Print Page - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΑΥΤΗ Η ΜΠΟΛΟΝΙΑ???

Γενικά

Η Διακήρυξη της Μπολόνια υπογράφηκε τον Ιούνη του 1999 από 29 υπουργούς Παιδείας των κρατών - μελών της ΕΕ και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών της επιρροής της. Στόχος της είναι να προδιαγράψει ένα κοινό πλαίσιο «ευέλικτης» οργάνωσης και λειτουργίας των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, με σκοπό τη στενότερη και αποδοτικότερη υπαγωγή τους στα μονοπωλιακά συμφέροντα και την προώθηση ενός νέου καταμερισμού εργασίας, που θα έχει ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα τη μείωση του επιστημονικού δυναμικού. Μείωση που συντελείται με την αντικατάσταση της μεγάλης πλειοψηφίας του, από ένα «ευέλικτο» ημιειδικευμένο και φτηνό εργατικό δυναμικό, χωρίς δικαιώματα και με την ψευδαίσθηση του πανεπιστημιακού τίτλου.

Η βασική αιτία αυτής της αναδιάρθρωσης βρίσκεται στο γεγονός ότι η τεράστια αύξηση της συγκέντρωσης και της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, καθώς και το βάθεμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, δίνει τη δυνατότητα στους καπιταλιστές να οργανώνουν την παραγωγή με πολύ λιγότερο υψηλά ειδικευμένο - επιστημονικό δυναμικό. Ταυτόχρονα τα σύγχρονα μέσα παραγωγής, έχοντας ενσωματώσει το τυποποιημένο κομμάτι της διανοητικής εργασίας, διευκολύνουν ακόμη περισσότερο την ελάττωση του επιστημονικού δυναμικού και την αναπλήρωσή του από ένα μαζικό στρώμα χειριστών της νέας τεχνολογίας, την οποία αδυνατούν να κατανοήσουν.

Η συρρίκνωση του επιστημονικού δυναμικού σε μια εποχή όπου η επιστήμη αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής παραγωγής, κάθε άλλο παρά αποτελεί αναγκαιότητα. Η υποβάθμιση της μόρφωσης του λαού αποτελεί όρο για τη συμπίεση της τιμής της εργατικής δύναμης και τη χειραγώγηση των συνειδήσεων, τη δημιουργία πειθήνιων «Ευρωπαίων πολιτών». Είναι αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού που υποτάσσει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, πρώτα και κύρια του ανθρώπου, στα στενά όρια του μονοπωλιακού υπερκέρδους.

Δίκαια αποδόθηκε στη διακήρυξη της Μπολόνια ο χαρακτηρισμός του «εκπαιδευτικού Μάαστριχτ», αφού επιδιώκει τη σταδιακή σύγκλιση των συστημάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης της ΕΕ και ευρύτερα της Ευρώπης, τη δημιουργία «Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης, που θα αποτελέσει το κλειδί για την προώθηση της κινητικότητας και της απασχολησιμότητας των Ευρωπαίων πολιτών». Σύγκλιση που αφορά την κεντρική, κοινοτική επιβολή μονοπωλιακών όρων και κανόνων για τις λειτουργίες της Ανώτατης Εκπαίδευσης και κάθε άλλο παρά προϋποθέτει τη συνολική αναβάθμισή της. Αντίθετα οδηγεί στην ενίσχυση των ανισοτήτων ανάμεσα στα λίγα Πανεπιστήμια της ελίτ και στη μάζα των υπόλοιπων ιδρυμάτων. Προοιωνίζεται τη διεύρυνση της κατηγοριοποίησης των Πανεπιστημίων, τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ακόμη και στο ίδιο το εσωτερικό τους, ανάμεσα στις διάφορες σχολές, τα τμήματα, το διδακτικό προσωπικό και τους αποφοίτους τους. Οπως άλλωστε σημειώνεται σε κείμενο των εισηγητών της Συνόδου, σκοπός της δεν είναι η επιβολή ενιαίου συστήματος εκπαίδευσης, αλλά «οργάνωσης των διαφορών» ανάμεσα στα εκπαιδευτικά συστήματα της ΕΕ. Και δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς, γιατί η ανισομετρία και η ενίσχυση των ταξικών αντιθέσεων είναι βασικά χαρακτηριστικά της καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Δεν πρέπει μάλιστα να διαφύγει από την προσοχή μας ότι η Διακήρυξη της Μπολόνια αποτελεί υιοθέτηση και συγκεκριμενοποίηση της Διακήρυξης της Σορβόνης που είχε προηγηθεί (25-5-1998) και συμφωνηθεί από τους υπουργούς Παιδείας των Γερμανίας, Γαλλίας, Μ. Βρετανίας και Ιταλίας. Αποτελεί δηλαδή προϊόν του «σκληρού πυρήνα» του κεφαλαίου της ΕΕ, ο οποίος αποβλέπει στην ισχυροποίησή του, μέσα από την επιβολή των απαιτήσεών του στην οργάνωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης και τη βελτίωση των όρων ανταγωνισμού του με τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα (ΗΠΑ, Ιαπωνία).

Στην ουσία, η Διακήρυξη της Μπολόνια -και η συνέχεια που θα της δοθεί από τις επόμενες συνόδους- έρχεται να γενικεύσει και να συστηματοποιήσει αλλαγές που ήδη έχουν ξεκινήσει και επιταχύνονται την τελευταία εικοσαετία μέσα από εθνικές και κοινοτικές ρυθμίσεις, με σκοπό την προσαρμογή των Δημόσιων Πανεπιστημίων στις γενικότερες αναδιαρθρώσεις της καπιταλιστικής οικονομίας και των εργασιακών σχέσεων. Αλλαγές που αντιστοιχούν στην αναπτυγμένη κρατικομονοπωλιακή μορφή του ώριμου καπιταλισμού, της σύμφυσης κράτους και μονοπωλίων, και επομένως χαρακτηρίζονται από την οργανική σύνδεση των Δημόσιων Πανεπιστημίων με τις ανάγκες της καπιταλιστικής αναπαραγωγής, και τη μετατροπή τους σε ένα είδος κεφαλαιοκρατικών επιχειρήσεων. Ετσι, οι αλλαγές αυτές σηματοδοτούνται από την εγκατάλειψη της -τυπικά και κάτω από την πίεση του εργατικού κινήματος υιοθετημένης- αρχής, ότι η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση αποτελεί δημόσιο αγαθό που πρέπει να παρέχεται με κρατική φροντίδα. Η ευθύνη για την εξασφάλιση της χρηματοδότησής της, μετατίθεται στην πανεπιστημιακή κοινότητα και το κόστος της, στους ίδιους τους ενδιαφερόμενους. Στα πλαίσια αυτά εξαλείφονται σταδιακά οι διαφορές δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ανοίγεται μια νέα κερδοφόρος διέξοδος για το κεφάλαιο.

Α. Τα βασικά μέτρα που προβλέπονται από τη Διακήρυξη της Μπολόνια

Σύμφωνα με τη Διακήρυξη, οι υπουργοί Παιδείας που την προσυπέγραψαν, προκειμένου να διασφαλίσουν «καλύτερη συμβατότητα και πληρέστερη συγκρισιμότητα» των συστημάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, αναλαμβάνουν να επιτύχουν βραχυπρόθεσμα και σε κάθε περίπτωση μέχρι το 2010, τους παρακάτω έξι στόχους:

1. «Υιοθέτηση συστήματος το οποίο θα στηρίζεται βασικά σε δύο κύκλους σπουδών, έναν προπτυχιακό (διάρκειας τριών τουλάχιστον ετών) και έναν μεταπτυχιακό. Ο τίτλος σπουδών του πρώτου κύκλου θα αναγνωρίζεται στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας σαν ικανό επαγγελματικό προσόν (εννοείται, όπως θα αναπτυχθεί στη συνέχεια, η απόκτηση περιορισμένων επαγγελματικών δεξιοτήτων και σε καμία περίπτωση η ικανότητα για ολοκληρωμένη επιστημονική εργασία), ενώ ο δεύτερος κύκλος θα πρέπει να οδηγεί στο μεταπτυχιακό δίπλωμα (master) ή/και στο διδακτορικό δίπλωμα».

2. «Καθιέρωση ενός συστήματος διδακτικών μονάδων, ανάλογου με το εφαρμοζόμενο σήμερα Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Διδακτικών Μονάδων (ECTS = European Credit Transfer System), για την προώθηση της ευρύτερης δυνατής κινητικότητας των φοιτητών».

Πρόκειται για σύστημα που υπολογίζει τη βαρύτητα κάθε μαθήματος στο πρόγραμμα σπουδών ανάλογα με τις ώρες και τη σημασία του για το συγκεκριμένο αντικείμενο των σπουδών. Δηλαδή υπάρχει μια διαβάθμιση των ωριαίων μονάδων του κάθε μαθήματος, ανάλογα με το αν είναι μάθημα κορμού, παρεμφερούς αντικειμένου, εργαστηριακό, κατ' επιλογή υποχρεωτικό ή μάθημα γενικότερων δεξιοτήτων, όπως η ξένη γλώσσα, η χρήση Η/Υ κλπ. Το νέο στοιχείο που εισάγεται με τη Διακήρυξη είναι ότι διδακτικές μονάδες μπορούν να συγκεντρώνονται στο εξής «και σε συστήματα εκπαίδευσης εκτός του πλαισίου της Ανώτατης Εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένων και των συστημάτων διά βίου εκπαίδευσης, αρκεί αυτά να αναγνωρίζονται από τα εμπλεκόμενα Πανεπιστήμια υποδοχής». Ανοίγει δηλαδή ο δρόμος για αναγνώριση σπουδών που έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη και σε ιδιωτικά Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών, σε ΙΕΚ, ΚΕΚ κλπ.

3. «Υιοθέτηση ενός συστήματος τίτλων σπουδών οι οποίοι θα είναι εύκολα αναγνώσιμοι και συγκρίσιμοι, με τη βοήθεια και του θεσμού του Συμπληρώματος Διπλώματος (Diploma Supplement), με στόχο την προώθηση της απασχολησιμότητας των Ευρωπαίων πολιτών και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του Ευρωπαϊκού συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης». Το Συμπλήρωμα Διπλώματος είναι ένα είδος πιστοποιητικού που θα συνοδεύει τον τίτλο σπουδών, περιλαμβάνοντας λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών που ακολούθησε ο απόφοιτος, προκειμένου να διευκολυνθεί η «αγορά» στην «αξιολόγηση» των «προσόντων» του. Η ανάγκη υιοθέτησης του Συμπληρώματος Διπλώματος καταμαρτυρεί την πολυδιαφοροποίηση των σπουδών και του επιπέδου τους.

4. «Προώθηση της κινητικότητας, με ξεπέρασμα των εμποδίων που δυσχεραίνουν την ελεύθερη κίνηση των φοιτητών, των διδασκόντων, ερευνητών και διοικητικού προσωπικού».

5. «Προώθηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στη διασφάλιση της ποιότητας (εννοείται ένα γενικευμένο σύστημα αξιολόγησης, όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια), με στόχο την ανάπτυξη συγκρίσιμων κριτηρίων και μεθοδολογιών».

6. «Προώθηση των απαραίτητων ευρωπαϊκών διαστάσεων στην Ανώτατη Εκπαίδευση, κατά κύριο λόγο σε σχέση με τα προγράμματα σπουδών, τη συνεργασία μεταξύ ιδρυμάτων, τα σχήματα κινητικότητας και τα ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών και άσκησης, κατάρτισης - επιμόρφωσης και έρευνας», που δε σημαίνει τη δημιουργία ενιαίων προγραμμάτων σπουδών, αλλά το σχεδιασμό τους στη βάση της συμπληρωματικότητας και του καταμερισμού που θα επιβάλλει το συμφέρον του μεγάλου κεφαλαίου στα διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τμήματα.

Στο επόμενο ραντεβού των υπουργών Παιδείας, που είναι τον προσεχή Μάη στην Πράγα, θα ελεγχθεί ο βαθμός προώθησης των παραπάνω μέτρων από τις εθνικές κυβερνήσεις και θα συμφωνηθούν τα επόμενα βήματα. Η προπαρασκευαστική Σύνοδος των Πρυτάνεων, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Σαλαμάγκα, είχε στόχο να δώσει ακαδημαϊκό έρεισμα στη Σύνοδο της Πράγας.

B. Για το χαρακτήρα της αναδιάρθρωσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης

Β1. Δομή και περιεχόμενο σπουδών

- Η δομή των σπουδών

Η Διακήρυξη της Μπολόνια υπακούει στις υποδείξεις της Λευκής Βίβλου για την απασχόληση, σύμφωνα με την οποία - αντίθετα από την ανάγκη της εποχής μας, για ουσιαστικότερη και βαθύτερη μόρφωση - «η εκπαίδευση χρειάζεται να εκλογικευτεί προβλέποντας λιγότερο μακροχρόνιες γενικές καταρτίσεις και ανταποκρινόμενη περισσότερο στις ανάγκες της αγοράς και αυτό προωθώντας την επαγγελματική κατάρτιση ως εναλλακτική της πανεπιστημιακής». Δεν έχει άλλωστε περάσει πολύς καιρός από τη δημοσίευση της Λευκής Βίβλου για την εκπαίδευση, στην οποία εξακοντίζονταν μύδροι κατά της «ελιτίστικης» και «προβληματικής» ως προς τη χρηματοδότηση Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, καθώς και των άκαμπτων διαδικασιών της ως προς την αναγνώριση δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα μπορούσαν ν' αποκτηθούν με πιο «ευλύγιστους» τρόπους, έξω από αυτή.

Στα πλαίσια αυτά, η Διακήρυξη της Μπολόνια απαιτεί τη συρρίκνωση της διάρκειας των προπτυχιακών σπουδών στα τρία χρόνια, με τη διάσπασή τους σε δύο κύκλους, από τους οποίους ο ένας θα είναι προπτυχιακός και ο άλλος μεταπτυχιακός. Ετσι, προωθεί μια κοινή δομή της Ανώτατης Εκπαίδευσης, προσαρμοσμένη στο μοντέλο: τρία χρόνια προπτυχιακές σπουδές, δύο χρόνια μεταπτυχιακές σπουδές ειδίκευσης, τρία χρόνια διδακτορική διατριβή (3-2-3).

Οι κυβερνητικοί ισχυρισμοί περί «χαλαρής δεσμευτικότητας» και περιθωρίων διατήρησης των τετραετών σπουδών, είναι παραπλανητικοί. Από τη στιγμή που οι ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες έχουν ήδη προχωρήσει σε καθιέρωση τριετών προπτυχιακών σπουδών τύπου bachelor, είναι βέβαιο ότι στο όνομα της «συμβατότητας και της συγκρισιμότητας», το τρίχρονο μοντέλο θα γενικευτεί και τα Πανεπιστήμιά μας θα αναγκαστούν να ευθυγραμμιστούν. Ακόμη και αν οι προπτυχιακές σπουδές παραμείνουν στη χώρα μας προσωρινά τετραετείς, όπως διατείνεται ο υπουργός Παιδείας, για να περιορίσει τις αντιδράσεις, στην ουσία εξισώνονται (επαγγελματικά με την Οδηγία 89/48 και ακαδημαϊκά με βάση τη διακήρυξη της Μπολόνια) με τις τρίχρονες, τύπου bachelor, σπουδές των ξένων Πανεπιστημίων. Ετσι εύκολα αύριο, με το επιχείρημα ότι ο επιπλέον χρόνος δεν έχει κανένα αντίκρισμα, μπορούν να μετατραπούν σε τριετείς. Οπως άλλωστε τονίστηκε επανειλημμένα από τον κεντρικό εισηγητή του διήμερου συνεδρίου που διοργανώθηκε στη χώρα μας για τη διάδοση των αποφάσεων της Μπολόνια, Guy Haug, γενικό σύμβουλο της Ενωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων (CRE) και συντάκτη του κειμένου εργασίας της Συνόδου της Μπολόνια, η αξία των σπουδών στο νέο μοντέλο δεν υπολογίζεται στη βάση της διάρκειάς τους, αλλά στη βάση των πιστωτικών μονάδων που θα συγκεντρώνονται μέσα από αυτές. Οι τετράχρονες σπουδές, μπορεί δηλαδή να θεωρηθούν ακόμη και χαμηλότερου επιπέδου από τις τρίχρονες.

- Το περιεχόμενο των σπουδών

Σε σχέση με το χαρακτήρα των προπτυχιακών σπουδών, ο ίδιος υπογραμμίζει, ότι απαιτείται «η εισαγωγή νέων προγραμμάτων σπουδών, αντί για την ανακατανομή ή τη διάσπαση των ήδη υπαρχόντων» και ότι «οι προπτυχιακές σπουδές θα πρέπει να είναι συντομότερες, περισσότερο ευέλικτες (ιδιαίτερα μέσα από την υιοθέτηση του συστήματος πιστωτικών μονάδων), περισσότερο συνδεδεμένες με την επαγγελματική ζωή (εννοεί τις τρέχουσες ανάγκες της αγοράς), περισσότερο διατμηματικές, περισσότερο ευρωπαϊκές και διεθνείς».

Γίνεται έτσι φανερό, ότι το κυρίαρχο στοιχείο των μέτρων της Μπολόνια, δεν είναι η παρεμβολή φραγμών στην ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών σπουδών μέσα από μια απλή διάσπασή τους σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό κύκλο. Καθοριστικό στοιχείο αποτελεί η αναδιάρθρωση των προγραμμάτων σπουδών, έτσι ώστε μέσα από μία σύντομη, τρίχρονη μόλις «εκπαίδευση», να μεταδίδονται περιορισμένες και αποσπασματικές επαγγελματικές δεξιότητες, για μια μερική και ληξιπρόθεσμη απασχόληση των αποφοίτων της, στα πλαίσια της συχνότερης εναλλαγής επαγγελμάτων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο η Ιατρική εξαιρείται από τις ρυθμίσεις της Μπολόνια, με την προϋπόθεση ότι θα περιοριστεί στα έξι χρόνια, αφού η ελεύθερη, ως σήμερα, πρόσβαση στην ειδικότητα, επιχειρείται να καταργηθεί. Για τις σπουδές των Νομικών, των Μηχανικών και άλλων ειδικοτήτων, η απόκτηση του bachelor θα οδηγεί σε περιορισμένη πρόσβαση σε επαγγελματική δραστηριότητα. Ενας απόφοιτος bachelor Νομικής, π.χ., δε θα μπορεί να δικηγορεί, θα μπορεί όμως να είναι διοικητικός υπάλληλος μιας τράπεζας ή βοηθός σε ένα μεγάλο δικηγορικό γραφείο. Στον απόφοιτο bachelor του Πολυτεχνείου δε θα επιτρέπεται η αυτόνομη άσκηση του επαγγέλματος. Θα μπορεί π.χ. να απασχοληθεί σαν χειριστής λογισμικού, ορισμένων προγραμμάτων, χωρίς να διαθέτει κρίση για επιστημονική αποτίμηση των αποτελεσμάτων.

Είναι φανερό ότι η απόκτηση μέσα στην περιορισμένη διάρκεια των τριών χρόνων μιας κάποιας επαγγελματικής ικανότητας, μπορεί να επιτευχθεί μόνο σε βάρος του αναγκαίου επιστημονικού υπόβαθρου και ειδίκευσης και την παροχή στη θέση τους, απογυμνωμένων από τη θεωρητική τους θεμελίωση και εμπέδωση, ρηχών, τυποποιημένων, αποσπασματικών γνώσεων και πρακτικών συνταγών. Πρόκειται δηλαδή για ένα σύστημα στο οποίο πρωτεύοντα ρόλο έχει η ανάπτυξη δεξιοτήτων στο χειρισμό εργαλείων και όχι η δημιουργική, επιστημονική σκέψη. Για μια μαζική εκπαίδευση χαμηλής ποιότητας, χωρίς πόρους και υποδομές, αποκομμένη από το οξυγόνο της έρευνας και προσαρμοσμένη στις φθηνότερες μορφές διδασκαλίας.

- Η σημερινή εικόνα των σπουδών

Πράγματι, η γενική κατεύθυνση της τυποποίησης και αποστέωσης των προπτυχιακών σπουδών από τη θεωρητική τους τεκμηρίωση, με τη μετακύληση μαθημάτων στο μεταπτυχιακό επίπεδο, επιβεβαιώνεται σαν τάση στα αναθεωρημένα (με μοχλό την κοινοτική χρηματοδότηση) προγράμματα σπουδών των Πανεπιστημίων μας. Ωστόσο, αρκετά τμήματα όχι μόνο διατηρούν το γενικόλογο, θεωρητικό και αφηρημένο ως ένα βαθμό χαρακτήρα των προγραμμάτων τους, ιδίως τμήματα των κοινωνικών επιστημών, αλλά μετακυλίουν σε μεταπτυχιακό επίπεδο όποια ψήγματα εφαρμογής της επιστήμης υπήρχαν σ' αυτά (π.χ. πιστοποιητικό παιδαγωγικής και διδακτικής επάρκειας). Πρόκειται, όπως ήδη εξηγήθηκε, για την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Της υποβάθμισης των προπτυχιακών σπουδών μέσα από την απόσπαση της θεωρίας από την πράξη και της μετατόπισης της ουσιαστικής επιστημονικής ειδίκευσης στο μεταπτυχιακό επίπεδο. Οπως π.χ. ο απόφοιτος bachelor των πολυτεχνικών σχολών δεν μπορεί να είναι μηχανικός, έτσι και ο απόφοιτος του Ιστορικού - Αρχαιολογικού τμήματος δεν είναι ούτε ιστορικός, ούτε αρχαιολόγος, ούτε εκπαιδευτικός.

Ταυτόχρονα βεβαίως, στις σπουδές των κοινωνικών επιστημών εκδηλώνεται η εχθρική στάση του καπιταλισμού απέναντι σε ορισμένες μορφές πνευματικής δραστηριότητας, που υπογράμμιζε ο Μαρξ. Εχθρική στάση που εκφράζεται:

α) Με την παραχάραξη του περιεχομένου τους και τη στρέβλωση της αποστολής τους, που πηγάζει από την ανάγκη του κεφαλαίου να τις εκμεταλλεύεται για την αναπαραγωγή της ιδεολογίας του, αλλά και το φόβο μήπως χρησιμοποιηθούν για να αναλύσουν και να αλλοιώσουν τις οικονομικές και πολιτικές βάσεις του καπιταλισμού (είναι χαρακτηριστική η απεμπόληση από τα προγράμματα σπουδών, ακόμη και των οικονομικών σχολών, της πολιτικής οικονομίας).

β) Με τη γενικότερη υποτίμησή τους (π.χ. η μετατροπή των τμημάτων Κοινωνιολογίας σε τμήματα παραγωγής ανέργων, η περιορισμένη χρηματοδότηση μέσω ερευνητικών προγραμμάτων), αφού η ανάπτυξή τους, έμμεσα μόνο μπορεί να συνεισφέρει στην αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Στη θέση τους προκρίνονται σπουδές με άμεσο αντίκρισμα στην καπιταλιστική παραγωγή και ρόλο στην ιδεολογική προπαγάνδα του συστήματος, όπως Μάρκετινγκ, Μάνατζμεντ, Ψυχολογίας της Διοίκησης, Μ.Μ.Ε. κλπ.

Β2. Οι μεταπτυχιακές σπουδές

- Η επίδραση των κατευθύνσεων της Μπολόνια στο γενικό επίπεδο της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης

Η υποβάθμιση των τριών πρώτων χρόνων της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στο επίπεδο της απόκτησης περιορισμένων γνώσεων και πρακτικών δεξιοτήτων, δηλαδή της κατάρτισης, είναι φανερό ότι οδηγεί σε συνολική υποβάθμιση της Ανώτατης Εκπαίδευσης, σε υποβάθμιση δηλαδή και των μεταπτυχιακών σπουδών. Σε καμία περίπτωση μια τέτοιας μορφής εκπαίδευση δεν μπορεί να εξασφαλίσει υψηλού επιπέδου επιστημονική ειδίκευση, η οποία προϋποθέτει την ενιαία διάρθρωση του προγράμματος σπουδών στη βάση της αρμονικής σύνδεσης της θεωρητικής γνώσης με την εφαρμογή της, της σύνδεσης θεωρίας και πράξης σε όλη τη διάρκεια των σπουδών.

Γι' αυτό άλλωστε το λόγο, το «τριτοκοσμικό» μοντέλο της υποτιθέμενης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης δεν αφορά όλα τα Ανώτατα Ιδρύματα. Τα κορυφαία Πανεπιστήμια των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών, όπως οι Μεγάλες Σχολές της Γαλλίας, το Ιμπίριαλ, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Πολυτεχνείο του Μιλάνο κλπ., εφαρμόζουν μόνο τυπικά τη δομή των δύο κύκλων σπουδών, διατηρώντας ενιαία και αλώβητη τη διάρθρωση του προγράμματος των σπουδών τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Γαλλία έχει και νομοθετικά κατοχυρώσει την απονομή του βαθμού και των δικαιωμάτων του master στους απόφοιτους του ενιαίου κύκλου σπουδών των Μεγάλων Σχολών των μηχανικών. Και αποτελεί τρανταχτή απόδειξη της υποτέλειας των κυβερνήσεων της χώρας μας, το γεγονός ότι ποτέ δεν αντιτάχθηκαν στην, εκτός της χώρας μας, αντιμετώπιση ακόμη και των πεντάχρονων σπουδών των Πανεπιστημίων μας σαν bachelor, ισοτιμούμενων με τις πολύ κατώτερες τρίχρονες σπουδές ξένων Πανεπιστημίων. Την ίδια στιγμή μάλιστα που είναι ευρύτατα αποδεκτό από τους γνώστες των πανεπιστημιακών πραγμάτων, ότι τα πτυχία αρκετών τμημάτων των Ελληνικών Πανεπιστημίων είναι ανώτερου επιπέδου από πτυχία τύπου master αρκετών Πανεπιστημίων της Αγγλίας, των ΗΠΑ και άλλων χωρών.

- Τα κριτήρια συγκρότησης των μεταπτυχιακών σπουδών

Η συγκρότηση των μεταπτυχιακών ειδίκευσης, η οποία προωθείται κυρίως στη βάση γνώσεων που αποσπούνται από τον προπτυχιακό κύκλο, κάνει φανερό ότι οι απόφοιτοι των μεταπτυχιακών ειδίκευσης, στις περισσότερες ειδικότητες θα αντιστοιχηθούν με τους σημερινούς απόφοιτους των προπτυχιακών σπουδών. Ετσι, αν και ο αριθμός των μεταπτυχιακών φοιτητών θα είναι πολύ μικρότερος των προπτυχιακών, (30% ο μ.ο. στις χώρες της ΕΕ, 15% προβλέπεται στη χώρα μας, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση των συντακτών του νομοσχεδίου για τα μεταπτυχιακά), ακόμη και αυτοί, στην πλειοψηφία τους, δε θα διαθέτουν υψηλά επιστημονικά προσόντα. Πολύ περισσότερο που η γενική κατεύθυνση συγκρότησης των περισσότερων μεταπτυχιακών τύπου master, είναι να έχουν τη μορφή πιστοποιητικών σπουδών, ενταγμένων στη λογική της "διά βίου κατάρτισης". Ο Guy Haug αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: "θα πρέπει να είναι σύντομα (κατά προτίμηση ετήσια και σε καμία περίπτωση μεγαλύτερα από διετή), και ανοιχτά κυρίως σε φοιτητές που θα έχουν ολοκληρώσει τις προπτυχιακές τους σπουδές σε διαφορετικά ιδρύματα, σε διαφορετικές χώρες της Ευρώπης ή οπουδήποτε αλλού». Ενώ σε άλλο σημείο υπογραμμίζει ότι η είσοδος στα μεταπτυχιακά είναι καλύτερα να πραγματοποιείται μετά από μια περίοδο ένταξης στην παραγωγή και όχι αμέσως μετά την ολοκλήρωση του προπτυχιακού κύκλου.

Διαπιστώνουμε, δηλαδή, ότι τα μεταπτυχιακά, κατά κύριο λόγο και για την πλειοψηφία των φοιτητών, δε θα έχουν το χαρακτήρα της επιστημονικής εμβάθυνσης σε έναν ορισμένο επιστημονικό τομέα, αλλά περισσότερο μιας επαγγελματικής κατάρτισης που μπορεί να αποκτηθεί στη διάρκεια της επαγγελματικής ζωής και θα καθορίζεται από τις επιχειρήσεις.

Γίνεται έτσι φανερό ότι θα υπάρχει μια μεγάλη ποικιλομορφία μεταπτυχιακών σπουδών «πολλών ταχυτήτων» και ότι η αναπαραγωγή της κοινωνικής ελίτ θα γίνεται μέσα από ορισμένα μεταπτυχιακά τμήματα, από τον κύκλο του διδακτορικού και κυρίως μέσα από εκείνα τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα που εξαιρούνται από τα μέτρα, διατηρώντας στην ουσία τον ενιαίο χαρακτήρα των σπουδών τους.

Β3. Το σύστημα των πιστωτικών μονάδων και η εκπαιδευτική κινητικότητα

Ο σκοπός της ευέλικτης προσαρμογής στις ανάγκες της «αγοράς», ενισχύεται μέσα από την προβλεπόμενη νομοθετική ρύθμιση για τη γενικευμένη εφαρμογή του συστήματος των πιστωτικών μονάδων. Με το σύστημα αυτό, δίνεται η δυνατότητα να αξιολογούνται και να κατηγοριοποιούνται τα μαθήματα, με το πρόσχημα της μέτρησης και της μεταφοράς της αξίας των ωρών διδασκαλίας που παρακολούθησε κάποιος με επιτυχία, ακόμη και σε διαφορετικά τμήματα, ιδρύματα και σχολές, εντός ή εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ.

Η εισαγωγή του συστήματος των πιστωτικών μονάδων έρχεται να εξυπηρετήσει την προώθηση εξατομικευμένων, αρθρωτών, προγραμμάτων σπουδών (τα αποκαλούμενα «διατμηματικά»), που μπορούν να πραγματοποιούνται διάσπαρτα και να συγκροτούνται μέσα από τη συγκόλληση μαθημάτων διαφορετικών τμημάτων και αντικειμένων, χωρίς επιστημονική συνάφεια και με αποκλειστικό σκοπό την ικανοποίηση της αγοράς. Στα πλαίσια της γενικευμένης εφαρμογής του συστήματος των πιστωτικών μονάδων ανοίγει ο δρόμος για τη διασύνδεση ακόμη και των εντελώς υποβαθμισμένων ΙΕΚ με την «Ανώτατη» Εκπαίδευση. Σ' αυτό στηρίζεται και η αυξημένη κινητικότητα των ιδιοκτητών τους για διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου. Το «Συμπλήρωμα Διπλώματος», γίνεται αναγκαίο εργαλείο αποκωδικοποίησης των περίπλοκων ειδικοτήτων και των δυσερμήνευτων τίτλων που θα προκύψουν.

Εκτός από την επιστημονική υποβάθμιση, το σύστημα αυτό, έχει και ιδεολογικό στόχο, την καλλιέργεια ενός κοινωνικού κομφορμισμού, μιας συναινετικής αντίληψης στη φοιτητική νεολαία. Της αντίληψης δηλαδή ότι η δυνατότητα του καθενός να εργαστεί («απασχολησιμότητα»), είναι συνάρτηση της ικανότητάς του να εκτιμά σωστά τις απαιτήσεις των εργοδοτών και να περισυλλέγει κατάλληλες καταρτίσεις, η δε ανεργία είναι αποτέλεσμα δικής του έλλειψης προσαρμοστικότητας.

Μια ακόμη σημαντική επιδίωξη των μέτρων αύξησης της κινητικότητας (φοιτητών, διδασκόντων, ερευνητών) και της γενίκευσης του συστήματος των πιστωτικών μονάδων, είναι η δυνατότητα «ευέλικτης» και άμεσης μετακίνησης ταλαντούχων επιστημόνων και ειδικών, στα ισχυρά Πανεπιστήμια των χωρών του «διευθυντηρίου» της ΕΕ, όπου διεξάγονται κρίσιμης σημασίας για το κεφάλαιο, ερευνητικές δραστηριότητες.

Γενικότερα σημειώνουμε ότι το βάρος που δίνεται σε αυτού του είδους εκπαιδευτική κινητικότητα, αποσκοπεί σε μια παράλληλη εξοικείωση με την εργασιακή κινητικότητα (η οποία, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο στις χώρες της ΕΕ), που θα επιτρέψει στο κεφάλαιο να εξασφαλίζει σε επάρκεια το φτηνότερο επιστημονικό εργατικό δυναμικό, εκεί που το χρειάζεται, όταν το χρειάζεται και όπως το χρειάζεται.

Β4. Η επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης

Με συστηματικό τρόπο, τα τελευταία χρόνια, προωθείται η διαδικασία υπαγωγής όλης της λειτουργίας των Δημόσιων Πανεπιστημίων στις ανάγκες της καπιταλιστικής αγοράς, που μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα:

- Η λειτουργία των Πανεπιστημίων με επιχειρηματικά κριτήρια

Η κρατική συμμετοχή στην οικονομική και γενικότερη στήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας μειώνεται διαρκώς. Η επιβίωση των Πανεπιστημίων και ο βαθμός κρατικής επιχορήγησής τους, συνδέεται σταδιακά με την ικανότητά τους να προσελκύουν πελάτες - φοιτητές (υποσχόμενα καλή επαγγελματική σταδιοδρομία), καθώς και κάθε λογής χρηματοδότες (κρατικά προγράμματα, ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς - ΝΑΤΟ - ΕΕ, πολυεθνικές επιχειρήσεις). Ετσι στη θέση του ως σήμερα, κατ' όνομα βεβαίως "κοινωνικού" τους ρόλου, μπαίνει η πλήρης υποταγή στις απαιτήσεις και τα συμφέροντα των χρηματοδοτών τους.

Με λίγα λόγια, τα Πανεπιστήμια εξωθούνται να συμπεριφερθούν όλο και περισσότερο, σαν κεφαλαιοκρατικές επιχειρήσεις, που, με θεμιτά και αθέμιτα μέσα, σε βάρος των λαϊκών αναγκών, της επιστήμης και του επίπεδου των σπουδών, εντοπίζουν όλο το ενδιαφέρον τους στο πώς θα εξασφαλίσουν μεγαλύτερα έσοδα. Για το σκοπό αυτό μάλιστα έχουν ιδρυθεί εταιρίες διαχείρισης της περιουσίας τους και διασύνδεσης των ΑΕΙ με τις επιχειρήσεις, που στην ουσία προωθούν την υποταγή της πανεπιστημιακής δραστηριότητας στις απαιτήσεις της «αγοράς». Στα πλαίσια αυτά ο έλεγχος των εκλεγμένων συλλογικών πανεπιστημιακών οργάνων στην όλη δραστηριότητα των Πανεπιστημίων συρρικνώνεται και το κέντρο λήψης των αποφάσεων μετατοπίζεται ουσιαστικά σε στεγανές δομές, άμεσα συνδεδεμένες με τα κέντρα εξουσίας (κυβέρνηση, ιμπεριαλιστικοί οργανισμοί, μονοπωλιακές επιχειρήσεις). Σε μια πορεία μάλιστα προβλέπεται η συμμετοχή στη διοίκηση των Πανεπιστημίων, εκπροσώπων των επιχειρήσεων και η μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων ελέγχου και διοίκησής των σε ολιγομελή, ακόμη και μονοπρόσωπα όργανα, όπως τεχνοκράτες διαχειριστές (managers).

Η επίδραση αυτής της πολιτικής στους προσανατολισμούς της επιστήμης και στην ποιότητα των Πανεπιστημίων είναι καταλυτική.

Καλύτερος πανεπιστημιακός δε θεωρείται πλέον εκείνος με το σημαντικότερο επιστημονικό και διδακτικό έργο, αλλά ο αποδοτικότερος οικονομικά. Στον πρόσφατο μάλιστα νόμο που τροποποιεί το καθεστώς των Ερευνητικών Κέντρων που υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας, προβλέπεται η σύνδεση της ιεραρχικής εξέλιξης των ερευνητών με τον αριθμό των προγραμμάτων που προσελκύουν στο Κέντρο. Ρύθμιση που, όλα δείχνουν, πως δε θα αργήσει να επεκταθεί και στα Πανεπιστήμια.

Οι επιχειρήσεις θα μπορούν να καθορίζουν και τυπικά τη διάρθρωση και το περιεχόμενο των σπουδών στη βάση των στενών συμφερόντων τους (το νομοθετικό πλαίσιο των ΤΕΙ προβλέπει ήδη συμμετοχή των φορέων των επιχειρήσεων). Στην κατεύθυνση αυτή σημαντική επίδραση άσκησαν και ασκούν τα κοινοτικά προγράμματα, όπως το Commet, για τη σύμπραξη Πανεπιστημίων και εταιριών, το Esprit, αλλά και τα σύγχρονα προγράμματα Σωκράτης και Leonardo.

Ταυτόχρονα το ενδιαφέρον των πανεπιστημιακών δασκάλων για το εκπαιδευτικό έργο μειώνεται -για πολλούς η διδασκαλία θεωρείται πάρεργο- και στρέφεται στο κυνήγι χρηματοδοτών και σε επιφανειακές, μη ουσιαστικές εργασίες που αποφέρουν σύντομα κέρδη, όπως έρευνες μελετητικού περιεχομένου.

Οι εξελίξεις αυτές συνοδεύονται με την επέκταση των «ελαστικών» εργασιακών σχέσεων του ερευνητικού και διδακτικού προσωπικού (καθώς και του διοικητικού, εργαστηριακού), με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου, με συμβάσεις έργου, προσλήψεις εποχιακού ή ωρομίσθιου προσωπικού. Στα περισσότερα μάλιστα νέα τμήματα που ιδρύθηκαν με τη χρηματοδότηση του ΕΠΕΑΕΚ, η πλειοψηφία των διδασκόντων είναι συμβασιούχοι του ΠΔ 407/80. Γενικότερα μέσα από την κοινοτική χρηματοδότηση ένα νέο επιστημονικό, διοικητικό και τεχνικό δυναμικό διαμορφώνεται στα ΑΕΙ, που εργάζεται σε συνθήκες μαύρης εργασίας και χρησιμοποιείται για να συμπιέζει τα εργασιακά δικαιώματα του μόνιμου προσωπικού. Η νέα αυτή πραγματικότητα που διαρκώς επεκτείνεται, επιδρά αρνητικά στο επίπεδο των σπουδών και προπαντός έρχεται σε πλήρη αντίθεση με κάθε έννοια ακαδημαϊκής ελευθερίας, δημιουργώντας μια πολυάριθμη κατηγορία εργαζομένων, άμεσα εξαρτημένων, με την απειλή της απόλυσης, από τις κυρίαρχες επιδιώξεις.

- Η νομιμοποίηση των ιδιωτικών «πανεπιστημίων»

Στα πλαίσια της πολιτικής της σταδιακής «εξάλειψης των διαφορών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της εκπαίδευσης», τα χαμηλότατης στάθμης παραρτήματα ξένων Πανεπιστημίων, που λειτουργούν στη χώρα μας, σε συνεργασία με αετονύχηδες επιχειρηματίες, προβάλλονται σαν πρότυπο προς μίμηση για τα δημόσια Πανεπιστήμια. Η πρόβλεψη της Διακήρυξης για αναγνώριση τμηματικών σπουδών, ακόμη και αν αυτές έχουν πραγματοποιηθεί εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, οδηγεί στην ντε φάκτο νομιμοποίησή τους, δεδομένου ότι τα μητρικά Πανεπιστήμια υποδοχής των ξένων χωρών, αφειδώς αποδίδουν τίτλους στους αποφοίτους των προσοδοφόρων παραρτημάτων τους.

Η αναθεώρηση μάλιστα του άρθρου 28 του συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο το κοινοτικό δίκαιο θα υπερισχύει του εθνικού, θα εξαλείψει οποιοδήποτε συνταγματικό εμπόδιο.

Με την αναγνώρισή τους, τα λογής κολέγια, που ήδη διατίθενται σε αριθμό πολλαπλάσιο των δημόσιων ΑΕΙ και ΤΕΙ, θα γιγαντωθούν, λειτουργώντας σαν πολιορκητικός κριός για την προσαρμογή και των κρατικών ιδρυμάτων στα πρότυπα μιας αχαλίνωτης «επιχειρηματικότητας». Η επίσημη μάλιστα κοινοτική προτροπή προς τα Δημόσια Πανεπιστήμια είναι - προκειμένου να εξυπηρετηθεί η οικονομική διείσδυση του κεφαλαίου μέσα από την πολιτιστική διείσδυση - να ιδρύσουν κατώτατης ποιότητας παραρτήματα, σε χώρες με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης ή στις χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού. Να μετατραπούν γενικότερα, μέσα από συμπράξεις και συνεργασίες, σε ένα είδος πολυεθνικών της εκπαίδευσης.

Στα πλαίσια αυτά ανοίγει βεβαίως μια νέα κερδοφόρα διέξοδος για τον καθεαυτό ιδιωτικό τομέα. Ηδη, με τις ευλογίες κυβερνητικών στελεχών, ιδρύθηκε στην Κέρκυρα το πρώτο αμιγώς ιδιωτικό «Πανεπιστήμιο», το οποίο μάλιστα προπαγανδίζει ότι η θεωρητική γνώση δεν έχει νόημα σε μια κοινωνία διαρκούς ανανέωσής της! Ταυτόχρονα η κυβέρνηση ανοίγει δρόμο στη δημιουργία ιδιωτικών «Πανεπιστημίων» με τη μορφή ΝΠΔΔ από διάφορους φορείς, όπως η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η Εκκλησία κλπ. Οι Δήμοι μάλιστα (όπως πρόσφατα ο Δήμος Αμαρουσίου), στα πλαίσια του «υγιούς ανταγωνισμού», διαφημίζουν ότι τα δημοτικά Πανεπιστήμια θα είναι φθηνότερα από του οποιουδήποτε ιδιώτη.

Β5. Η πιστοποίηση - αξιολόγηση

Το βασικό εργαλείο για την επιβολή αυτής της πολιτικής, είναι η αξιολόγηση και η σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση. Κριτήριο της ποιότητας των Πανεπιστημίων και των Πανεπιστημιακών σπουδών παύει να αποτελεί το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών, η υποδομή και η όλη επιστημονική δραστηριότητά τους και γίνεται η ανταπόκρισή τους στις ανάγκες της «αγοράς», στη βάση των υποδείξεων των εργοδοτών. Ανταπόκριση που επιχειρείται να ταυτιστεί μάλιστα με τις ανάγκες των φοιτητών - πελατών, με το απατηλό επιχείρημα ότι θα τους εξασφαλίσει άμεσα δουλιά.

Αποκαλυπτικός ως προς αυτό είναι ο Guy Haug, ο οποίος σε συνέντευξή του δηλώνει ότι: «η ποιότητα σχετίζεται με την ανταπόκριση που έχουν οι σπουδές στον πραγματικό κόσμο και το ποσοστό των φοιτητών που καταφέρνουν να μορφωθούν, έτσι ώστε να υπάρχει ανταπόκριση στην αγορά εργασίας. Τελικά, η ποιότητα πρέπει να αποτιμάται με αυτό που οι φοιτητές χρειάζονται και επιθυμούν, και όχι με γνώμονα κάποια αφηρημένη έννοια ακαδημαϊκής γνώσης». Ο Γερμανός Klaus Landfried, βασικός ομιλητής του συνεδρίου, σε αντίστοιχη συνέντευξή του, προσθέτει ότι «τα κριτήρια σε ό,τι αφορά το επίπεδο των σπουδών θα καθοριστούν από επιστήμονες και εργοδότες σε συνεχή διάλογο προκειμένου να προσαρμοστούν τα προγράμματα». (2)

Συμπερασματικά προκύπτει ότι κριτήριο αξιολόγησης και χρηματοδότησης είναι ο βαθμός συμμόρφωσης στις μονοπωλιακές επιδιώξεις και ιδιαίτερα:

α) ο αριθμός των φοιτητών που προσελκύονται, γεγονός που κατά κανόνα οδηγεί σε δραματική υποβάθμιση των σπουδών για εύκολα και φτηνά πτυχία προσανατολισμένα στις άμεσες ανάγκες της αγοράς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την υποβάθμιση της πλειοψηφίας των βρετανικών Πανεπιστημίων.

β) ο αριθμός των προγραμμάτων που συρρέουν σε κάθε Πανεπιστήμιο, που όσο μικρότερες αντιστάσεις και δημοκρατικές ευαισθησίες θα προβάλλει, τόσο πιο έμπιστο θα κρίνεται από τους χρηματοδότες του.

Στη βάση των πορισμάτων μιας «ανεξάρτητης, από τις εθνικές κυβερνήσεις, αρχής» που θα αποτελείται από ελεγχόμενους επιστήμονες και εργοδότες και θα αναλάβει το έργο της αξιολόγησης των ιδρυμάτων της ΕΕ, αντί να εξασφαλίζονται οι όροι για ισότιμη ανάπτυξη των Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, θα προωθείται η κατηγοριοποίησή τους, με διαρκώς αυξανόμενη τη μεταξύ τους ποιοτική απόσταση. Στην πρώτη κατηγορία, θα ανήκουν αυτά που θα συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία, τα επονομαζόμενα «κέντρα αριστείας», με αυστηρή επιλογή φοιτητών, γόνων της άρχουσας τάξης, στα οποία θα «ξαφρίζονται» βεβαίως και τα καλύτερα μυαλά της εργατικής τάξης. Τμήματα και σχολές που δε συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον της «αγοράς», θα οδηγούνται σε μαρασμό και κλείσιμο, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους αναγκαιότητα.

Ηδη στα κοινοτικά προγράμματα Σωκράτης και Leonardo, προβλέπονται μηχανισμοί αξιολόγησης των αποτελεσμάτων της πανεπιστημιακής δραστηριότητας με ανάλογη κατανομή της κοινοτικής χρηματοδότησης. Ταυτόχρονα, τα κράτη - μέλη προχωρούν στη συγκρότηση Εθνικών Συστημάτων Αξιολόγησης, με ολοένα και αυξανόμενη τη συμμετοχή των εργοδοτικών φορέων, και στα οποία τίθενται συγκεκριμένοι όροι, που από την εκπλήρωσή τους εξαρτάται η χρηματοδότηση, ή δανειοδότηση των ιδρυμάτων. Στη χώρα μας, οι αρμοδιότητες αξιολόγησης των Πανεπιστημίων ανατίθενται στο ΕΣΥΠ (ν.2327/95), το οποίο εσπευσμένα η κυβέρνηση έρχεται (μέσα από επιμέρους τροποποιήσεις που το καθιστούν πιο αποτελεσματικό) να ενεργοποιήσει, για λόγους ευθυγράμμισης στις υποχρεώσεις της που έχει αναλάβει, ενόψει της Συνόδου της Πράγας. Στα πλαίσια μάλιστα της συγκεκριμενοποίησης των δομών και οργάνων που θα αναλάβουν την αξιολόγηση των ΑΕΙ-ΤΕΙ, η κυβέρνηση έχει ήδη καλέσει σε προσχηματικό διάλογο για τη «θεσμοθέτηση εθνικού συστήματος αξιολόγησης της ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης». Το νομοσχέδιο δεν υπεισέρχεται καθόλου στο επίμαχο ζήτημα των κριτηρίων για την αξιολόγηση, σε μια τακτική δημιουργίας τετελεσμένων, πριν αποκαλυφθούν στο σύνολό τους οι αντιδραστικοί στόχοι της. Ωστόσο και μέσα απ' αυτό μπορεί κανείς να διαπιστώσει την κατεύθυνση, αφού το όργανο που θα αναλάβει την προώθηση των διαδικασιών, το Εθνικό Συμβούλιο Αξιολόγησης Ποιότητας (ΕΣΑΠ), είναι πλήρως ελεγχόμενο από την κυβέρνηση και με ενισχυμένη την παρουσία εκπροσώπων των εργοδοτικών φορέων.

Γενικότερα θα πρέπει να συμπεράνουμε ότι η πολιτική της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων ΑΕΙ, σε συνδυασμό με τις προωθούμενες διαδικασίες αξιολόγησης, κάθε άλλο παρά συνιστούν ενίσχυση της δημοκρατικής αυτοδιοίκησης των Πανεπιστημίων, όπως επιχειρείται να εμφανιστεί, κάτω από τον τίτλο της «διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας των ιδρυμάτων». Αντίθετα, οδηγούν σε ενίσχυση του συγκεντρωτισμού και του ελέγχου των Πανεπιστημίων από το κράτος και τους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, ουσιαστικά από το μεγάλο κεφάλαιο. Ταυτόχρονα η ευθύνη για τη χρηματοδότηση και τη γενικότερη εξασφάλιση των προϋποθέσεων λειτουργίας τους μεταφέρεται στα ίδια τα ιδρύματα και τους φοιτητές.

(2) Ενδεικτικά για τις προθέσεις βίαιης και αναγκαστικής επιβολής των μέτρων, είναι τα όσα εκστομίζονται απειλητικά στην ομιλία του Guy Haug στο συνέδριο:

* Η κοινωνία δεν είναι πρόθυμη να αποδεχτεί τη συνέχιση της αναντιστοιχίας ανάμεσα στα υψηλά ποσοστά ανεργίας των πτυχιούχων και την έλλειψη προσόντων σε τομείς που ενδιαφέρουν την αγορά

* Η ισχυρή αριθμητική εξάπλωση των Πανεπιστημίων των τελευταίων δεκαετιών έφτασε στο τέλος της. Τα Πανεπιστήμια θα χρειαστεί να ανταγωνιστούν για φοιτητές, δεδομένου μάλιστα ότι σε πολλές χώρες η κρατική χρηματοδότηση είναι ανάλογη με τον αριθμό των εγγραφών.

* Υπάρχει μια σημαντική ανάπτυξη νέων προμηθευτών εκπαίδευσης (βλ. παραρτήματα αμερικανικών Πανεπιστημίων), πολλοί από τους οποίους προέρχονται από το εξωτερικό. Αυτό το γεγονός αυξάνει τις διαθέσιμες επιλογές των φοιτητών. Προβληματιζόμαστε τι είναι αυτό που κάνει έναν φοιτητή να επιλέγει έναν ξένο προμηθευτή που μπορεί να είναι και ακριβότερος, αντί για το εθνικό, παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα σπουδών που είναι μάλιστα και δωρεάν;

* Η ευθύνη των Πανεπιστημίων για τη χρήση των κρατικών κονδυλίων θα αυξηθεί σημαντικά στο μέλλον. Φαίνεται απίθανο να συνεχίσουν να διατίθενται κρατικοί πόροι σε ιδρύματα και φοιτητές που παρατείνουν τη διάρκεια των σπουδών πέραν της φυσιολογικής!

Β6. Η σχέση των πτυχίων με το επάγγελμα και η προοπτική των αποφοίτων

- Φταίει η εκπαίδευση για την ανεργία;

Το επιχείρημα ότι η προσαρμογή των σπουδών στις ανάγκες της «αγοράς», θα εξασφαλίσει άμεσα μια επικερδή εργασία στους αποφοίτους, είναι εντελώς αβάσιμο και παραπλανητικό. Η ανεργία των πτυχιούχων δεν οφείλεται στην έλλειψη των κατάλληλων ειδικοτήτων και δεξιοτήτων τους, όπως ισχυρίζεται ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων και προβάλλει η κυβέρνηση και ο αστικός Τύπος. Αν το πρόβλημα ήταν τόσο απλό, τότε μέσα από μέτρα αναδιανομής του αριθμού των εισακτέων στις διάφορες ειδικότητες - που σε ένα βαθμό μπορεί να γίνει και στα καπιταλιστικά πλαίσια - θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Η ανεργία είναι σύμφυτη με τη συγκεκριμένη μορφή της κοινωνίας, όπου ο εφεδρικός στρατός των ανέργων χρησιμοποιείται από το κεφάλαιο, για να συμπιέσει στο κατώτατο δυνατό όριο τις απαιτήσεις των εργαζομένων και να εντείνει την εκμετάλλευσή τους.

Η υποβάθμιση, αντίθετα, του προπτυχιακού κύκλου των σπουδών, οδηγεί σε απαξίωση την εργατική δύναμη των αποφοίτων του, σε χειροτέρευση των όρων και της δυνατότητας απασχόλησής τους, που αποτελεί και τη βασική αξίωση των εργοδοτών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η ανεργία των αποφοίτων των ΤΕΙ -Ιδρυμάτων ήδη προσανατολισμένων στην εφαρμογή και την ικανοποίηση των συγκεκριμένων απαιτήσεων της «αγοράς» - είναι, κατά μέσο όρο, μεγαλύτερη από αυτή των αποφοίτων των ΑΕΙ. Ενα πολύ μεγαλύτερο μάλιστα, σε σχέση με τα ΑΕΙ, ποσοστό των σπουδαστών των ΤΕΙ, δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του, διαπιστώνοντας στην πορεία ότι ελάχιστα μπορούν να βελτιώσουν την εργασιακή τους προοπτική. Σύμφωνα με δηλώσεις του αντιπρύτανη του Fachohochshule του Ντίσελντορφ, τα ιδρύματα που ζημιώθηκαν μετά το 1990, από τη μαζική εισροή στη γερμανική αγορά εργασίας των υψηλά μορφωμένων και πολύ φθηνότερων πτυχιούχων των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, είναι τα - αντίστοιχα των ΤΕΙ - Fachohochshule, στα οποία έπεσε κατακόρυφα ο αριθμός των σπουδαστών, εξαιτίας της υψηλής ανεργίας των αποφοίτων τους.

Στη μητρόπολη μάλιστα του καπιταλισμού, στις ΗΠΑ, ολοένα και λιγοστεύει το ποσοστό των κατόχων μεταπτυχιακών τίτλων που εργάζονται σε θέσεις αντίστοιχες των προσόντων τους. Η τάση αντικατάστασης των αποφοίτων του προπτυχιακού κύκλου από απόφοιτους των μεταπτυχιακών και κατάληψης αντίστοιχα των θέσεων των αποφοίτων του Λυκείου και της Μέσης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης από τους απόφοιτους του προπτυχιακού κύκλου, κυριαρχεί. Η δε μεγάλη πλειοψηφία των αποφοίτων των χαμηλότερων εκπαιδευτικών βαθμίδων, καταδικάζεται σε δουλιές του ποδαριού, ή μπαίνει στο περιθώριο. Φαινόμενο που με τη σειρά του συμβάλλει στην παθογένεια της αμερικανικής κοινωνίας, στη ραγδαία αύξηση των τροφίμων, του αφύσικα διογκωμένου σωφρονιστικού της συστήματος. Η τάση αυτή δεν αποτελεί βεβαίως «αντικειμενικό» αποτέλεσμα της κοινωνικής εξέλιξης, όπως παρουσιάζεται σε τοποθετήσεις αστών αναλυτών. Είναι προϊόν της πολιτικής που διευρύνει την ανεργία και του αδυσώπητου ανταγωνισμού για μια θέση εργασίας, που ανεβάζει διαρκώς τον πήχη των εργοδοτικών απαιτήσεων, και κατεβάζει μισθούς και κοινωνικές παροχές. Είναι αποτέλεσμα του ξέφρενου ανταγωνισμού των μονοπωλίων, που χρησιμοποιώντας ολοένα και υψηλότερα ειδικευμένη εργατική δύναμη, εκτινάσσουν στα ύψη την εκμετάλλευσή της, αυξάνοντας αντί να μειώνουν το χρόνο απασχόλησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των νέων πτυχιούχων ιδιαίτερα εκείνων οι οποίοι απασχολούνται σε τομείς αιχμής, δεν έχουν ωράριο, ασφάλιση και γενικότερα κανένα εργασιακό δικαίωμα, ενώ οι ώρες απασχόλησής τους ξεπερνούν κατά πολύ το οχτάωρο.

Συνεπώς το κυνήγι ολοένα περισσότερων προσόντων, η ατομική προσπάθεια ένταξης στην κατηγορία των «άριστων» και «επίλεκτων», οδηγεί σε αδιέξοδο και ο μύθος της «αξιοκρατικής» κοινωνίας μας η οποία επιβραβεύει τάχα τους ικανούς και εργατικούς, έχει προ πολλού καταρρεύσει, πόσο μάλλον στις μέρες μας, όπου η προλεταριοποίηση του επιστημονικού δυναμικού διευρύνεται ραγδαία.

- Η αποσύνδεση πτυχίου - επαγγέλματος και η κατάργηση του κοινωνικού δικαιώματος στην εργασία

Επιπλέον, βασική συνέπεια της υποβάθμισης των προπτυχιακών σπουδών στο επίπεδο μιας μερικής κατάρτισης, της απόσπασης της επιστημονικής ειδίκευσης από αυτές, είναι η διάσπαση της σχέσης πτυχίου και επαγγέλματος πάνω στην οποία σχέση στηρίζεται το δικαίωμα των επιστημόνων στην εργασία. Η κατοχή ενός τίτλου σπουδών δε συνεπάγεται δικαίωμα στην εργασία. Ενδεικτικά, οι συντάκτες της εισηγητικής έκθεσης της κυβερνητικής πρότασης νόμου για τα μεταπτυχιακά αναφέρουν ότι «κύρια χαρακτηριστικά της νέας πραγματικότητας των Πανεπιστημίων στα πλαίσια της Κοινωνίας της Γνώσης και της Μάθησης θα είναι η ανοιχτή πρόσβαση, η ανοιχτή είσοδος, η οποία όμως συνοδεύεται και από την ανοιχτή έξοδο (!), με την έννοια ότι η αποφοίτηση, η λήψη ενός τίτλου σπουδών, αποσυνδέεται από την επαγγελματική κατοχύρωση και διασφάλιση». Η ατομική μάλιστα πρόσβαση στην επιστήμη, γίνεται πρόσθετη αφορμή για την αφαίρεση των όποιων ενιαίων, συλλογικών, επαγγελματικών δικαιωμάτων εξακολουθούν να υπάρχουν. Ο νέος τύπος του ημιειδικευμένου - ημικαταρτισμένου απόφοιτου, που δε διαθέτει την απαραίτητη επιστημονική μόρφωση, ώστε να μπορεί να αφομοιώνει την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, αποτελεί εύκολο θύμα της λογικής της αγοράς που τον θέλει κάθε λίγο να απολύεται, προκειμένου να επανακαταρτιστεί - με δικά του έξοδα - στα νέα δεδομένα της αγοράς («διά βίου κατάρτιση»). Ετσι οι απόφοιτοι των Πανεπιστημίων, θα μετατραπούν σε κυνηγούς καταρτίσεων και εργοδοτικών πιστοποιήσεων, που θα αναγράφονται σε προσωπικές κάρτες ικανοτήτων, «πέρα από διπλώματα και πτυχία που χάνουν την αξία τους με την πάροδο του χρόνου», όπως υπογραμμίζεται στη Λευκή Βίβλο για την εκπαίδευση.

Το σύστημα των πιστωτικών μονάδων πιθανά θα χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση του βαθμού απαξίωσης των γνώσεων μετά το χρόνο αποφοίτησης.

Για τις περισσότερες άλλωστε κατηγορίες των πτυχιούχων, είναι ήδη πραγματικότητα η ατομική αποτίμηση της επαγγελματικής τους ικανότητας, βάσει των δήθεν «ουσιαστικών προσόντων», για τα οποία τον πρώτο λόγο έχει η «αγορά». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι απόφοιτοι των ονομαζόμενων «καθηγητικών» σχολών, οι οποίοι για να μπορέσουν να διδάξουν θα χρειαστεί να αποκτήσουν πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας, εκτός του βασικού κύκλου των σπουδών τους και στη συνέχεια να «αξιολογηθούν» ατομικά, μέσα από διαγωνισμούς τύπου ΑΣΕΠ, ή με άλλα ταξικότερα κριτήρια, όπως η απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου, η προσωπική συνέντευξη κλπ.

Στα πλαίσια αυτά, ακόμη και οι απόφοιτοι του δεύτερου - μεταπτυχιακού - κύκλου δε θα κατοχυρώνονται επαγγελματικά. Κάτι που είναι πλέον γεγονός για την πλειοψηφία των σημερινών αποφοίτων της Ανώτατης Εκπαίδευσης, με τους οποίους στην ουσία θα αντιστοιχηθούν. Νομοθετική κατοχύρωση επαγγελματικών δικαιωμάτων έχουν βασικά μόνον οι γιατροί, οι μηχανικοί και οι νομικοί. Ηδη στο χώρο των γιατρών και των δικηγόρων, δρομολογούνται μέτρα περικοπής της πρόσβασης σε επαγγελματικά δικαιώματα (πρόσθετες εξετάσεις μετά το πτυχίο στους γιατρούς, σχολή δικηγορίας μετά την αποφοίτηση από τη Νομική, ως προϋπόθεση για την άδεια άσκησης του νομικού επαγγέλματος, στην οποία η εισαγωγή και η αποφοίτηση θα γίνεται με εξετάσεις), μέτρα που προβλέπεται σύντομα να επεκταθούν και στους μηχανικούς. Ετσι ακόμα και απόφοιτοι εξάχρονων σπουδών, οι απόφοιτοι της Ιατρικής που θα αποτυγχάνουν στις εξετάσεις για την άδεια άσκησης επαγγέλματος, προορίζονται για την ανεργία ή στην καλύτερη περίπτωση να απασχοληθούν σαν υγειονομικοί υπάλληλοι, όπως διαφάνηκε με τις πρόσφατες εξελίξεις στο χώρο της Υγείας.

Ταυτόχρονα όλα συνηγορούν ότι σε μία πορεία θα τεθούν όροι για τη διατήρηση των όποιων κατοχυρωμένων επαγγελματικών δικαιωμάτων (όπως π.χ. η υποχρεωτική παρακολούθηση, προγραμμάτων διά βίου κατάρτισης, εξετάσεις μετά την πάροδο κάποιων χρόνων, ανάλογα με την υποτιθέμενη ταχύτητα απαξίωσης της γνώσης σε κάθε επιστημονικό αντικείμενο κλπ.).

Επομένως, η διαμάχη για τα επαγγελματικά δικαιώματα ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες αποφοίτων (ΑΕΙ - ΤΕΙ, πτυχιούχοι διαφορετικών τμημάτων με συναφές επαγγελματικό αντικείμενο κλπ.) είναι χωρίς ουσία, αφού κανείς δε θα είναι πια επαγγελματικά κατοχυρωμένος. Ταυτόχρονα όμως είναι και βλαβερή, γιατί διασπά τους εργαζόμενους και αποπροσανατολίζει από την αναζήτηση του πραγματικού ενόχου, του μονοπωλιακού κεφαλαίου, το οποίο θέλει λυμένα τα χέρια του από οποιαδήποτε δέσμευση και εμπόδιο στη ληστρική επιδρομή εναντίον της εργασίας.

Β7. Η ενίσχυση του ρόλου των πανεπιστημίων στην αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας

Η αντιδραστική αναδιάρθρωση της Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης συνοδεύεται από την ενίσχυση της ιδεολογικής κυριαρχίας του κεφαλαίου στα Πανεπιστήμια. Στα πλαίσια αυτά, ο ρόλος των Πανεπιστημίων στην αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας έχει ενισχυθεί. Δεκάδες συνέδρια, ημερίδες και συμπόσια διοργανώνονται κάθε χρόνο από αυτά, με κοινοτική χρηματοδότηση και βασικό στόχο την προπαγάνδιση και τον εξαγνισμό των κυρίαρχων πολιτικών επιλογών του μεγάλου κεφαλαίου. Οι πλέον αντιδραστικές αστικές θεωρίες που στο παρελθόν αντιμετωπίστηκαν αποφασιστικά από το πανεπιστημιακό κίνημα, επανακάμπτουν, ασκώντας βαθιά επίδραση στις συνειδήσεις, κυρίως της φοιτητικής νεολαίας, με σκοπό την καθυπόταξή της στη λογική της παντοδυναμίας της αγοράς και των κάλπικων αξιών του ιμπεριαλισμού.

Στη συνέχεια παρατίθενται ορισμένες αιχμές της ιδεολογικής προπαγάνδας που αναπτύσσεται σήμερα στα Πανεπιστήμια.

α) Η προβολή του συμφέροντος των μονοπωλίων και της «ευρωπαϊκής ιδέας» σαν κοινό συμφέρον όλων.

Πρόκειται για μια σειρά θεωρίες που επιδιώκουν όχι απλά την πειθάρχηση στο σύστημα, αλλά την αφοσίωση σε αυτό. Εχουν τη βάση τους στις φιλοσοφικές αντιλήψεις του αμερικάνικου πραγματισμού. Μια θεωρία που εκφράζει την ταξική άποψη της πιο αντιδραστικής και επιθετικής μερίδας της μονοπωλιακής κεφαλαιοκρατίας, της οποίας το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η δημαγωγία και η εξαπάτηση του λαού, προκειμένου να διαμορφώσει την άποψή του σύμφωνα με την ιμπεριαλιστική άποψη. Σύμφωνα με τη θεωρία π.χ. του Αμερικανού πραγματιστή φιλοσόφου Ο. Τζέιμς, η «αξία» κάθε πράγματος πρέπει να κριθεί από τις «πληρωμές» που φέρνει και «η γενική μας υποχρέωση είναι να κάνουμε ό,τι αποδίδει», με τον ίδιο, δήθεν, τρόπο στις ανάγκες όλων των τάξεων και σε τελευταία ανάλυση ταυτίζεται με εκείνο που αποδίδει στο μονοπωλιακό κεφάλαιο. Στα πλαίσια αυτά, τα Πανεπιστήμια αναδείχνονται σε βασικό μοχλό εδραίωσης της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, της ταξικής συνεργασίας για την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων.

Ιδιαίτερη συμβολή στην καλλιέργεια παρόμοιων αντιλήψεων έχουν τα γραφεία διασύνδεσης με τις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Στόχος τους είναι η νομιμοποίηση της παρέμβασης των επιχειρήσεων στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών και η εισαγωγή της ιδέας μιας «αξιοκρατικής», τάχα, λειτουργίας της καπιταλιστικής αγοράς, που ενδιαφέρεται να απορροφήσει και να ανταμείψει τους «καλύτερους». Οχι μόνο δε συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της ανεργίας των πτυχιούχων, αλλά διευκολύνοντας τα μονοπώλια να «αλιεύουν ψυχές», απομακρύνουν τη νεολαία από το μόνο σίγουρο δρόμο κατάκτησης του δικαιώματος στην εργασία, την ταξική πάλη. Ειδικά μέσα από τις ημερίδες «σταδιοδρομίας», στις οποίες οι μονοπωλιακές επιχειρήσεις προβάλλουν τα «επιτεύγματα» και το «κοινωνικό» έργο τους, σε κατάμεστα αμφιθέατρα φοιτητών, επιχειρείται να προκληθεί δέος και θαυμασμός προς τη μονοπωλιακή διεύθυνση της κοινωνίας. Θαυμασμός που βεβαίως περισσότερο συστηματικά καλλιεργείται από τη, διαπλεκόμενη με τα μονοπωλιακά συμφέροντα, μερίδα των πανεπιστημιακών, μέσα από την καθημερινή διδασκαλία, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το παρελθόν. Βεβαίως, η επίδραση της αστικής ιδεολογίας στη συνείδηση των φοιτητών είναι πολύ πιο σύνθετη διαδικασία, άμεσων και έμμεσων τρόπων, που εντοπίζονται στον ίδιο το χαρακτήρα και το περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών. Προγραμμάτων που μέσα από γνώσεις ασύνδετες, αποσπασματικές και συχνά στρεβλές και αντιεπιστημονικές, αχρηστεύουν την ενότητα της γνώσης, γεννούν αίσθημα αδυναμίας γνωσιμότητας του κόσμου και αδυνατίζουν την κριτική ικανότητα.

β) Η αντιμετώπιση της αποτελεσματικότητας της μόρφωσης ανάλογα με την οικονομική της απόδοση.

Εχει τη βάση της σε διάφορες θεωρίες, όπως αυτή του «ανθρώπινου κεφαλαίου» στα πλαίσια της οποίας προτείνονται χυδαίοι μέθοδοι προσδιορισμού της οικονομικής αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και κατανομής της χρηματοδότησής της με τον τύπο «κόστος - αποτέλεσμα». Μια θεωρία που υποβιβάζει το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στην παραγωγή στο επίπεδο των υλικών συστατικών της στοιχείων και την επιστήμη σε «αγελάδα που μας εφοδιάζει γάλα», σύμφωνα με τα λόγια του Ενγκελς και όχι σαν μια περιοχή της ανθρώπινης πρακτικής, η οποία απαιτεί «σοβαρή και ζηλευτή αφοσίωση». Η θεωρία αυτή και άλλες παραπλήσιες θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες η επιστήμη είναι «επιχείρηση», μια «εξαιρετικά εξειδικευμένη βιομηχανία», αντιμετωπίζουν την επιστήμη από τη σκοπιά του «πρακτικού» επιχειρηματία. Μια σκοπιά που οδηγεί την επιστήμη σε καθαρή διαστρέβλωση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καπιταλιστική αντιμετώπιση της επιστήμης, έχει οδηγήσει σε μια μονομερή ανάπτυξη των τεχνολογικών -και όχι όλων- επιστημών, στην υποβάθμιση της βασικής αλλά και της εφαρμοσμένης έρευνας, σε όφελος της «εξαρτημένης» έρευνας για άμεση εμπορική της αξιοποίηση.

Στη βάση αυτών των θεωριών προωθείται η επιλεκτική, ατομική, με τη μορφή δανείων, χρηματοδότηση των φοιτητών και η αξιολόγηση των Πανεπιστημίων με κριτήριο την οικονομική τους απόδοση. Μια αξιολόγηση που σκόπιμα παραμελεί τους πιο καθοριστικούς κοινωνικούς, υλικούς, οργανωτικούς και παιδαγωγικούς παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης.

γ) Η θεωρία ότι η γνώση μεταβάλλεται ραγδαία και η παλιά γνώση απαξιώνεται και αχρηστεύεται

Θεωρία που προβάλλεται για να νομιμοποιήσει τη διαδικασία της «διά βίου κατάρτισης». Εχει τη βάση της στις νεοθετικιστικές φιλοσοφικές αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες δεν υπάρχουν φυσικοί νόμοι και φυσική αιτιότητα, οι φυσικοί νόμοι αποτελούν «συμβάσεις», «αποφάνσεις», «συστήματα προτάσεων», «λογική αναγκαιότητα» κλπ. Οι νεοθετικιστικές θεωρίες υποστηρίζουν δηλαδή ότι δεν υπάρχει αντικειμενική αναφορά της επιστήμης και ότι η γνώση δεν αποτελεί μια εξελικτική πορεία προς την κατάκτηση της αλήθειας. Κάθε φορά που οι αποφάνσεις και οι συμβάσεις αλλάζουν, θα πρέπει να ξεκινάμε από την αρχή. Οι απόψεις αυτές εντάσσονται στη γενικότερη θεωρία της «μετακαπιταλιστικής κοινωνίας της γνώσης». Μια θεωρία που αποτελεί συνέχεια και μετονομασία προηγούμενων θεωριών για τη μεταβιομηχανική κοινωνία, και αποσκοπεί να αποπροσανατολίσει από την κύρια αιτία της ενίσχυσης των ταξικών ανισοτήτων, που βρίσκεται στις κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και ιδιαίτερα στις σχέσεις ιδιοκτησίας. Επομένως επιχειρεί να αποπροσανατολίσει από την ταξική πάλη, να καλλιεργήσει την αυταπάτη πως μέσα από τις πολλαπλές ευκαιρίες κατάρτισης που προσφέρει ο καπιταλισμός, μπορούν να ξεπεραστούν οι ταξικές ανισότητες, αν ο καθένας ατομικά έχει την ικανότητα σωστά να τις εκμεταλλευτεί.

Στα παραπάνω χρειάζεται να προσθέσουμε τις διάφορες επιστημονικοφανείς αναλύσεις για τη δήθεν αντικειμενικότητα της «παγκοσμιοποίησης», που απορρέει τάχα από την εξέλιξη της γνώσης. Αναλύσεις που προσπαθούν να κρύψουν τον κεφαλαιοκρατικό χαρακτήρα των σχέσεων παραγωγής, αγνοώντας τους κοινωνικοπολιτικούς προσδιορισμούς.

Γενικότερα χρειάζεται να επισημανθεί ότι, οι νέοι μηχανισμοί ιδεολογικής χειραγώγησης, οι οποίοι έχουν αναδυθεί με μοχλό τα κοινοτικά προγράμματα και οδηγούν σε φαινόμενα εξαγοράς και διάβρωσης συνειδήσεων (κυνήγι ερευνητικών προγραμμάτων, προγράμματα κινητικότητας, γραφεία διασύνδεσης κλπ.), θα ενισχυθούν με την εισαγωγή του συστήματος των πιστωτικών μονάδων, της αξιολόγησης, της γενίκευσης των μεταπτυχιακών. Η εισβολή των ξένων Πανεπιστημίων στη χώρα μας, αλλά και η ενίσχυση της διασύνδεσης και των δικτύων μεταξύ των ιδρυμάτων συνοδεύονται με εντονότερη πνευματική και γενικότερα πολιτιστική διείσδυση στην πηγή της παραγωγής της γνώσης, εντείνουν την ιδεολογική αλλοτρίωση.

Γ. Οι επιπτώσεις της αντιδραστικής αναδιάρθρωσης στην Ανώτατη Εκπαίδευση

Συνοψίζοντας, οι βασικές επιπτώσεις της αναδιάρθρωσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης, είναι οι παρακάτω:

Α) Κατάργηση του Δημόσιου και Δωρεάν χαρακτήρα των Πανεπιστημίων. Με μοχλούς την υποχρηματοδότηση και την αξιολόγηση, τα Πανεπιστήμια εξωθούνται να λειτουργήσουν με επιχειρηματικά κριτήρια. Να μετατραπούν σε ένα είδος κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, ασφυκτικά εξαρτημένων από τα συμφέροντα των χρηματοδοτών τους (των μονοπωλίων, του κράτους τους και των οργανισμών τους), οι οποίες οφείλουν να λειτουργούν «ανταγωνιστικά», σε μια ενιαία ευρωπαϊκή «αγορά» ανώτατης εκπαίδευσης. Η εξέλιξη αυτή συνοδεύεται με τη νομιμοποίηση των ιδιωτικών, τύπου ΙΕΚ, ψευτοπανεπιστημίων.

Β) Ολοσχερής αναίρεση της όποιας κοινωνικής αποστολής της επιστήμης, με σοβαρότατη επίπτωση στην ίδια την εξέλιξη των επιστημών, στο περιεχόμενό τους, στη σχέση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας. Ενδυνάμωση του ελέγχου των ιμπεριαλιστικών οργάνων σε σχέση με τις προτεραιότητες και τους προσανατολισμούς της Πανεπιστημιακής έρευνας, μέσα από τη διασύνδεση των Πανεπιστημίων και τα «ολοκληρωμένα» προγράμματα εκπαίδευσης και έρευνας, με συνέπεια τη δέσμευση της επιστημονικής - ερευνητικής δραστηριότητας σε κατευθύνσεις ξένες με τις ανάγκες της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας μας.

Γ) Ισχυροποίηση της συγκέντρωσης της επιστήμης και του επιστημονικού δυναμικού στα κορυφαία Πανεπιστήμια των ισχυρών ιμπεριαλιστικών χωρών, για την ενίσχυση του μονοπωλιακού ελέγχου της γνώσης. Ετσι αυξάνεται η ανισομέρεια του καταμερισμού της επιστήμης στα Πανεπιστήμια των διαφόρων χωρών, στα πλαίσια του οποίου τα ελληνικά Πανεπιστήμια αναλαμβάνουν ρόλο «φτωχού συγγενή», για συμπληρωματική έρευνα «φασόν». Ταυτόχρονα ενισχύεται το φαινόμενο της αποστράγγισης της χώρας μας από τα καλύτερα επιστημονικά της ταλέντα. H διαστρωμάτωση των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, σχολών και τμημάτων αναπαράγεται, υπό κλίμακα, στο εσωτερικό της χώρας μας, ακόμη και μέσα στα ίδια τα ιδρύματα, διαμορφώνοντας διδακτικό προσωπικό και αποφοίτους πολλών ταχυτήτων.

Δ) Υποβάθμιση του προπτυχιακού κύκλου σπουδών, με τη μετατόπιση της επιστημονικής ειδίκευσης στο μεταπτυχιακό επίπεδο. Οι προπτυχιακές σπουδές, όταν δεν περιορίζονται απλά στο ρόλο της δεξαμενής ανέργων, προσανατολίζονται στη γρήγορη και μαζική χορήγηση πρακτικών και άμεσα αναλώσιμων επαγγελματικών δεξιοτήτων, βολικών και προσοδοφόρων για την «αγορά».

Η υποβάθμιση της βάσης της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, των προπτυχιακών σπουδών, συνεπάγεται τη γενική υποβάθμισή της.

Ε) Γενικότερη υποβάθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος σαν συνέπεια της υποβάθμισης της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, από την οποία τροφοδοτείται το σύνολο της Εκπαίδευσής μας, τόσο σε περιεχόμενο, όσο και σε έμψυχο δυναμικό, δηλαδή σε εκπαιδευτικούς.

Ζ) Αποσύνδεση των σπουδών και των τίτλων τους από την επαγγελματική ικανότητα και κατ' επέκταση αφαίρεση του κοινωνικού δικαιώματος της εργασίας από τους αποφοίτους, οι οποίοι θα κρίνονται σε ατομική βάση ανάλογα με τα υποτιθέμενα «ουσιαστικά προσόντα» τους. Μείωση της τιμής της επιστημονικής εργατικής δύναμης, κατάργηση κεκτημένων εργασιακών δικαιωμάτων, γενικότερα ενίσχυση της εκμετάλλευσης και χειροτέρευση των συνθηκών εργασίας και ζωής των αυριανών αποφοίτων.

Η) Ενταση των ταξικών φραγμών και θεαματική μείωση της πρόσβασης στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στο 15%-30% των σημερινών φοιτητών, αφού στην ουσία αυτή μετατοπίζεται στο μεταπτυχιακό επίπεδο, γίνεται «τεταρτοβάθμια», κατόπιν αυστηρών επιλεκτικών διαδικασιών και αντί διδάκτρων. Γενικότερη ενίσχυση των μηχανισμών ταξικής επιλογής μέσα από αλλεπάλληλα φίλτρα (που σε μια πορεία θα επεκταθούν) και την πολυκατηγοριοποίηση των ιδρυμάτων, των τμημάτων και των σπουδών.

Θ) Ενίσχυση της ιδεολογικής κυριαρχίας της αστικής τάξης στα Πανεπιστήμια, καθώς και του ρόλου τους στην αναπαραγωγή της. Η εισαγωγή του νέου μοντέλου λειτουργίας των Πανεπιστημίων, συνοδεύεται με την ισχυροποίηση της αστικής ιδεολογίας, ιδιαίτερα των νεοθετικιστικών - πραγματιστικών θεωριών και του αγνωστικισμού.

Ι) Κατάργηση των δημοκρατικών ελευθεριών, της ελεύθερης επιστημονικής δημιουργίας και σκέψης - που είναι ο καταλύτης της εξέλιξης της επιστήμης - και ενίσχυση του αυταρχισμού. Στο πλαίσιο αυτό οι διακηρύξεις περί αυτοτέλειας των Πανεπιστημίων από τον κρατικό εναγκαλισμό αποτελούν σκέτη υποκρισία. Ούτε η δημοκρατία διευρύνεται ούτε το αστικό κράτος γίνεται λιγότερο. Αντίθετα μετακυλίονται οι ευθύνες του στα Πανεπιστήμια και ενισχύονται οι μηχανισμοί ελέγχου και επιβολής των απαιτήσεων της κεφαλαιοκρατίας.

Κ) Μακροπρόθεσμα η πολιτική του κατακερματισμού και της αποσπασματικής, ατομικής, συγκρότησης των σπουδών, θα έχει πολύ αρνητικές επιδράσεις στη συλλογική στάση απέναντι στα προβλήματα, στο φοιτητικό - σπουδαστικό συνδικαλισμό και στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στη συνέχεια.

Δ. Η «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ

Οπως προκύπτει από το νομοσχέδιο για τη «Διάρθρωση της Ανώτατης Εκπαίδευσης και ρύθμιση θεμάτων του τεχνολογικού τομέα αυτής» που δόθηκε στη δημοσιότητα, η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τα ΤΕΙ, για την έναρξη της επίσημης εφαρμογής της Διακήρυξης της Μπολόνια.

Η ένταξη των ΤΕΙ δε συνοδεύεται από καμία αλλαγή στο χαρακτήρα τους, ως υποδεέστερων από τα ΑΕΙ ιδρυμάτων, που παρέχουν με το μισό κόστος, μια χαμηλής ποιότητας τεχνολογική εκπαίδευση, αποστεωμένη από το θεωρητικό της υπόβαθρο και σε ορισμένες περιπτώσεις εμπειρική.

Η εκτίμησή αυτή προκύπτει από μια σειρά, κρίσιμης σημασίας, σημεία του νομοσχεδίου:

1. Τα ΤΕΙ εντάσσονται στην Ανώτατη Εκπαίδευση με «διακριτό» ρόλο σαν μη πανεπιστημιακά - τεχνολογικά ιδρύματα, δίπλα σε άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα με το ίδιο ακριβώς αντικείμενο, όπως τα Πολυτεχνεία, οι Γεωπονικές Σχολές κλπ.

2. Οι απόφοιτοί τους αποκτούν το ίδιο πτυχίο και διατηρούν τα ίδια, μειωμένης εμβέλειας, επαγγελματικά δικαιώματα που είχαν θεσπιστεί για περιορισμένες ειδικότητες πριν την «ανωτατοποίηση». Επαγγελματικά δικαιώματα τα οποία στην πορεία θα αφαιρεθούν, ακολουθώντας την κοινή μοίρα των εργασιακών δικαιωμάτων όλων των κατηγοριών των πτυχιούχων.

3. Η διάρθρωση των βαθμίδων του διδακτικού προσωπικού των ΤΕΙ είναι κατά μία βαθμίδα χαμηλότερη της αντίστοιχης διάρθρωσης των βαθμίδων των ΑΕΙ, ώστε στα ΤΕΙ να μην υπάρχει ουσιαστικά η Α' βαθμίδα των καθηγητών ΑΕΙ. Ταυτόχρονα βέβαια διατηρείται το απαράδεκτο καθεστώς, με το οποίο η πλειοψηφία του διδακτικού προσωπικού (από 50%-90% στα επαρχιακά ΤΕΙ) είναι ωρομίσθιοι.

4. Δεν επιτρέπεται στα ΤΕΙ να οργανώνουν αυτόνομα μεταπτυχιακές σπουδές, δηλαδή να αναπαράγουν το επιστημονικό τους δυναμικό και συνεπώς περιορισμένες εξακολουθούν να είναι οι δυνατότητες διεξαγωγής έρευνας μέσα σε αυτά. Τυπικά παραχωρείται στους αποφοίτους τους η δυνατότητα της ανεμπόδιστης πρόσβασης στα μεταπτυχιακά προγράμματα των ΑΕΙ, δικαίωμα που προβλέπεται και από το προηγούμενο θεσμικό πλαίσιο των ΤΕΙ και το οποίο ουσιαστικά δεν μπορεί να ασκηθεί, παρά μόνο σε ξένα, β' κατηγορίας, Πανεπιστήμια.

5. Δεν προβλέπεται ουσιαστικά αύξηση της χρηματοδότησης για τα ΤΕΙ - κάποιες αόριστες υποσχέσεις υπάρχουν στο προσχέδιο - των οποίων πολλά τμήματα λειτουργούν χωρίς καν δικά τους κτίρια, με τρομακτικές ελλείψεις σε υλικά, εργαστήρια και εξοπλισμό, αν και τεχνολογικά ιδρύματα. Σημειώνουμε μάλιστα ότι στο φετινό προϋπολογισμό και παρότι η αναλογία της κρατικής χρηματοδότησης σε ΤΕΙ και ΑΕΙ είναι 1:4, η κυβέρνηση προχωρεί προκλητικά σε νέα μείωση των κονδυλίων για τα ΤΕΙ.

Η ονομαστική «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ, δεν είναι μια απλή διατήρηση της σημερινής πραγματικότητας, που ανοίγει μάλιστα και κάποια προοπτική ουσιαστικής «ανωτατοποίησής» τους στο μέλλον. Η χωρίς καμία αναβάθμιση ένταξη των ΤΕΙ στην Ανώτατη Εκπαίδευση, ανοίγει και τυπικά τον κύκλο της εφαρμογής των αποφάσεων της Μπολόνια για την υποβάθμιση των προπτυχιακών σπουδών των ΑΕΙ, αφού τα πτυχία των ΤΕΙ συνιστούν «πρώτο ακαδημαϊκό τίτλο», αντίστοιχο του bachelor, με τον οποίο στην πορεία θα εξισωθούν και τα πτυχία των ΑΕΙ. Ταυτόχρονα όμως αρνητικές είναι οι εξελίξεις και για τα ίδια τα ΤΕΙ, αφού το νομοσχέδιο αφήνει ανοιχτό το ζήτημα της ακόμη μεγαλύτερης υποβάθμισης των σπουδών τους, με την αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών στην κατεύθυνση μιας ακόμη πιο ληξιπρόθεσμης, πρακτικίστικης και «ευέλικτης» γνώσης, κατόπιν εισαγωγής και των πιστωτικών μονάδων. Δηλαδή αν οι χαμηλής ποιότητας και κόστους σπουδές στα ΑΕΙ, θα αναγκάζουν τους αποφοίτους τους σε διαρκή εναλλαγή καταρτίσεων και επαγγελμάτων, αυτό θα αφορά σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τους αποφοίτους των ΤΕΙ. Οι επιπτώσεις της εφαρμογής των αποφάσεων της Μπολόνια, που προαναφέρθηκαν για τα ΑΕΙ, θα ισχύσουν στο πολλαπλάσιο για τα ΤΕΙ, γιατί ξεκινούν από πιο χαμηλά. Συνεπώς η κατ' όνομα «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ σηματοδοτεί την προς τα κάτω ισοπέδωση τόσο των ΑΕΙ όσο και των ΤΕΙ, που θα πρέπει από κοινού και ενωτικά να αντιμετωπιστεί.

Η ώριμη σήμερα άρση της διάκρισης ΑΕΙ - ΤΕΙ, προϋποθέτει όρους ουσιαστικής αναβάθμισής τους και τη συγκρότηση ενός διακριτού συστήματος δημόσιας και δωρεάν επαγγελματικής μόρφωσης, όπως θα αναπτυχθεί στο δεύτερο μέρος του κειμένου.

Ε. Η τακτική της ΕΕ και της κυβέρνησης. Οι άλλες πολιτικές δυνάμεις

Από τη συνθήκη του Μάαστριχτ δεν προβλέπεται η δυνατότητα παρέμβασης των κοινοτικών οργάνων στα εκπαιδευτικά συστήματα των κρατών - μελών. Ο ρόλος τους περιορίζεται τυπικά στα ζητήματα της κατάρτισης, ουσιαστικά, όμως, δίνουν τις κατευθύνσεις που στη συνέχεια υλοποιούνται, κάτω από καθεστώς αυστηρού ελέγχου, από όλες τις κυβερνήσεις. Αυτός είναι, άλλωστε, ο βασικός λόγος που το όλο εγχείρημα εμφανίζεται σαν «πρωτοβουλία» των υπουργών Παιδείας των χωρών της ΕΕ και ορισμένων συνεργαζόμενων χωρών. Ταυτόχρονα, βέβαια, καταβάλλεται μια φανερή προσπάθεια να παρουσιαστεί σαν μια αντικειμενική, ανεξάρτητη από κοινωνικούς προσδιορισμούς, εξέλιξη, της οποίας την επιστημονική κάλυψη παρέχουν οι ηγεσίες των κοινοτικών Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, οι οποίες συμμετέχουν, χωρίς σοβαρές αντιρρήσεις. Οι ηγεσίες των ισχυρών Πανεπιστημίων γιατί δεν έχουν λόγους, αφού τα Ιδρύματά τους θα ενισχυθούν μέσα από αυτή την πορεία. Οι δε ηγεσίες των υπόλοιπων, γιατί είναι υποταγμένες στο σύστημα εξάρτησης των Ιδρυμάτων τους από το κράτος και τα κοινοτικά όργανα. Στην όλη διαδικασία επιδιώκεται η ενσωμάτωση και του φοιτητικού κινήματος. Χαρακτηριστικά, αντίστοιχα με τη σύνοδο των Υπουργών, διεξάγονται σύνοδοι των φοιτητικών συνδικαλιστικών οργανώσεων. Ταυτόχρονα, διοργανώνονται, στις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, σεμινάρια προπαγάνδισης και καλλιέργειας του εδάφους αποδοχής των μέτρων ευρύτερα από την πανεπιστημιακή κοινότητα, στα πλαίσια μιας ελεύθερης και δημοκρατικής, δήθεν, ανταλλαγής απόψεων, όπως η πρόσφατη διημερίδα που έγινε στη χώρα μας. Συστατικό στοιχείο της τακτικής των επιτελείων της ΕΕ είναι η αξιοποίηση των αντίστοιχων με τα ΤΕΙ Ιδρυμάτων, σαν προμαχώνων υπεράσπισης αυτής της πολιτικής, με αντάλλαγμα την υποτιθέμενη ισοτίμησή τους με την πανεπιστημιακή βαθμίδα.

Η ελληνική κυβέρνηση ευθυγραμμίζεται με τον κεντρικό σχεδιασμό της ΕΕ. Γι' αυτό, αναθεώρησε και προσάρμοσε τον αρχικό της προγραμματισμό στις απαιτήσεις της επερχόμενης συνόδου της Πράγας. Σήμερα, προτάσσει τα νομοσχέδια για την «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ και την αξιολόγηση της ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης, αντί του νομοσχεδίου για τα μεταπτυχιακά, που έχει προσωρινά παγώσει, για να το επαναφέρει αναμορφωμένο σε αντιδραστικότερη κατεύθυνση.

Με τον τρόπο αυτό επιδιώκει να εξασφαλίσει τη συμμαχία των ΤΕΙ στα αντιεκπαιδευτικά της σχέδια, να διασπάσει το φοιτητικό και σπουδαστικό κίνημα, να μετατοπίσει το πρόβλημα σε μια στείρα αντιπαράθεση ΑΕΙ -ΤΕΙ, επισκιάζοντας την ουσία του, και κυρίως να παραπλανήσει την κοινή γνώμη ότι κάθε άλλο παρά υποβάθμιση των σπουδών επιδιώκει. Αντίθετα, διευρύνει την Ανώτατη Εκπαίδευση, αναβαθμίζοντας τα ΤΕΙ. Ταυτόχρονα επιχειρεί να συκοφαντήσει σαν «συντεχνία» και «κατεστημένο» κάθε φωνή που δικαιολογημένα υψώνεται ενάντια στο κατρακύλισμα της Ανώτατης Εκπαίδευσής μας. Με την πρόταξη της «ανωτατοποίησης» των ΤΕΙ επιδιώκει ακόμη να κάνει πιο εύκολα αποδεκτή, στην πανεπιστημιακή κοινότητα, την αξιολόγηση των Ιδρυμάτων, με πρόσχημα τη διαφύλαξη της ανώτατης στάθμης της εκπαίδευσης από ΤΕΙ που δεν πληρούν τα κριτήρια.

Ο γενικότερος σχεδιασμός της κυβέρνησης είναι η σταδιακή και αποσπασματική προώθηση των μέτρων, μέσα από διαφορετικά νομοσχέδια και ρυθμίσεις («ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ, αξιολόγηση, μεταπτυχιακά, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια), ώστε να διαχέεται ο τελικός στόχος τους και να γίνεται δυσκολότερη η απόκρουσή τους από τις δυνάμεις που θίγονται από αυτά. Χαρακτηριστικό της παραπλανητικής τακτικής της κυβέρνησης είναι το γεγονός ότι εμφανίζεται δήθεν να διαφωνεί, να αντιστέκεται και τελικά να πετυχαίνει οφέλη για την Ανώτατη Εκπαίδευση της χώρας μας, όπως αυτό της διατήρησης, τάχα, της τετραετούς διάρκειας των σπουδών. Ταυτόχρονα, όμως, μέσα από άλλους παράπλευρους δρόμους, κυρίως μέσα από τα προγράμματα της ΕΕ - όπως το ΕΠΕΑΕΚ, από το οποίο χρηματοδοτείται η αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών στις κατευθύνσεις της Μπολόνια-, προχωρά στην εφαρμογή των μέτρων. Κανένας εφησυχασμός δεν πρέπει να υπάρξει σε σχέση με τις προθέσεις της.

Οι άλλες πολιτικές δυνάμεις, η ΝΔ, αλλά και ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ, δεν έχουν τοποθετηθεί στις αποφάσεις της Μπολόνια. Η σιωπή τους σημαίνει συμφωνία. Απόδειξη ότι ο αρχηγός της ΝΔ σε πρόσφατη προσυνεδριακή ημερίδα της για την εκπαίδευση, αποφεύγοντας να τοποθετηθεί συγκεκριμένα, επαναδιατύπωσε τις βασικές κατευθύνσεις της αναδιάρθρωσης, σαν θέσεις του κόμματός του. Επανέλαβε τη θέση της ΝΔ για ίδρυση και λειτουργία μη κρατικών, ιδιωτικών δηλαδή πανεπιστημίων, τονίζοντας την ανάγκη σύνδεσης της εκπαίδευσης με τις απαιτήσεις της «αγοράς» και έμφασης στη "διά βίου κατάρτιση". Και όλα αυτά περιβεβλημένα από το «ιμπεριαλιστικό» όραμα της εγχώριας άρχουσας τάξης, ότι «η Ελλάδα, αντί να εξάγει φοιτητές και να εισάγει υποκουλτούρα, μπορεί να εισάγει φοιτητές και να εξάγει πολιτισμό»! Οσον αφορά το πρόβλημα των ΤΕΙ, στην ουσία συμφωνεί με την κυβερνητική αντιμετώπισή του, αφού η μόνη αντίρρησή της έγκειται στο ότι η αξιολόγηση θα γίνει πριν την «ανωτατοποίηση» και όχι μετά.

Ο Συνασπισμός έχει τοποθετηθεί υπέρ της ένταξης των ΤΕΙ στην Πανεπιστημιακή εκπαίδευση, χωρίς όμως να γίνουν ανώτατα. Με τη θέση του αυτή, στηρίζει την πολιτική της κυβέρνησης για διατήρηση της ανισοτιμίας των ΑΕΙ -ΤΕΙ και τη δημιουργία συνονθυλεύματος Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, αποσυνδέει την υποτιθέμενη ανωτατοποίησή τους από τις αποφάσεις της Μπολόνια και τις επιπτώσεις της στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Ο τρόπος που η ΝΔ και ο ΣΥΝ αντιμετωπίζουν το ζήτημα των ΤΕΙ, αποτελεί πρόσθετη απόδειξη της συναίνεσής τους στις αποφάσεις της Μπολόνια.

Οι φοιτητικές παρατάξεις ΠΑΣΠ και ΔΑΠ, συντονισμένες με την πολιτική των κομμάτων τους, τηρούν στάση αγνόησης και υποβάθμισης του θέματος. Ταυτόχρονα, όμως, με αφορμή το πρόβλημα των ΤΕΙ, καλλιεργούν το συντεχνιασμό, διαφοροποιώντας τη στάση τους ανάλογα με το χώρο (υπέρ της «ανωτατοποίησης» στα ΤΕΙ και κατά στα ΑΕΙ).

Η πανεπιστημιακή κοινότητα, και προπαντός οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, το διδακτικό και επιστημονικό δυναμικό των ΑΕΙ και ΤΕΙ, που είναι σε θέση να κατανοήσουν βαθύτερα τη συνθετότητα και την έκταση του προβλήματος, δεν μπορεί να μείνουν αμέτοχοι, απαθείς, ή ανεκτικοί στο έγκλημα που συντελείται σε βάρος των Πανεπιστημίων μας και των αποφοίτων τους. Να μην επιτρέψουν την υποταγή και την περιθωριοποίηση των Ελληνικών Πανεπιστημίων που οδηγεί σε υποβάθμιση όλο το εκπαιδευτικό μας σύστημα και καταδικάζει τη χώρα μας σε ρόλο υποδεέστερο και υποτελή. Τα συμφέροντα της πανεπιστημιακής κοινότητας συναντώνται με τις απαιτήσεις της κοινωνίας και είναι σε αντίθεση με αυτή την πολιτική. Θα πρέπει, λοιπόν, να δυναμώσουν τις πρωτοβουλίες τους, να πρωτοστατήσουν στην αποκάλυψη του αντιεκπαιδευτικού, αντιεπιστημονικού, αντιλαϊκού χαρακτήρα της κυβερνητικής πολιτικής στο λαό. Να μην υποκύψουν στις κάλπικες υποσχέσεις ότι το Ιδρυμά τους πιθανά θα εξαιρεθεί από τις ρυθμίσεις, ή σε εκβιασμούς ότι θα αποκλειστούν χρηματικά. Εχουν το κύρος και τη δύναμη, αν το θελήσουν, να υψώσουν τοίχος αδιαπέραστο, στον υποβιβασμό των Πανεπιστημίων και της εκπαίδευσής μας, στην υπονόμευση κάθε προοπτικής ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας μας σε όφελος του λαού.

Quote from: aliakmwn on June 24, 2006, 02:00:31 am

Αναφορικα με το "αντικειμενικο" τωρα, απο πού κι ως πού μια διακηρυξη της ΕΕ ειναι "αντικειμενικη"??? Μια χαρα στρατευμενη ειναι, στο πλευρο αυτων, των οποιων τα συμφεροντα εξυπηρετει η ΕΕ, δηλαδη του κεφαλαιου και των πολυεθνικων ;)

Και προφανως, το κειμενο του ΚΚΕ δεν ειναι αντικειμενικο - ποτε το ΚΚΕ δεν δηλωσε "αντικειμενικο" και "ουδετερο" κομμα, παντα ηταν ξεκαθαρα στρατευμενο στο πλευρο του λαου, των εργαζομενων, των φοιτητων, των αγροτων :D

@Papados: Η υπογραφη μου δεν λεει "διαβαστε την διακηρυξη της Μπολονια", λεει διαβαστε ΓΙΑ την Μπολονια και τις εξελιξεις ;)

Μπορεί η διακήρυξη να μην είναι αντικειμενική ως προς τις προθέσεις της, αλλά είναι το κείμενο που πρέπει να διαβάσουμε και να κρίνουμε αρχικά. Και αυτό είναι αντικειμενικό.

Εγώ θεωρώ ότι το ΚΚΕ είναι στρατευμένο στο πλευρό ενός κομμουνισμού που μάλιστα ούτε ξέρουν πως θα εφαρμόσουν. Και προφανώς ούτε ο λαός (εργάτες, αγρότες, φοιτητές - μη προνομοιούχοι γενικά) ξέρει, γι αυτό και δεν το ψηφίζει στην πλειοψηφία του. Αντίθετα, αν ξέρεις, έχετε πολλούς ανθρώπους που δεν έχουν ανάγκη τον κομμουνισμό για να ζήσουν καλύτερα, αλλά είναι συνειδητοποιημένοι και ψηφίζουν ΚΚΕ ή έστω κάτι αριστερό. Το ΚΚΕ βέβαια δεν απευθύνεται ποτέ σ'αυτούς. Αντίθετα δίνει μια εντύπωση ότι θα τους εκδικηθεί (κάποτε) επειδή κατάφεραν να αποκτήσουν ένα καλό επίπεδο ζωής εν μέσω καπιταλισμού.

Τέλος ως προς την υπογραφή σου, στο δεύτερο σκέλος της έχεις δίκιο. Το πρώτο όμως, που είναι και ο τίτλος του τόπικ μοιάζει να αναφέρεται στο κείμενο της μπολόνια και όχι σε
σχόλια αυτού.

Η διακήρυξη της Bologna (1999)
http://www.bologna-berlin2003.de/pdf/bologna_declaration.pdf (http://www.bologna-berlin2003.de/pdf/bologna_declaration.pdf)

Η Διακοίνωση της Πράγας (Prague Communique, 2001)
http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/010519PRAGUE_COMMUNIQUE.PDF (http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/010519PRAGUE_COMMUNIQUE.PDF)

Η Διακοίνωση του Βερολίνου (Berlin Communique, 2003)
http://www.bologna-berlin2003.de/pdf/Communique1.pdf (http://www.bologna-berlin2003.de/pdf/Communique1.pdf)

Η Διακοίνωση του Μπέργκεν (Bergen Communique, 2005)
http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/050520_Bergen_Communique.pdf (http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/050520_Bergen_Communique.pdf)

Η Διακοίνωση του Λονδίνου (London Communique, 2007)
http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/documents/MDC/London_Communique18May2007.pdf (http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/documents/MDC/London_Communique18May2007.pdf)

Η Διακοίνωση του Λουβέν (Leuven_Louvain-la-Neuve Communique, 2009)
http://www.eurashe.eu/FileLib/Leuven_Louvain-la-Neuve_Communiqu9_April_2009.pdf (http://www.eurashe.eu/FileLib/Leuven_Louvain-la-Neuve_Communiqu9_April_2009.pdf)

Διακήρυξη Βουδαπέστης-Βιέννης της 12ης Μαρτίου 2010
http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/Bologna/2010_conference/documents/Budapest-Vienna_Declaration.pdf (http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/Bologna/2010_conference/documents/Budapest-Vienna_Declaration.pdf)

Κριτήρια και Δείκτες της Αξιολόγησης
http://www.hqaa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=169&lang=el (http://www.hqaa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=169&lang=el)

Τι είναι η Α.ΔΙ.Π. (Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση)
http://www.hqaa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=215&lang=el (http://www.hqaa.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=215&lang=el)

Επεξηγηματικά, ένα κείμενο, από το ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.μέχρι το 2003
http://www.google.com/url?sa=t&source=web&cd=1&ved=0CBwQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.pokethe.gr%2Faei2006%2FEE%2Fee1.doc&rct=j&q=pokethe%20%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%B1&ei=lxNzTo3hMs71sgbXxIiWCw&usg=AFQjCNFVzgNXl_R6Vlk7PQzYMQ420kjrnw&cad=rja (http://www.google.com/url?sa=t&source=web&cd=1&ved=0CBwQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.pokethe.gr%2Faei2006%2FEE%2Fee1.doc&rct=j&q=pokethe%20%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%B1&ei=lxNzTo3hMs71sgbXxIiWCw&usg=AFQjCNFVzgNXl_R6Vlk7PQzYMQ420kjrnw&cad=rja)

Συνοπτικά η διαδικασία της Μπολόνια καθώς και όλες οι διακοινώσεις από το 1999-2010.
http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11088_el.htm (http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11088_el.htm)

Και εκπομπές που έγιναν γι' αυτο το θέμα:

Aπό τη συνθήκη της Μπολόνια στο σήμερα Μέρος 1ο (05-09-2011)

Μία προσέγγιση στη "Διακύρηξη της Μπολόνια" καθώς και στις Διακοινώσεις από τις συναντήσεις των υπουργών μετά την υπογραφή της Διακύρηξης.
http://www.1431am.org/audio/a%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-1%CE%BF-05-09-2011 (http://www.1431am.org/audio/a%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-1%CE%BF-05-09-2011)

Aπό τη συνθήκη της Μπολόνια στο σήμερα Μέρος 2ο (07-09-2011)

Παρουσίαση των κινητοποιήσεων ενάντια στη Διακύρηξη της Μπολόνια ανα την Ευρώπη. Αναλυτική ενημέρωση της κατάστασης στη Γερμανία.
http://www.1431am.org/audio/a%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-2%CE%BF-07-09-2011 (http://www.1431am.org/audio/a%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-2%CE%BF-07-09-2011)

Από τη συνθήκη της Μπολόνια στο σήμερα Μέρος 3ο (09-09-2011)

Το τρίτο και τελευταίο μέρος της σειράς εκπομπών για τις εξελίξεις του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ευρώπη. Σε αυτό το μέρος, γίνεται εκτενής αναφορά, στις κινητοποιήσεις στην Ελλάδα από το 2001 μέχρι το 2011, με τη βοήθεια ανθρώπων που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις στην πάροδο του χρόνου. Τέλος αναλύονται όλες οι πτυχές του νέου νόμου πλαίσιο που οδήγησαν σε μαζικές αντιδράσεις εν μέσω εξεταστικής περιόδου.
http://www.1431am.org/audio/%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-3%CE%BF-09-09-2011 (http://www.1431am.org/audio/%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82-3%CE%BF-09-09-2011)

Στο τρίτο μέρος γίνεται αναλυτική ανάλυση* του Ν.Π.Π. της Διαμαντό.
*Από 2:10:40 - 3:13:01

Επιπλέον ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο απο το indymedia:
http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1019950 (http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1019950)

THMMY.gr

Τμήμα-Πανεπιστήμιο-Παιδεία => Πανεπιστήμιο και Παιδεία => Topic started by: aliakmwn on June 20, 2006, 16:35:42 pm