.



Τον Νοέμβριο του 1900 ο Planck αναγνώρισε ότι η καινούργια του έκφραση
για την εντροπία μετά δυσκολίας θα μπορούσε να θεωρηθεί κάτι περισσότερο
από μια φιλόδοξη μαντεψιά. Για να εξασφαλίσει μια πιο θεμελιώδη απόδειξη
στράφηκε τώρα στην πιθανοτική ερμηνεία του Boltzmann για την εντροπία
την οποία μέχρι τότε είχε αγνοήσει. Αλλά αν και ο Planck τώρα υιοθέτησε
>την άποψη του Boltzmann, δεν συμμερίστηκε πλήρως τη σκέψη του Αυστριακού
φυσικού. Παρέμεινε πεπεισμένος ότι ο νόμος της εντροπίας ήταν απόλυτος
και όχι πιθανοκρατικός, κι έτσι επανερμήνευσε την θεωρία του Boltzmann
με τον δικό του μη πιθανοκρατικό τρόπο.



Ένας συντηρητικός επαναστάτης

Αν συνέβη μια επανάσταση στη φυσική τον Δεκέμβριο του 1900, κανένας δεν
φάνηκε να το παρατήρησε. Ο Planck δεν αποτελούσε εξαίρεση, και η σημασία
που αποδόθηκε στη δουλειά του οφείλεται κυρίως σε ιστορική ανακατασκευή.



Αν και ο νόμος ακτινοβολίας του Planck έγινε γρήγορα αποδεκτός, αυτό που
θεωρούμε εμείς σήμερα ως την κύρια πνευματική συνεισφορά του, δηλαδή την
βάση για την κβάντωση της ενέργειας μόλις που παρατηρήθηκε στην εποχή
του. Πολύ λίγοι φυσικοί εξέφρασαν ενδιαφέρον για την απόδειξη του τύπου
του Planck, και κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών του 20ου αιώνα κανείς
δεν θεωρούσε ότι τα αποτελέσματά του έρχονταν σε αντίθεση με τα θεμέλια
της κλασσικής φυσικής. Όσο για τον ίδιο τον Planck αγωνίστηκε σκληρά για
να κρατήσει τη θεωρία του στο στέρεο έδαφος της κλασσικής φυσικής που
αγαπούσε τόσο πολύ. Σαν τον Κοπέρνικο, ο Planck έγινε ένας επαναστάτης
ενάντια στη θέλησή του.



Ο Planck ήταν το αρχέτυπο του κλασσικού νου, ένα ευγενές προϊόν του
καιρού του και του πολιτισμού του. Σε όλη τη διακεκριμένη καριέρα του ως
φυσικός και αξιωματούχος του χώρου των επιστημών, διατήρησε την άποψη
ότι ο τελικός σκοπός της επιστήμης ήταν μια ενοποιημένη εικόνα του
κόσμου εδραιωμένη σε απόλυτους και παγκόσμιους επιστημονικούς νόμους.
Πίστευε σταθερά ότι τέτοιοι νόμοι υπήρχαν και ότι ανακλούσαν τους
εσωτερικούς μηχανισμούς της φύσης, δηλαδή μια αντικειμενική
πραγματικότητα, όπου οι ανθρώπινες σκέψεις και πάθη δεν είχαν θέση. Ο
δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής ήταν πάντα το αγαπημένο του παράδειγμα
για το πώς μπορεί προοδευτικά ένας νόμος της φυσικής να ελευθερωθεί από
ανθρωπομορφικές συσχετίσεις και να μετατραπεί σε ένα καθαρά
αντικειμενικό και παγκόσμιο νόμο. Μετά το 1900 ο Planck αναγνώρισε τον
πιθανοκρατικό νόμο της εντροπίας του Boltzmann ως πολύ σημαντικό και
θεμελιώδη, αλλά γρήγορα σταμάτησε να παραδέχεται το κεντρικό του μήνυμα,
ότι υπάρχει μια πεπερασμένη πιθανότητα (έστω και αν αυτή είναι
εξαιρετικά μικρή) να μειωθεί με την πάροδο του χρόνου η εντροπία ενός
μονωμένου συστήματος. Μόνο γύρω στο 1912 αυτός εγκατέλειψε τους
τελευταίους ενδοιασμούς και παραδέχτηκε την πλήρως στατιστική φύση του
δευτέρου νόμου.



Όσον αφορά την κβαντική ασυνέχεια, το κρίσιμο χαρακτηριστικό ότι η
ενέργεια δεν μεταβάλλεται συνεχώς αλλά με «άλματα» πίστευε για πολύ
χρόνο ότι αυτό ήταν μια μαθηματική υπόθεση, μια τεχνητή επινόηση η οποία
δεν αναφερόταν σε πραγματικές ανταλλαγές ενέργειας μεταξύ της ύλης και
της ακτινοβολίας. Από αυτή την άποψη δεν υπήρχε λόγος να υποπτευθεί μια
κατάρρευση των νόμων της κλασσικής μηχανικής και της ηλεκτροδυναμικής.
Το ότι ο Planck δεν έβλεπε τη θεωρία του σαν μια ριζική απαγκίστρωση από
την κλασσική φυσική φαίνεται επίσης και από την παράξενη σιωπή του.
Μεταξύ του 1901 και του 1906 δεν δημοσίευσε τίποτα απολύτως πάνω στο
νόμο της ακτινοβολίας του μέλανος σώματος ή της κβαντικής θεωρίας. Μόνο
γύρω στο 1908, επηρεασμένος σε μεγάλο βαθμό από την διεισδυτική ανάλυση
του Ολλανδού φυσικού Hendrik Lorentz, ο Planck στράφηκε στην άποψη ότι
το κβάντο δράσης αντιπροσωπεύει ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να γίνει
κατανοητό από την κλασσική φυσική.



Τα επόμενα τρία χρόνια ο Planck πείσθηκε ότι η κβαντική θεωρία σημάδεψε
την αρχή ενός καινούριου κεφαλαίου στη ιστορία της φυσικής και μ' αυτή
την έννοια η φύση της θεωρίας ήταν επαναστατική. « Η υπόθεση των κβάντων
δεν θα εξαφανιστεί ποτέ από τον κόσμο» δήλωσε υπερήφανα σε μια ομιλία
του το 1911. «Δεν πιστεύω ότι πάω πολύ μακριά αν εκφράσω τη γνώμη ότι μ'
αυτήν την υπόθεση μπαίνουν τα θεμέλια για την κατασκευή μιας θεωρίας η
οποία κάποια μέρα προορίζεται να φωτίσει τα γρήγορα και λεπτά γεγονότα
του μοριακού κόσμου με καινούριο φως.»

O Carl Sagan γεννήθηκε στην Νέα Υόρκη. Υπήρξε ένας αξιοσημείωτος
αστρονόμος ο οποίος αφιέρωσε την ζωή του ψάχνοντας για ανεπτυγμένη
τεχνολογικά ζωή στο σύμπαν.

"Η σημασία της ανακάλυψης ότι κάποια όντα μοιράζονται το σύμπαν μαζί
μας, θα ήταν κάτι το εκπληκτικό, κάτι το κοσμοϊστορικό στην ανθρώπινη
ιστορία", είχε πει ο ίδιος. Ο Sagan άρχισε να αναζητά την προέλευση της
ζωής από την δεκαετία του 1950 και κατέληξε να παίζει το ρόλο ενός από
τους βασικότερους ανθρώπους, στις αποστολές διαστημοπλοίων σε άλλους
πλανήτες. "Έχουμε εξερευνήσει δεκάδες νέους κόσμους που ποτέ δεν είχαμε
ξαναδεί. Κάποια μέρα ο άνθρωπος θα αναγκαστεί να μετοικήσει σε αυτούς
τους νέους κόσμους (αν δεν είναι τόσο χαζός ώστε να αυτοκαταστραφεί.
Εύχομαι να έχω συμβάλλει στην αναγνωριστική πτήση αυτών των νέων κόσμων."

Ο Sagan ξεχώρισε από νωρίς με την ερευνά του που απέδειξε ότι η Αφροδίτη
εκσφενδονίζει θερμότητα και ότι ο ʼρης είναι μια κρύα έρημος. Μέσα από
τις πολλές ικανότητες του ήταν και να μπορεί να μεταδίδει τη γνώση του
για το σύμπαν στους άλλους. Ωστόσο το πρόγραμμα με τεράστια
ραδιοτηλεσκόπια για την σύλληψη κάποιου σήματος από νοήμωνα όντα δεν
έχει να παρουσιάσει τίποτε το ενθαρρυντικό. "Αυτό το αποτέλεσμα, δείχνει
κάτι για τη σπανιότητα και το πολύτιμο που έχει η ζωή" έλεγε ο Sagan.

Eκτός από την ερευνητική εργασία παρουσίασε και τη γνωστή σειρά "Cosmos"
που παίχτηκε και στην ελληνική τηλεόραση. Έγραψε σε εκατοντάδες
επιστημονικά φύλλα και έγραψε 8 βιβλία μεταξύ των οποίων και το "Dragons
of Eden" που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ.

Στη Νέα Υόρκη κάθισε μέχρι το 1968 όπου μέχρι τότε είχε αναλάβει την
διεύθυνση του εργαστηρίου πλανητικών σπουδών στο Cornwell. Πήρε πολλά
βραβεία από διάφορα πανεπιστήμια για το έργο του, καθώς και από την
NASA. Τα βιβλία του γινόντουσαν best sellers. Η επιστημονική κοινότητα
δεν αντιμετώπιζε συνέχεια με ενθουσιασμό τις ασταμάτητες προσπάθειες του
Sagan να εκλαϊκεύσει την επιστήμη, ωστόσο προκάλεσε το μεγαλύτερο
ενδιαφέρον για την αστρονομία και την εξερεύνηση του διαστήματος από
κάθε άλλον στην εποχή του.

Ο Sagan έφτασε κοντά στο θάνατο 2 φορές μετά από την διάγνωση αρρώστιας
στο αίμα του το 1994. Η μεταμόσχευση μυελού τον οστών από την αδερφή
του, σε συνδυασμό με χημειοθεραπείες ανέβαλλαν την εξέλιξη της νόσου. Ο
ίδιος πίστευε ότι την είχε υπερνικήσει. Ωστόσο δεν άντεξε. Στα 62 του
χρόνια έφυγε αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο κενό. Ίσως το ταξίδι στα
αστέρια που πάντα να ονειρευόταν να το πραγματοποιεί το πνεύμα του,
συνεχίζοντας ένα αέναο ταξίδι στους νέους κόσμους του.

Ο ʼλμπερτ Αϊνστάιν είναι πασίγνωστος. Ίσως η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα του 20ου αιώνα στο χώρο της επιστήμης, ο άνθρωπος με την ατημέλητη εμφάνιση, ο εκκεντρικός, ο πατέρας της Θεωρίας της Σχετικότητας και της περίφημης εξίσωσης E=mc2. Αλλά πολλές φορές επίσης και θύμα άδικης μεταχείρισης.

Μισό αιώνα περίπου μετά το θάνατο του, η πιο διαδεδομένη εικόνα για τον Αϊνστάιν είναι αυτή του καλοκάγαθου και πανέξυπνου γεράκου, η εικόνα μιας ευγενικής ιδιοφυΐας ... Σχεδόν ένας "ʼγιος" της επιστήμης. Πόσα όμως γνωρίσουμε για τον πραγματικό Αϊνστάιν και το έργο που τον έκανε διάσημο.

Μια σειρά νέων εκδόσεων και εγγράφων επιτρέπει στους σύγχρονους ιστορικούς να προσεγγίσουν καλύτερα το "φαινόμενο Αϊνστάιν". Πίσω από την ιδιοφυΐα εμφανίζεται ο "άνθρωπος Αϊνστάιν", ο πνευματώδης, ο γοητευτικός, ο θαρραλέος, με ένα βαθύ αίσθημα δικαιοσύνης, αλλά και ο
... "ξινός", ο απείθαρχος και ο λίγο ... ακόλαστος. Πριν λίγο καιρό σε
μια έκθεση που οργάνωνε το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (AMNH)
στη Ν. Υόρκη, φανερώνεται ένας άγνωστος Αϊνστάιν.

Η έκθεση είναι κάτι το εντυπωσιακό, με μια σειρά από εφέ που ξαφνιάζουν τον επισκέπτη, όπως αυτά που παραμορφώνουν την ανθρώπινη μορφή. Εφέ παρμένα από ένα "σχετικιστικό" σύμπαν, παρμένο από την ιδέα της θεωρίας της Σχετικότητας. Ένας κόσμος φανταστικός απλώνεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη, ο οποίος αισθάνεται σαν πραγματικά να αποκτά συνείδηση των παιχνιδιών του Χωρόχρονου.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΟΥ

Ο Αϊνστάιν δήλωνε: "Όλες οι θεωρίες της Φυσικής, πρέπει να παρουσιάζονται με μια απλή εξήγηση, ώστε ακόμα και ένα παιδί να μπορεί να τις καταλάβει". Τέτοιες απόψεις απομακρύνουν από την εικόνα ενός στυγνού, τεχνοκράτη επιστήμονα και μας φέρνουν μπροστά σε ένα άνθρωπο, που απλά είναι ένας βαθύς στοχαστής, ένας φιλόσοφος που μαθαίνει από καθετί γύρω του. Ο φυσικός John Stachel λέει για τον Αϊνστάιν: " ... σκέφτονταν με εικόνες και ακόμα και με τις μυϊκές αισθήσεις του ... Το δύσκολο γι' αυτόν ήταν να μεταφράσει τα ευρήματά του, σε μια γλώσσα κατανοητή απ' τους άλλους". Αλλά αυτή η δυσκολία τον χαλύβδωνε. Έγραφε σε ένα φίλο του το 1915: "... ένας άνθρωπος δεν θα πρέπει να επιδιώκει στόχους που εύκολα επιτυγχάνονται".

Πάνω από 300 συγγράμματα ήταν το έργο του μεγάλου φυσικού. Αλλά τέσσερα απ' αυτά "έγραψαν ιστορία":

· Το φως διαδίδεται σε διακριτά κομμάτια ή "κβάντα" που ονομάζονται "φωτόνια". Η ταχύτητά τους είναι η ίδια για κάθε επίδοξο παρατηρητή, άσχετα από τη δική του ταχύτητα.

· Η μάζα και η ενέργεια είναι ανταλλάξιμες έννοιες και η σχέση τους εκφράζεται μέσα απ' την εξίσωση E=mc2 . Μια ελάχιστη ποσότητα ύλης μπορεί να μετατραπεί σε ένα τεράστιο ποσό ενέργειας.

· Ο χώρος και ο χρόνος, σχηματίζοντας μαζί ένα σύμπαν 4 διαστάσεων, εξαρτούνται ουσιαστικά από το ποιος τους μετράει. Οι νόμοι της Φυσικής είναι αμετάβλητοι για κάθε μεμονωμένο παρατηρητή, αλλά δύο παρατηρητές που κινούνται με σχετικές ταχύτητες κοντά σ' αυτήν του φωτός καθυστερούν και τα μήκη ελαττώνονται γι' αυτούς ως προς άλλους σταθερούς παρατηρητές. Αυτή είναι η ουσία της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του 1905.

· Η βαρύτητα και η επιτάχυνση σχετίζονται άμεσα, σύμφωνα με τη Γενική Θεωρίας της Σχετικότητας του 1916. Η βαρύτητα στρεβλώνεται από τον χωρόχρονο. Για παράδειγμα ένα μήλο που πέφτει, στην πραγματικότητα βουλιάζει μέσα σε μια λακκούβα του χωρόχρονου για την οποία είναι υπεύθυνη η μάζα της Γης. Το ίδιο συμβαίνει και με τους πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο ή το φως που εξαφανίζεται μέσα σε μια Μαύρη Τρύπα.

Όλα αυτά είναι συμπεράσματα ενός παλαβού ... ή μιας ιδιοφυΐας. H πειραματική Φυσική βάλθηκε να το μελετήσει προσπαθώντας να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει πειραματικά τις απόψεις του Αϊνστάιν.

Μια πρώτη επιβεβαίωση ήρθε το 1919. Οι αστρονόμοι παρατήρησαν στη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης, τη δύναμη της βαρύτητας του ήλιου να καμπυλώνει το φως που προέρχονταν από μακρινά αστέρια ... Και ο Αϊνστάιν έγινε ακόμα πιο διάσημος.

Πολύ αργότερα, το 1971, οι φυσικοί επιβεβαίωσαν τη διαστολή του χρόνου βάζοντας 4 ατομικά ρολόγια υψηλής ακρίβειας σε αεροσκάφη που διέτρεχαν τη Γη. Τα ρολόγια που επιταχύνονταν διέφεραν στις ενδείξεις τους κατά 150 δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου από αυτά που έμεναν σταθερά.

Αλλά η πιο ισχυρή - και φρικιαστική - επιβεβαίωση ήταν αυτή της εξίσωσης E=mc2 , στις 6 Αυγούστου του 1945 με την πτώση της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα.

ΕΝΑ ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΟ ΠΑΙΔΙ

"Δεν διαθέτω ιδιαίτερα ταλέντα. Είμαι απλά εξαιρετικά περίεργος", δήλωνε ο Αϊνστάιν στο βιογράφο του Carl Seelig το 1952. Ο ίδιος ο Αϊνστάιν
έγραφε: "Ένας φυσιολογικός ενήλικας δεν παύει να σκέφτεται για τα ζητήματα του χώρου και του χρόνου ... αλλά η διανοητική μου ανάπτυξη
ήρθε καθυστερημένη και έτσι άρχισα να αναρωτιέμαι για το χώρο και το
χρόνο μόνο όταν μεγάλωσα".

Ο Gerald Holton, φυσικός και ιστορικός της επιστήμης, ο οποίος ήταν ο πρώτος άνθρωπος που προσέγγισε τα αρχεία του Αϊνστάιν μετά το θάνατό του το 1955, δήλωσε ότι συνταράχθηκε από την μοναδική ευφυΐα που ανακάλυψε σ' αυτά.

Σε μια ανέκδοτη βιογραφία του μεγάλου επιστήμονα που καταγράφηκε από την αδελφή του Maja, φαίνεται ότι ο Αϊνστάιν ήταν ένας μη - συνηθισμένος άνθρωπος από την αρχή. Ενώ είχε μια έντονη ικανότητα εστίασης σε δύσκολους επιτεύγματα, όπως το να κτίζει σπίτια από τραπουλόχαρτα, ήταν αργός στην ανάπτυξη και άργησε να μιλήσει· μίλησε στα 2,5 του χρόνια! Κατά τη γέννα του η μάνα του είχε σοκαριστεί από το περίεργο σχήμα του κεφαλιού του, που στο πίσω μέρος ήταν περίεργα μεγάλο αιχμηρό.

Επίσης πολλές αναφορές υπερφυσικής νοημοσύνης συνόδευαν τον Αϊνστάιν, όπως αυτή που λέει ότι οι πρώτες λέξεις του ήταν όταν παραπονέθηκε ότι το γάλα του ήταν πολύ ζεστό! Σοκαρισμένοι οι γονείς του τον ρώτησαν γιατί δεν είχε μιλήσει μέχρι τότε. Και η απάντηση του μικρού Αλβέρτου: "Επειδή, όλα πριν ήταν εντάξει".

Η ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Σε επιστολή του Αϊνστάιν της 19ης Φεβρουαρίου του 1955, προς τον Seelig,
διαβάζουμε: "Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας ... ήταν ώριμη για να ανακαλυφθεί το 1905".

Πριν δημοσιεύσει τις διάσημες θεωρίες του, ο Αϊνστάιν είχε φοιτήσει στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Ελβετίας, καθώς κάθε άλλη του προσέγγιση στον πανεπιστημιακό χώρο είχε αποτύχει εξαιτίας του ... πρωτοποριακού τρόπου σκέψης και έκθεσης των ιδεών του.

Μέχρι το 1905 οι φυσικοί πολεμούσαν με κάθε τρόπο να συνδυάσουν τις γνώσεις τους για τον ηλεκτρισμό, τον μαγνητισμό και το φως, ενώ ήδη πριν από 300 χρόνια ο Γαλιλαίος είχε διατυπώσει για πρώτη φορά την ιδέα της σχετικότητας, αναφέροντας ότι το πώς βλέπουμε τον κόσμο εξαρτάται από το πλαίσιο και τις συνθήκες υπό τις οποίες τον παρατηρούμε.

Η διατύπωση της θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αϊνστάιν βασίστηκε στην παρατήρηση ότι απ' αυτή τη σχετικότητα, εξαιρείται το φως, καθώς το μέτρο της ταχύτητάς του δεν εξαρτάται από τον εκάστοτε παρατηρητή. Η διαπίστωση αυτή έμελλε να αλλάξει τον τρόπο που οι φυσικοί θα έβλεπαν στο εξής τον κόσμο.

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ MILEVA MARIC

"Πόσο ευτυχισμένος και περήφανος θα είμαι όταν οι δυο μας θα φέρουμε σε ένα θριαμβευτικό πέρας την εργασία μας για τη σχετικιστική κίνηση". (Λόγια του Αϊνστάιν στη Mileva, στις 27 Μαρτίου του 1901).

Μετά το θάνατο του Αϊνστάιν η γραμματέας του Helen Dukas, αρνήθηκε να φέρει στο φως την αλληλογραφία Αϊνστάιν με την Mileva Maric. Έτσι όταν τελικά το 1992 δημοσιεύτηκε αυτή η αλληλογραφία με τον τίτλο: "Albert Einstein/Mileva Maric: Τα ερωτικά γράμματα", έγιναν ολοφάνεροι οι ενδοιασμοί της κας Dukas. Φάνηκε ότι οι γονείς του νεαρού Αλβέρτου, δεν ενέκριναν την σχέση μου με τη Mile
va και γι' αυτό δεν παντρεύτηκαν, παρά μόνο όταν η Mileva γέννησε ένα κοριτσάκι - τη Lieserl - στην πατρίδα της τη Σερβία. Μια κόρη που ο Αϊνστάιν ποτέ δε γνώρισε είτε επειδή πέθανε στη νηπιακή ηλικία, είτε επειδή δόθηκε για υιοθεσία.

Αλλά οι γλυκές εποχές και η τρυφερότητα της σχέσης με τη Mileva, άρχισαν σταδιακά να ξεθωριάζουν μετά τη γέννηση των δύο γιων τους και μετά από μια ψυχική διαταραχή της Mileva που τη φέρνει στα όρια της σχιζοφρένειας. Η αγάπη των πρώτων χρόνων γίνεται περιφρόνηση και ο Αϊνστάιν γράφει στην - ήδη ερωμένη του - Elsa Luwenthal το 1913: "Η Mileva είναι ένα πλάσμα εχθρικό και χωρίς χιούμορ ... που απλά με την παρουσία της εξαφανίζει τη χαρά της ζωής απ' τη ζωή των άλλων". Η Elsa έγινε η δεύτερή σύζυγός του το 1919. Γενικά ο Αϊνστάιν είχε πολλές ερωμένες στη ζωή του, οδηγώντας σε κριτικές που τον παρουσίαζαν μισογύνη.

Η πλέον αμφιλεγόμενη "αποκάλυψη" από την αλληλογραφία του με τη Mileva είναι αυτή που αναφέρεται στην "εργασία ΜΑΣ για τη σχετικιστική κίνηση" σε επιστολή του το 1901. Μια φράση που αφήνει υποψίες ότι ο Αϊνστάιν έκλεψε τη θεωρία αυτή από τη πρώτη του σύζυγο. Υποψίες που όμως δεν μπορούν να αποδειχτούν! Ένας λόγος είναι ότι η Mileva ποτέ δεν απαντούσε στον Αϊνστάιν για θέματα φυσικής στις δικές της επιστολές. Μάλιστα οι ισχυρισμοί κάποιων ότι η Mileva σχημάτισε το μαθηματικό μοντέλο της θεωρίας του 1905, μάλλον είναι αβάσιμοι, καθώς η ίδια αποτύχαινε συνέχεια στο πανεπιστήμιο εξαιτίας των επιδόσεών της στα μαθηματικά.

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΪΝΣΤΑΙΝ

"Για να με τιμωρήσει για την περιφρόνησή μου για την εξουσία, η Μοίρα με έκανε ένα άνθρωπο της εξουσίας". (Αϊνστάιν, 18-9-1930)

Αν και απόμακρος στην προσωπική του ζωή, ο Αϊνστάιν υπήρξε διάσημος και το κέντρο της δημοσιότητας. Η σχέση του εξάλλου με τους ρεπόρτερ φαίνεται να ήταν αρκετά καλή. Κάποιες φορές πάντως φαίνεται ότι οι δημοσιογράφοι του γίνονταν ενοχλητικοί. Στις 11 Δεκεμβρίου 1930 γράφει: "Μια ορδή από ρεπόρτερ επιβιβάστηκε στο πλοίο μας κοντά στο Long Island. Μου έκαναν εξαιρετικά ηλίθιες ερωτήσεις, τις οποίες απάντησα με φτηνά σχόλια που τα δέχτηκαν με ενθουσιασμό".

Αν και ο εσωστρεφής Αϊνστάιν αντιπαθούσε το "κοινωνικό προφίλ" του, τελικά το χρησιμοποίησε για κοινωνικούς και πολιτικούς σκοπούς. Εργάστηκε ακούραστα για να βοηθήσει πρόσφυγες καταδιωκόμενους απ' τους Ναζί, αλλά και για να βοηθήσει στην ίδρυση ενός Εβραϊκού Πανεπιστημίου στην Ιερουσαλήμ. Υποστήριζε επίσης την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, αλλά προειδοποιούσε το 1955: "Ο πιο σημαντικός προσανατολισμός της πολιτικής μας θα πρέπει να είναι μια συνεχή και φανερή προσπάθεια να εγκαθιδρύσουμε μια πλήρη ισότητα μεταξύ των Αράβων πολιτών που ζουν μαζί μας".

Δηλώνοντας σοσιαλιστής, δεν εμπιστευόταν τόσο τον καπιταλισμό όσο και τον κομμουνισμό και πίστευε ότι, μια παγκόσμια κυβέρνηση ήταν ο μόνος τρόπος να ελεγχθούν τα πυρηνικά όπλα και να καταργηθεί για πάντα ο πόλεμος.

Ο Αϊνστάιν υπήρξε επίσης υπερασπιστής των πολιτικών δικαιωμάτων. Αυτή είναι μάλλον και η λιγότερο γνωστή όψη του ακτιβισμού του. Αυτό υποστηρίζει ο Fred Jerome στο βιβλίο του "The Einstein File", όπου αναφέρει μια μυστική κόντρα μεταξύ του Αϊνστάιν και του διευθυντή του FBI J. Edgar Hoover. Όπως αναφέρει ο Jerome, ο Αϊνστάιν διέθεσε πολύ χρόνο τόσο στην καμπάνια κατά του λυνσταρίσματος, όσο και για τα δικαιώματα των μαύρων των Η.Π.Α. Μάλιστα όταν κάποτε αρνήθηκαν δωμάτιο στην έγχρωμη τραγουδίστρια της όπερας Marian Anderson, ο Αϊνστάιν την προσκάλεσε να μείνει μαζί στο δωμάτιό του.

Με αυτή η διπλή ενασχόληση του με την επιστήμη και την πολιτική, ο Αϊνστάιν του δημιούργησε κάποιους εχθρούς. Αρχικά ήταν οι Ναζί που τον συμπεριέλαβαν στη "μαύρη λίστα" τους το 1922. Παράλληλα κάποιοι γερμανοί φυσικοί, εκδήλωσαν το ρατσισμό τους, χαρακτηρίζοντας το έργο του σαν "εβραϊκή φυσική", ψεύτικη και επικίνδυνη για την ʼρια κυριαρχία.

Αλλά τα ίδια συνεχίστηκαν και στην Αμερική. Τα αρχείο του Αϊνστάιν στο FBI αριθμούσε γύρω στις 1.800 σελίδες, στην εποχή που διευθυντής του FBI ήταν ο Hoover. Εκεί περιέχονταν αρκετές πληροφορίες ώστε να σχηματιστεί εναντίον του κατηγορία και τελικά να απελαθεί. Η έμμονη ιδέα του Hoover υπήρξε πάντα να αποδείξει ότι ο Αϊνστάιν ήταν κατάσκοπος των κομμουνιστών. Ο Jerome γράφει ότι το FBI και άλλες 7 υπηρεσίες οργάνωσαν μια μυστική συνομωσία εις βάρος του για 22 ολόκληρα χρόνια! Αλλά ποτέ δεν μπόρεσαν να στοιχειοθετήσουν μια κατηγορία εναντίον του.

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ

"Η ανθρωπότητα χρειάζεται μερικά ρομαντικά πρότυπα, σαν φωτεινούς φάρους μέσα στην μουντή, γήινη πραγματικότητα ... Η συγκεκριμένη επιλογή ενός προσώπου είναι ανεξήγητη και χωρίς σημασία" (λόγια του Αϊνστάιν σε ηλικία 70 ετών).

Κάποιοι σύγχρονοι φυσικοί, πιστεύουν ότι ακόμα κι αν δεν υπήρχε ο Αϊνστάιν, η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας θα είχε ανακαλυφθεί. Όχι όμως και η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας! Σήμερα οι φυσικοί πασχίζουν να διατυπώσουν μια "Θεωρία των Πάντων", η οποία θα ενοποιεί τη βαρύτητα με τις άλλες δυνάμεις της Φύσης. Αυτή η προσπάθεια αποτελεί ουσιαστικά φόρο τιμής για τον Αϊνστάιν, ο οποίος δούλεψε χωρίς επιτυχία προς την ίδια κατεύθυνση.

Τελικά, οι αποκαλύψεις για την ιδιωτική ζωή του Αϊνστάιν δεν μείωσαν καθόλου την εικόνα του. Ο Holton απ' τη μεριά του δηλώνει ότι "Υπάρχει ένα αίσθημα ότι είχε κατά κάποιο τρόπο μια άμεση σύνδεση με ανώτερες δυνάμεις, όπως ο Μότσαρτ και ο Γκάντι ... Η ζωή του παρουσιάζει υψηλά επιτεύγματα καθώς και μια ελπίδα για ένα πνευματικά υγιές μέλλον για την ανθρωπότητα". Ίσως το έργο του Αϊνστάιν να φανεί πιο αξιοθαύμαστο, αν αναλογιστεί κανείς ότι υπήρξε αποτέλεσμα δράσης ενός ανθρώπου κι όχι ενός "σούπερ-ήρωα".

Ο Πυθαγόρας είναι μια από τις πιο μυστήριες φυσιογνωμίες της αρχαίας Ελλάδας.  Μην έχοντας αφήσει το παραμικρό γραπτό κείμενο, η διδασκαλία του διασώθηκε και διαδόθηκε από τα γραπτά των μαθητών του.  Όπως ακριβώς δηλαδή έγινε και με το Χριστό.  Θεωρείται από τους πιο σοφούς ανθρώπους της αρχαιότητας και οι θεωρίες του βρίσκουν πολλές εφαρμογές ακόμα και σήμερα.

Γεννήθηκε το 580 π.Χ. στη Σάμο και πέθανε το 490 π.Χ. στο Μεταπόντιον της Κάτω Ιταλίας.  Μεγάλωσε στη Σάμο και είχε πιθανότατα δάσκαλο τον Αναξίμανδρο.  Θα ταξιδέψει αναζητώντας τη σοφία στην Περσία, στην Κρήτη και στην Αίγυπτο, όπου και θα παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στα σαράντα του χρόνια επιστρέφει στη Σάμο και βρίσκει την πατρίδα του υπό την κατοχή του τυράννου Πολυκράτη και φεύγει πάλι, για την Ιταλία αυτή τη φορά.

Στην Κροτόνα, ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας, ιδρύει μια σχολή που δε θα αργήσει να πάρει μεγάλη φήμη, συγκεντρώνοντας πλήθος μαθητών που συσπειρώνονται γύρω από το Δάσκαλο.  Σχηματίζουν μια αδελφότητα μέσα στην οποία βασιλεύουν συγκεκριμένοι κανονισμοί αλλά και ταμπού σχετικά με την ένδυση, τη διατροφή και τις κοινωνικές συναναστροφές.  Το να γίνεις μέλος της σχολής δεν είναι εύκολη υπόθεση.  Πρέπει πρώτ' απ' όλα να μπορείς να "κρατάς κλειστό το στόμα σου".  Έπειτα, να ακούς επί πέντε ολόκληρα χρόνια το δάσκαλο Πυθαγόρα να διδάσκει, χωρίς να τον βλέπεις. Στη συνέχεια να ακούς συμπεράσματα χωρίς αποδείξεις, και στο τέλος να μαθαίνεις και τις αποδείξεις.  Και όλα αυτά προφορικά.

Ο σκοπός της σχολής αφορά πρώτ' απ' όλα στη θρησκεία και στον εσωτερισμό και έπειτα στην πολιτική.  Με την πολιτική του θεωρία, ευνοϊκή ως προς τις έννοιες της τάξης και της ιεραρχίας, θα κερδίσει το ενδιαφέρον και την υποστήριξη των ντόπιων αριστοκρατών, όχι όμως και των δημοκρατικών, η αντίθεση των οποίων θα τον υποχρεώσει να εγκαταλείψει την Κροτόνα.  Οι δημοκρατικές επαναστάσεις θα οδηγήσουν στην καταστροφή της "αίρεσης", κυνηγώντας τους τελευταίους μαθητές που είχαν απομείνει, στον Τάραντα της Σικελίας.  Ο ίδιος ο Πυθαγόρας, θα πεθάνει κατά τη διάρκεια του εμπρησμού της σχολής του.

ΟΙ Πυθαγόριοι πιστεύουν στην κυριαρχία των αριθμών πάνω σε οτιδήποτε βρίσκεται στο Σύμπαν.  Κάθε πράγμα εκφράζεται με αριθμούς.  Από αυτό και μόνο το δόγμα απορρέουν σχεδόν όλες οι μαθηματικές σχέσεις που ερευνήθηκαν από τη σχολή του Πυθαγόρα.  Οι μελέτες αφορούν στους γνωστούς έως τότε αριθμούς, δηλαδή τους θετικούς, ακέραιους, δυνάμεις στο τετράγωνο και τα κλάσματα.  Στο χώρο της γεωμετρίας, η πιο φημισμένη "ανακάλυψη" είναι αυτή που καθορίζει ότι το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο άλλων πλευρών.  Στον τομέα της αστρονομίας, οι Πυθαγόριοι είναι οι πρώτοι που θα μιλήσουν για τη σφαιρικότητα της Γης καθώς και γι άλλους πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από μια κεντρική εστία φωτιάς.

Όμως, τι απ' όλα ήταν ο Πυθαγόρας;  Πνευματικός δάσκαλος, επιστήμονας ή φιλόσοφος;  Απ' ότι φαίνεται, και οι τρεις αυτές ιδιότητες βρίσκονταν σε απόλυτη αρμονία μέσα του.  Πολλά έχουν λεχθεί για τη ζωή του, ακόμα και για το θάνατό του.  Γνωρίζουμε σήμερα ότι ακολουθούσε πλήθος ορφικών θεωριών σχετικά με τη μετεμψύχωση, σχετικά με την αθανασία της ψυχής, καθώς και με την ανάγκη αλλά και την υποχρέωση του ανθρώπου ν' ακολουθήσει, για το καλό της ψυχής του, ένα βίο ασκητικό.  Λέγεται ότι ο μεγάλος δάσκαλος είχε λάβει το θείο δώρο να θυμάται τις προηγούμενες ζωές του, προνόμιο για λίγους και εκλεκτούς ανθρώπους.  Μόνο ο σοφός μπορεί να είναι αποδέκτης αυτού του χαρίσματος, αυτής της ανώτατης ικανότητας να "επιθεωρήσεις" από μόνος σου τον εαυτό σου και να εξαλείψεις τα σφάλματά σου ξαναζώντας τα νοητικά.  Ο Πυθαγόρας είχε επίσης ένα εξαιρετικό χάρισμα να μαγεύει τον κόσμο, σε τέτοιο βαθμό που πολλοί τον θεωρούσαν θεό και γι' αυτό τον αποκαλούσαν  συχνά και υπερβόριο Απόλλωνα.  Ο Απόλλωνας ήταν άλλωστε και ο πιο λατρευμένος θεός των πυθαγορίων.  Η μουσική (της οποίας αντιπροσωπευτικός θεός ήταν ο Απόλλωνας), θεωρούταν η ψυχή της σχολής τους.

Σχετικά με το θάνατό του υπάρχουν πάλι πολλές ιστορίες.  Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων, πολλοί από τους μαθητές του βρήκαν το θάνατο, πολλοί απ' αυτούς κάηκαν ζωντανοί, κάποιοι άλλοι δολοφονήθηκαν επί τόπου.  Δεν είναι όμως σίγουρο αν ο Πυθαγόρας σκοτώθηκε επίσης από τους εχθρούς του, ή πέθανε με τη θέλησή του, αφήνοντας νηστικό τον εαυτό του, λόγω της απελπισίας και της αγανάκτησής του.

Ο Πυθαγόρας έζησε την ίδια εποχή με τον Lao-Tse της Κίνας, τον Βούδα των Ινδιών και τον Ζωροάστρη της Περσίας.  Θα μάθουμε άραγε ποτέ τι ήταν εκείνο που θέλησε τον ταυτόχρονο ερχομό αυτών των μεγάλων φυσιογνωμιών στη γη;

«Όλο το υλικό που είχαμε στη διάθεσή μας, αποτελούνταν από παλιά
μεταχειρισμένα τραπέζια από ξύλο ελάτου, όπου ακουμπούσαμε τα πολύτιμα
όργανά μας που χρησιμοποιούσαμε για τη συμπύκνωση του ραδίου. Επειδή δεν
υπήρχε κανένα ντουλάπι όπου θα μπορούσαμε να φυλάξουμε τα παραγόμενα
ραδιενεργά υλικά, τα αφήναμε εκτεθειμένα πάνω στα τραπέζια ή στους
πάγκους. Θυμάμαι πόσο αισθανόμασταν συνεπαρμένοι όταν συνέβαινε να
μπαίνουμε νύχτα στο χώρο εργασίας μας, οπότε βλέπαμε τις φιγούρες των
υλικών που είχαμε παρασκευάσει να ακτινοβολούν αμυδρά μέσα στο σκοτάδι».

Εκατό χρόνια έχουν περάσει από την απονομή του Νόμπελ Φυσικής του 1903
στον Πιερ και στη Μαρία Κιουρί, και στον Ανρί Μπεκερέλ, για την έρευνα
των φαινομένων της ακτινοβολίας που είχε ανακαλύψει ο Μπεκερέλ.

Η Μάνυα Σκλοντόβσκα είχε γεννηθεί το 1867 στην Βαρσοβία, μια πόλη
καταπιεσμένη από την τσαρική Ρωσία. Μία μητέρα δασκάλα που πέθανε νωρίς,
ένας πατέρας μαθηματικός, ο θάνατος ενός από τα αδέλφια της και η δίψα
για μάθηση, διαμορφώνουν τα παιδικά της χρόνια.

Όταν η Μάνυα πάει στο Παρίσι, παραλείπει και να φάει ακόμα προκειμένου
να σπουδάσει. Μια εργασία που αναλαμβάνει, για την οποία χρειάζεται
εργαστήριο, την οδηγεί ως τον Πιερ Κιουρί, την αγάπη και τον γάμο της
μαζί του τον Ιούνιο του 1895.

Ο Πιερ, οκτώ χρόνια μεγαλύτερός της, δίδασκε στη Σχολή Βιομηχανικής
Φυσικής και Χημείας του Παρισιού, για μηχανικούς. Καταγόταν από
οικογένεια της Αλσατίας με βαθιές δημοκρατικές πεποιθήσεις. Είχε
αποκτήσει τη βασική του μόρφωση από τους γονείς και τον πρωτότοκο αδελφό
του, Ζακ, κι είχε αποφοιτήσει από την Σορβόνη σε ηλικία 18 ετών.



Ακτίνες ουρανίου

Στις αρχές του 1896, ο Γάλλος Φυσικός Henri Becquerel ανακοίνωνε στη
Γαλλική Ακαδημία Επιστημών ότι οι ενώσεις ουρανίου, ακόμα και στα
σκοτεινά, εξέπεμπαν ακτίνες που προσέβαλαν μια φωτογραφική πλάκα. Αυτές
τις ακτίνες επέλεξε σαν θέμα για την διατριβή της η Μαρί, κι ο Πιερ
άφησε τις δικές του έρευνες πάνω στα κρυσταλλικά πλέγματα, για να
μελετήσει μαζί της το νέο φαινόμενο.

Το εργαστήριο των Πιέρ και Μαρί Κιουρί

Η Μαρί δεν έκανε την έρευνά της με φωτογραφικές πλάκες, αλλά με μια απλή
αλλά αποτελεσματικότατη συσκευή που είχαν ανακαλύψει πριν 15 χρόνια ο
Πιερ και ο αδελφός του Ζακ, και με την οποία μπορούσε κανείς να μετρήσει
πολύ μικρά ηλεκτρικά ρεύματα. Έτσι, μετρούσε την αγωγιμότητα αέρα που
είχε εκτεθεί στη δράση των ακτίνων.

Το 1898, οι έρευνες οδηγούσαν στην ανακάλυψη δύο νέων ραδιενεργών
στοιχείων, πρώτα του πολώνιου (που πήρε την ονομασία του από την πατρίδα
της Μαρί) και μετά του ράδιου.

Οι ανακαλύψεις και οι έρευνες αυτές οδήγησαν σε ένα ακόμα Νόμπελ, στη
Χημεία. Το πήρε το 1911 η Μαρί: ο Πιερ, είχε χάσει τη ζωή του από
τροχαίο ατύχημα το 1906. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Μαρί πήρε
την έδρα που είχε ο Πιερ στη Σορβόννη. Ήταν πρώτη φορά που μια γυναίκα
καταλάμβανε ανάλογη θέση.

Στη διάρκεια του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου, η Μαρί οργάνωσε τις
ραδιολογικές υπηρεσίες του γαλλικού στρατού: 20 κινητές και 200 σταθερές
μονάδες για ακτινογραφίες και ακτινοθεραπείες. Το 1921, δημιούργησε το
Ίδρυμα Κιουρί, για ένα μέρος των θεραπευτικών και ιατρικών εφαρμογών του
Ινστιτούτου Ραδίου, που είχε ιδρυθεί το 1909.

Η ακτινοβολία από τα υλικά που τόσο απρόσεκτα χειρίζονταν όλοι οι
επιστήμονες της εποχής μη γνωρίζοντας τους κινδύνους, στάθηκε μοιραία
για την Μαρί, που προσβλήθηκε από θανατηφόρο αναιμία και πέθανε το 1934.

Το όνομά της δόθηκε σε μονάδα μέτρησης της ραδιενέργειας (το κιουρί ή
Ci) και στο τεχνητό χημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 96 (το κιούριο).