THMMY.gr

Το χρήμα: Σύντομη ιστορική αναδρομή
 
 
Οπως η εμπορευματική παραγωγή δεν υπήρχε πάντα ούτε θα υπάρχει πάντα, έτσι και το χρήμα δεν υπήρχε και δε θα υπάρχει πάντα.

Για να εμφανιστεί το χρήμα έπρεπε η εμπορευματική παραγωγή και η ανταλλαγή να περάσει μέσα από μια μακρόχρονη ιστορική διαδικασία.

Ετσι, στη μεγάλη αλυσίδα των εμπορευμάτων που έπαιζαν το ρόλο του εμπορεύματος - ισοδύναμου, ο χρυσός είναι ο τελευταίος κρίκος.

Βαθμιαία ο χρυσός πήρε μια ιδιαίτερη θέση στον κόσμο των εμπορευμάτων. Αρχισε να παίζει το ρόλο του εμπορεύματος - ισοδύναμου.

Τι είναι το εμπόρευμα - ισοδύναμο

Το εμπόρευμα που χρησιμοποιείται ως πρότυπο για την έκφραση της αξίας των άλλων εμπορευμάτων, λέγεται εμπόρευμα - ισοδύναμο. Το εμπόρευμα - ισοδύναμο στην αναπτυγμένη του μορφή είναι ακριβώς το χρήμα. Αλλά πριν εμφανιστεί το χρήμα, το εμπόρευμα - ισοδύναμο πέρασε ένα μακρόχρονο ιστορικό προτσές.

Σε διάφορες εποχές οι διάφοροι λαοί χρησιμοποιούσαν σαν γενικό ισοδύναμο, τα ζώα, τα δημητριακά, τα γουναρικά, τα μέταλλα, τα κοσμήματα κλπ.

Ορισμένες φορές χρησιμοποιούσαν σαν γενικό ισοδύναμο και ζωντανό εμπόρευμα, το δούλο, όπου 1 δούλος ισοδυναμούσε με 5 ταύρους.

Τα ευγενή μέταλλα

Ο χρυσός δεν είναι από τη φύση του χρήμα. Εγινε τέτοιο στη διάρκεια ενός μακρόχρονου ιστορικού προτσές ανάπτυξης της εμπορευματικής παραγωγής, της ανταλλαγής και των μορφών της αξίας.

Η μακρόχρονη πείρα έδειξε ότι τα ευγενή μέταλλα είναι τα πιο κατάλληλα για τις ανάγκες της εμπορευματικής κυκλοφορίας, γιατί έχουν τις παρακάτω ιδιότητες:

Ομοιογένεια. Οποιο μέγεθος και να έχουν ποιοτικά δε διαφέρουν μεταξύ τους.
Φορητότητα. Μεγάλη συμπυκνωμένη αξία στο χρυσό που επιτρέπει τη διατήρηση και τη μεταφορά από τόπο σε τόπο.
Διαιρετότητα. Μπορεί να διαιρεθεί σε πολλά κομμάτια χωρίς να χάνει μέρος του περιεχομένου του.
Διατηρησιμότητα. Δεν οξειδώνεται και δε χάνει την αξία του.

Οι βασικές μορφές  της αξίας του εμπορεύματος

α) Απλή ή τυχαία μορφή. Αυτή συμβολίζεται ως εξής: Ε - Ε, (εμπόρευμα - εμπόρευμα). Για παράδειγμα, 1 τσεκούρι είναι ίσο με 20 κιλά σιτάρι. Αυτή είναι η σχετική μορφή, ή η ισοδύναμη μορφή.

β) Ολική ή αναπτυγμένη μορφή. Η ανάπτυξη του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας και ύστερα από τον πρώτο κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας, το ξεχώρισμα της κτηνοτροφίας από τη γεωργία, οδήγησε στην εμφάνιση της ολικής μορφής του εμπορεύματος. Για παράδειγμα, 1 πρόβατο είναι ίσο με 40 κιλά σιτάρι, ή με 2 τσεκούρια, ή με 3 γραμμάρια χρυσού, κλπ. και μ' αυτή την αναλογία ανταλλάσσονται μεταξύ τους. Δηλαδή 40 κιλά σιτάρι είναι ίσα με 2 τσεκούρια, κλπ. Εδώ δημιουργούνται δυσκολίες στην ανταλλαγή, αφού δεν υπάρχει ακόμη ένα γενικό ισοδύναμο.

γ) Γενική μορφή. Με τον δεύτερο κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας, το ξεχώρισμα της βιοτεχνίας από τη γεωργία γίνεται το πέρασμα στη γενική μορφή του εμπορεύματος, όπου π.χ. 40 κιλά σιτάρι είναι ίσα με 1 πρόβατο, ή 20 μέτρα πανί είναι ίσα με 1 πρόβατο, ή 2 τσεκούρια είναι ίσα με 1 πρόβατο, ή 3 γραμμάρια χρυσού είναι ίσα με 1 πρόβατο, κλπ.

«Τα εμπορεύματα εκφράζουν τώρα τις αξίες τους:

1. Απλά, γιατί τις εκφράζουν με ένα μοναδικό εμπόρευμα.

2. Ενιαία, γιατί τις εκφράζουν με το ίδιο εμπόρευμα.

3. Η μορφή της αξίας τους είναι απλή και κοινή, και γι' αυτό γενική».1

δ) Η πληθώρα των εμπορευμάτων ως γενικό ισοδύναμο ήρθε σε αντίθεση με τις ανάγκες της αγοράς, που απαιτούσε το πέρασμα στη χρηματική μορφή τής αξίας: Ετσι 40 κιλά σιτάρι είναι ίσα με 3 γραμμάρια χρυσού, ή 20 μέτρα πανί είναι ίσα με 3 γραμμάρια χρυσού ή 4 πρόβατα είναι ίσα με 3 γραμμάρια χρυσού ή 2 τσεκούρια είναι ίσα με 3 γραμμάρια χρυσού κλπ.

Τώρα η αξία όλων των εμπορευμάτων εκφράζεται με την αξία χρήσης του χρυσού που έγινε γενικό ισοδύναμο. Το χρήμα, επομένως, είναι το γενικό ισοδύναμο ανταλλαγής των εμπορευμάτων στην αγορά.

1. Κ. Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τ. 1, σελ. 79.



Του  Γιώργου ΠΟΛΥΜΕΡΙΔΗ  (Κυριακή 10 Αυγούστου 2003)
 

ΦΡΑΓΚΑ(που να μην χωράν στις τσέπες μας)
ΚΑΙ ΔΟΞΑ(που δε θα χωρά σε φωτοστέφανο)
Η επιθυμία για φράγκα και για δόξα όλους μας κάποια στιγμή  μας περιτριγυρίζει. Έστω και αν δεν τα θέλουμε για συγκεκριμένο σκοπό με τη λογική ότι ‘των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν’. Να, όμως που ακόμη και από τα ‘φρόνιμα παιδιά’ σε όσα λίγα τα δίνεται η στοιχειώδης ευκαιρία(ταξική θέση) να τα κατακτήσουν και καταφέρνουν να τα κατακτήσουν, αρχίζουν ‘τον κανιβαλισμό (‘ανταγωνισμός’) και τρώει το ένα το άλλο και ότι άλλο τρώγεται κι ας μην πεινάσανε’. Το παραπάνω συμβαίνει, γιατί μετά την κατάκτηση των ‘στόχων ζωής’ τους, έρχεται μια άλλη επιθυμία που περιτριγυρίσει πλέον μόνο τα ‘επιτυχημένα φρόνιμα παιδιά’, η απληστία. Η απληστία είναι η ‘αχίλλειος φτέρνα’ των ‘επιτυχημένων φρονίμων παιδιών’, το μέσο για να ξεχάσουν οτιδήποτε δεν έχει σχέση με φράγκα-δόξα(ακόμα και γιατί τα θέλουν)  και το εισιτήριο για τον παραλογισμό τους.  Παραλογισμό που για να μην αμφισβητηθεί, το διαδίδουν(αφού έχουν και τα μέσα) και σε αυτούς που, είτε τους δίνεται η ευκαιρία(επίκτητα) είτε δεν τους δίνεται(εκ γεννηθείς)(ταξική θέση), είναι ‘μη επιτυχημένα (φρόνιμα) παιδιά’, δηλαδή σε όλους τους άλλους. Φράγκα και δόξα είναι η κυρίαρχη  αξία που τείνει να γίνει και μοναδική του σημερινού κοινωνικού- πολιτικού- οικονομικού συστήματος-δομής, συνθλίβοντας οποιαδήποτε άλλη ατομική και κυρίως συλλογική αξία που την αμφισβητεί. Αξία που παράγει το σημερινό κοινωνικό- πολιτικό- οικονομικό σύστημα(καπιταλιστικό) για λόγους συντήρησης του  και καταναλώνει η πλειοψηφία σε μορφή ηθικής(δόξας του υπερεγώ) και συνείδησης(κερδοσκοπίας) . Αξία που υπήρξε και παλιότερα, μα σήμερα έχει γίνει βασίλισσα σε νεκρό / ναρκωμένο βασίλειο αξιών. Ο βασιλιάς, δεν είναι άλλος, από το ‘πιο επιτυχημένο φρόνιμο παιδί’ και οι αυλικοί τα άλλα  λιγότερο ‘επιτυχημένα φρόνιμα παιδιά’. Οι αυλικοί των αυλικών είναι οι καριερίστες, αυτοί   που θυσίασαν τα πάντα, ακόμη και τους ίδιους τους εαυτούς τους, στη βασίλισσα των αξιών, στη δόξα-φράγκα.                           
Έτσι η παροιμία των καιρών μας είναι ‘των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν τρώνε τα πάντα’. Κάτι σαν τις μαύρες τρύπες θέλει να γίνει ο σημερινός άνθρωπος, ένα άστρο που αφού ρούφηξε τον εαυτό του, ρουφάει τα πάντα. Αυτός είναι και ο ιδεατός στόχος ζωής αυτών(των περισσοτέρων) που λόγω ταξικής θέσης έχουν μηδαμινές πιθανότητες να το καταφέρουν.     
Και ο παραλογισμός συνεχίζεται…….

καλοκαίρι 2003

και επειδή στον ιμπεριαλισμό δεν μένουμε μόνο στο χρήμα......

Η εμφάνιση του χρηματιστικού κεφαλαίου

«H βασική πρωταρχική πράξη των τραπεζών είναι η μεσολάβηση στις πληρωμές. Σε σχέση μ' αυτό οι τράπεζες μετατρέπουν το αδρανές χρηματικό κεφάλαιο σε ενεργό, δηλαδή σε κεφάλαιο που φέρνει κέρδος, συγκεντρώνουν τα χρηματικά έσοδα όλων των ειδών και τα θέτουν στη διάθεση της τάξης των καπιταλιστών. Στο βαθμό που αναπτύσσεται η τραπεζική δραστηριότητα και συγκεντρώνεται σε λίγα ιδρύματα, οι τράπεζες μετεξελίσσονται από το μετριόφρονα ρόλο των μεσολαβητών σε πανίσχυρους μονοπωλητές, που διαθέτουν σχεδόν όλο το χρηματικό κεφάλαιο του συνόλου των καπιταλιστών και των μικρονοικοκυραίων, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος των μέσων παραγωγής και των πηγών πρώτων υλών σε μια δοσμένη χώρα ή σε μια ολόκληρη σειρά χωρών. Αυτή η μετατροπή των πολυάριθμων μετριοφρόνων μεσολαβητών σε μια χούφτα μονοπωλητές αποτελεί ένα από τα βασικά προτσές της μετεξέλιξης του καπιταλισμού σε καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό και γι' αυτό θα πρέπει να σταθούμε πριν απ' όλα στη συγκέντρωση των τραπεζών».
( Λένιν, «Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού»,
«Άπαντα», τ. 27, σελ. 332).

Είναι γεγονός ότι στο μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού κυρίαρχο είναι το χρηματιστικό κεφάλαιο και την εξουσία συγκεντρώνει στα χέρια της η χρηματιστική ολιγαρχία. Τι είναι, όμως, το χρηματιστικό κεφάλαιο; Το χρηματιστικό κεφάλαιο διαμορφώνεται σαν αποτέλεσμα της σύμφυσης του βιομηχανικού και του τραπεζικού κεφαλαίου. «Η συγκέντρωση της παραγωγής, τα μονοπώλια που ξεπηδούν απ' αυτήν, η συγχώνευση και η σύμφυση των τραπεζών με τη βιομηχανία - να η ιστορία γέννησης του χρηματιστικού κεφαλαίου και το περιεχόμενο αυτής της έννοιας» (Λένιν, «Άπαντα», τ. 27, σελ. 350) .
Η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου οδηγεί αναπόφευκτα στο μονοπώλιο. Αυτή η διαδικασία συντελείται και στον τραπεζικό τομέα. Στον προμονοπωλιακό καπιταλισμό, οι τράπεζες απασχολούνταν κυρίως με τη «μεσολάβηση στις πληρωμές». Βασικά, δέχονταν καταθέσεις, έδιναν βραχυπρόθεσμα δάνεια σε επιχειρήσεις, κρατούσαν τους λογαριασμούς μερικών καπιταλιστών. Σ' αυτή τους τη δραστηριότητα, αναπτύσσεται μεταξύ τους ανταγωνισμός για την προσέλκυση περισσότερων και ισχυρών πελατών.
Έτσι, απ' αυτήν τη διαδικασία, ένας μικρός αριθμός γιγαντιαίων τραπεζών κυριάρχησε στη χρηματιστική ζωή των καπιταλιστικών χωρών, είτε με την υποταγή, είτε με την απόκτηση του ελέγχου, είτε με την εξαγορά μικρότερων τραπεζών. Ένας μικρός αριθμός τραπεζιτών κατέχει πλέον ένα ντε φάκτο μονοπώλιο (τραπεζικό μονοπώλιο), για την παραχώρηση δανείων, απαραίτητων για τη λειτουργία και δράση των γιγαντιαίων διαστάσεων επιχειρήσεων. Έτσι, παύουν πλέον να δρουν ως δανειστές, που αρκούνται απλώς στην είσπραξη των τόκων των κεφαλαίων που προκατάβαλαν και αναμειγνύονται άμεσα στη δραστηριότητα του βιομηχανικού κεφαλαίου.
«Η τράπεζα, όταν κρατά τον τρέχοντα λογαριασμό μερικών καπιταλιστών, φαίνεται σαν να εκπληρώνει μια καθαρά τεχνική, αποκλειστικά βοηθητική πράξη. Όταν, όμως, η πράξη αυτή αναπτύσσεται σε γιγαντιαίες διαστάσεις, τότε αποδείχνεται ότι μια χούφτα μονοπωλητές υποτάσσουν τις εμπορικές και βιομηχανικές πράξεις όλης της καπιταλιστικής κοινωνίας, αποκτώντας τη δυνατότητα - με τις τραπεζικές συνδέσεις, με τους τρέχοντες λογαριασμούς και τις άλλες χρηματιστικές πράξεις - στην αρχή να ξέρουν με ακρίβεια την κατάσταση των διαφόρων καπιταλιστών, ύστερα να τους ελέγχουν, να τους στερούν το κεφάλαιο ή να τους δίνουν τη δυνατότητα να αυξάνουν το κεφάλαιό τους γρήγορα και σε τεράστιες διαστάσεις κλπ» (Λένιν, «Άπαντα», τ. 27, σελ. 336-337).

συνεχιζεται

συνεχεια

Τα τραπεζικά μονοπώλια, σε αντίθεση με τις τράπεζες του προνομονοπωλιακού καπιταλισμού, δίνουν μεγαλύτερα και μακροχρόνια δάνεια σε βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις. Επομένως, έχουν βασικό συμφέρον την εξασφάλιση της αποδοτικότητας αυτών των επιχειρήσεων.
Όταν, μάλιστα, χορηγούν πίστωση σε επιχειρήσεις που επιδίδονται σε ίδιες ή παραπλήσιες δραστηριότητες, προσπαθούν να αποφύγουν τον εξοντωτικό ανταγωνισμό μεταξύ τους, που θα οδηγούσε σε πτώση των κερδών. Έτσι, επεμβαίνουν για να επιταχύνουν και μερικές φορές να επιβάλουν τη βιομηχανική συγκέντρωση και συγκεντροποίηση. Ταυτόχρονα, έχουν τη δυνατότητα της άμεσης εξάρτησης αυτών των επιχειρήσεων μόνο και μόνο κάτω από την απειλή της διακοπής των πιστώσεων. Από τη στιγμή δε που δίνουν μακροχρόνια δάνεια, συμμετέχουν, στην πραγματικότητα, ενεργά στο κεφάλαιο της εταιρίας. Αυτή η διαδικασία οδηγεί από την άλλη μεριά και τα βιομηχανικά μονοπώλια να γίνονται συνιδιοκτήτες τραπεζών.
«Όσο για τη στενή σύνδεση ανάμεσα στις τράπεζες και τη βιομηχανία, σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα εκφράζεται ίσως με τον πιο παραστατικό τρόπο ο καινούριος ρόλος των τραπεζών. Αν η τράπεζα προεξοφλεί τη συναλλαγματική ενός δοσμένου επιχειρηματία, του ανοίγει τρέχοντα λογαριασμό κλπ., αυτές οι πράξεις παρμένες χωριστά, δε μειώνουν ούτε κατά ένα γιώτα την αυτοτέλεια αυτού του επιχειρηματία και η τράπεζα δε βγαίνει από το μετριόφρονα ρόλο του μεσάζοντα. Αν, όμως, αυτές οι πράξεις γίνονται συχνότερα και μονιμότερα, αν η τράπεζα "συγκεντρώνει" στα χέρια της τεράστια κεφάλαια, αν η διεκπεραίωση των τρεχόντων λογαριασμών μιας δοσμένης επιχείρησης επιτρέπει στην τράπεζα - και αυτό ακριβώς γίνεται - να γνωρίζει όλο και πληρέστερα την οικονομική κατάσταση του πελάτη της, τότε έχουμε σαν αποτέλεσμα την όλο και πληρέστερη εξάρτηση του βιομηχάνου καπιταλιστή από την τράπεζα» (Λένιν, «Άπαντα», τ. 27, σελ. 343).
Έτσι, οι τράπεζες στις καπιταλιστικές χώρες, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές μορφές της νομοθεσίας που διέπουν τον τραπεζικό τομέα από χώρα σε χώρα, συμβάλλουν αποφασιστικά και επιταχύνουν τη διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου και δημιουργίας μονοπωλίων. Αποτελούν δε τα κέντρα της σύγχρονης οικονομικής ζωής, τους βασικούς μοχλούς όλου του καπιταλιστικού συστήματος.
Ανάλογες διαδικασίες σε ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις συντελούνται και στις μέρες μας. Είναι χαρακτηριστική η τάση εξαγορών και συγχωνεύσεων στην Ελλάδα τραπεζών, όπως, π.χ., η εξαγορά από την Άλφα Τράπεζα Πίστεως της Ιονικής (έχει και τεράστια ακίνητη περιουσία), ή από την Τράπεζα Πειραιώς της Μακεδονίας - Θράκης. Επίσης, έχουμε παραδείγματα της ανάπτυξης και δράσης της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Ο όμιλος Λάτση έχει την Eurobank, που εξαγόρασε την Τράπεζα Κρήτης και την Τράπεζα Εργασίας. Ο όμιλος Λάτση συμπεριλαμβάνει στις επιχειρήσεις του από εφοπλιστικές δραστηριότητες, έως διυλιστήρια πετρελαίου («Πετρόλα»), ενώ τελευταία μπήκε και στο χώρο της πληροφορικής. Ο όμιλος Βαρδινογιάννη αναπτύσσει επίσης εφοπλιστική δραστηριότητα, έχει διυλιστήρια («Μότορ Οϊλ»), εμπορία πετρελαιοειδών και την τράπεζα Χίος - Μπανκ, που αναπτύσσει κοινή δραστηριότητα με την Τράπεζα Πειραιώς, μετά από συμφωνία και αλληλοεξαγορά μέρους της μιας από την άλλη.
Σύγχρονο, επίσης, χαρακτηριστικό παράδειγμα χρηματιστικής ολιγαρχίας είναι ο όμιλος επιχειρήσεων της οικογένειας Ροκφέλερ στις ΗΠΑ. Σ' αυτόν παίρνουν μέρος περισσότερες από 22 βιομηχανικές εταιρίες, 6 μεταφορικές και 11 τραπεζιτικές. Το συνολικό κεφάλαιο των εταιριών της ομάδας ξεπερνά τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Φυσικά, το ατομικό κεφάλαιο της οικογένειας Ροκφέλερ είναι πολύ μικρότερο. Διαχειρίζονται, όμως, όλο το κεφάλαιο του χρηματιστικού ομίλου που καθοδηγείται απ' αυτούς.
Άλλο ανάλογο παράδειγμα είναι η μεγαλύτερη γερμανική εταιρία, η «Daimler - Benz». «Συμμετείχε τον Οκτώβριο του 1995, έμμεσα ή άμεσα, σε 1.104 επιχειρήσεις σε 62 χώρες. Από το σύνολο των συμμετοχών, 433 αφορούσαν γερμανικές επιχειρήσεις σε 55 κλάδους. Το μεγαθήριο RWE συμμετείχε σε 1.738 επιχειρήσεις σε 40 χώρες, ενώ 1.217 συμμετοχές αφορούν γερμανικές εταιρίες σε 100 κλάδους»... «Ανάμεσα στις 10 μεγαλύτερες εμπορικές της Ευρώπης σήμερα, συναντά κανείς τέσσερις γερμανικές. Ιδιαίτερα ενισχυμένες είναι οι γερμανικές τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρίες, οι κυρίαρχες του οικονομικού παιχνιδιού στη χώρα»... «στις 10 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες εντοπίζει κανείς δύο γερμανικές («Deutsche», «Dresdner»), αλλά και τέσσερις γαλλικές» («Καθημερινή», 5/7/96).



Σ.Κ (Κυριακή 25 Ιούνη 2000)