THMMY.gr

Πηγ (http://www.celebratecapitalism.org/bernsteindeclaration/greek/index.html)

Translation by Nikolaos I Koussournas
ΔΙΑΚΥΡΗΞΗ ΜΠΕΡΝΣΤΑΪΝ
ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ

Ο καπιταλισμός είναι το μόνο σύστημα το οποίο βασίζεται στην αναγνώριση ότι το κάθε άτομο ορίζει την ζωή του. Ο καπιταλισμός είναι το μόνο κοινωνικό σύστημα στο οποίο τα άτομα είναι ελεύθερα να επιδιώξουν το ατομικό τους συμφέρον, να έχουν ιδιωτική περιουσία και να κερδίζουν απο τις ενέργειες τους. Περιχαρακώνει τα ατομικά δικαιώματα, το ελάχιστη συνταγματική διακυβέρνηση και την πολιτική, πνευματική, οικονομική ελευθερία.

Όσο περισσότερο ο καπιταλισμός επικρατεί ως κουλτούρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η ελευθερία και η ευημερία.

Αυτή είναι η ετυμηγορία της ιστορίας. Μέσα σε δύο μόλις αιώνες, ο καπιταλισμός ανύψωσε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων σε ύψη που δεν μπορούσαν να ονειρευτούν στην προ-καπιταλιστική εποχή. Συχνά ξεχνούμε σήμερα ότι η δυτική Ευρώπη, πριν την καπιταλιστική επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα, υπέφερε υπο την πολιτική κυριαρχία της φεουδαρχικής αριστοκρατίας, ήταν το αντίστοιχο μιας σημερινής τρίτης χώρας – μαστιζώταν απο πείνα, αρρώστειες και ανείπωτη φτώχεια. Αλλά όχι άλλο πια.

Πότε ήταν η τελευταία φορά που λιμός έπληξε καπιταλιστικό κράτος – ή στην δυτική Ευρώπη, βόρειο Αμερική ή Ασία; Οι Η.Π.Α. ποτέ δεν υπέφεραν απο λιμό στην ιστοράι τους. Ο καπιταλισμός δημιούργησε αφθονία χωρίς προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία, δίνοντας τη δυνατότητα σε εκατοντάδες εκατομμύρια να ζήσουν καλύτερα απʼ όλους τους βασιλείς του χθές.

Λιγότερος καπιταλισμός σημαίνει περισσότερη ανθρώπινη δυστυχία.

Αλλά τα μη καπιταλιστικά κράτη- τα φασιστικά, σοσιαλιστικά, στρατιωτικές ή θεοκρατικές δικτατορίες- σκλαβώνουν τους πολίτες τους υφιστάμενοι . Σε πολλές αφρικανικές χώρες τα επίπεδα διαβίωσης είναι εκατό ή διακόσια δολλάρια ετησίως. Στη Βόρειο Κορέα, λιμοκτονούν κατά δεκάδες χιλιάδες. Στην Κούβα, πνίγονται προσπαθώντας να κολυμπήσουν προς την ελευθερία στις Η.Π.Α. Εκατομμύρια καταπιεσμένοι άνθρωποι σʼ όλο τον κόσμο μεταναστεύουν προς τον ελεύθερο κόσμο. Αλλά ποιός απο τα καπιταλιστικά κράτη θέλει να μεταναστεύση στην Καμπότζη;

Τί είναι αυτό που κάνει δυνατή την καταπληκτική επιτυχία του καπιταλισμού;

Ποιές αρχές εξηγούν το γεγονός ότι οι μεγαλύτερες ανθρώπινες εφευρέσεις και έργα τέχνης- πρόοδος πνοή ζωής υλική και πνευματική- η ατμομηχανή, ο κινηματογράφος, το τηλέφωνο, το ηλεκτρικό ρεύμα, το αυτοκίνητο, η λογοτεχνία, οι μουσικές συμφωνίες, το αεροπλάνο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, το ίντερνετ, οι αμέτρητες ιατρικές θεραπείες- έχουν δημιουργηθεί υπο τον καπιταλισμό;

Η απάντηση είναι απλή: Ελευθερία.

Όταν οι άνθρωποι είναι ελέυθεροι να επιδιώξουν το ορθολογικό ατομικό τους συμφέρον, όταν είναι ελέυθεροι να χρησιμοποιήσουν το μυαλό τους για την αναζήτηση κέρδους και καλυτέρευσης της ζωής τους, είναι καταπληκτικά παραγωγικοί. Η πολιτική/οικονομική ελευθερία του καπιταλισμού απελευθερώνει τα καλύτερα μυαλά και τους πιό φιλόδοξους ανθρώπους να κτίσουν, να δημιουργήσουν, να καινοτομήσουν, για να προάγουν την ανθρώπινη ευημερία και ευτυχία.

Ο μεγαλύτερος εφερεύτης της ανθρωπότητος, ο Τόμας Έντισον, στο εργαστήριο του στο Μένλο Πάρκ, εξειδίκευσε τα σχέδια του με σκοπό το κέρδος. Αυτός και τόσοι άλλοι απο τους μεγάλους εφευρέτες και βιομηχάνους υπεύθυνοι για την βελτίωση των συνθυκών ζωής, κέρδησαν και απόλαυσαν μεγάλο πλούτο. Ελεύθεροι απο τον καπιταλισμό, να δημιουργήσουν, παράγουν και κτίσουν για προσωπικό κέρδος και επακολούθως βελτιώνοντας την ζωή όλων.

Το μυαλό.

Σχετιζόμενο σʼ αυτό είναι μια βαθύτερη αρχή: ο καπιταλισμός είναι το σύστημα της νόησης. Η νόηση είναι το βασικότερο στοιχείο της ανθρώπινης επιβίωσης, όπως τα φτερά για τα πουλιά. Μόνο μέσω ορθολογικής σκέψης και παραγωγικής δουλειάς, μπορεί ο άνθρωπος να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής του και να επιμηκύνει την ζωή του. Αλλά η νόηση δεν λειτουργεί υπό καταπίεση. Η καταπίεση παραλύει την δημιουργικότητα. Ο καπιταλισμός την ενθαρρύνει γιατί είναι το μόνο σύστημα ελεύθερης νόησης, ελεύθερων ανθρώπων και ελεύθερων αγορών.

Οι μεγαλύτεροι διανοητές και ακτιβιστές της ιστορίας- απο τον Αριστοτέλη στον Τζών Λόκ, απο τον Τόμας Τζέφφερσον στον Άνταμ Σμίθ, Λούντβιχ φον Μίζες και Αϋν Ράντ- ανεγνώρισαν, πάλεψαν και δόξασαν την ελευθερία της ανθρώπινης νόησης. Αντιλήφθησαν ότι όταν οι άνθρωποι είναι καταπιεσμένοι, η ορθολογική νόηση εξασθενίζει και το σκοτάδι του βαρβαρισμού ακολουθεί. Αλλά όταν οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να σκεφθούν και να ενεργήσουν βάσει της σκέψης τους, όταν η νόηση είναι ελεύθερη, η αναγέννηση και ο διαφωτισμός είναι δυνατός. Η ελευθερία είναι ελευθερία της σκέψης. Η καταπίεση είναι καταπίεση της σκέψης.

Παγκόσμια και αναπόφευκτη.

Δεν είναι σύμπτωση ότι στις πιο ελεύθερες περιόδους της ανθρωπότητος έγιναν τα μεγαλύτερα επιτεύγματα. Απο την Χρυσή εποχή των Αθηνών ώς την Ιταλική αναγέννηση, τις τεχνολογικές και βιομηχανικές καινοτομίες των Η.Π.Α. η ελέυθερη ανθρώπινη σκέψη οδήγησε σε μεγαλειώδεις προόδους στην φιλοσοφία, τις τέχνες και την επιστήμη.

Αυτή είναι η υπόσχεση και η δυνατότητα του καπιταλισμού. Αυτό είναι το καπιταλιστικό όραμα. Το όραμα μας.

Ελευθερώστε το μυαλό του ανθρώπου και συγκρατήστε το θαύμα της προόδου. Την ομορφιά των γλυπτών, των πινάκων και συμφωνιών, την ανύψωση με τους ήρωες των μυθιστορημάτων, τον θαυμασμό στην φιλοσοφία, επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο.

Η δύση προόδευσε πολιτιστικά και οικονομικά γιατί εʼιχε τουλάχιστον κάποιο σεβασμό για τη σκέψη του ανθρώπου και τα αναπαλλοτρίωτα ατομικά δικαιώματα. Αυτά είναι τα αναπόφευκτα προαπαιτούμενα της ανθρώπινης προόδου. Εαν θέλουμε το αποτέλεσμα της πολιτιστικής αναγέννησης, πρέπει να δράσουμε με πολιτική/οικονομική ελευθερία.

Η παρούσα κατάσταση λιμού εκατομμυρίων ανθρώπων στον τρίτο κόσμο είναι ίδια μʼ αυτή της Ευρώπης στον μεσαίωνα. Η σκέψη και τα σώματα καταπιέζονται απο πολιτικούς δικτάτορες. Δώστε τους ελευθερία- δώστε τους ζωή. Έχουν το πλεονέκτημα να βλέπουν πως η δύση έχει επιτύχει. Όταν εγκαθιδρύσουν την ελευθερία, θα μπορέσουν να αντιγράψουν τα επιτεύγματα του καπιταλισμού.

Η ζωή σου, η επιλογή σου.

Ο καπιταλισμός είναι ο μεγαλύτερος ευεγέρτης που ο άνθρωπος είχε. Είναι καιρός για τους σκεπτόμενους άνδρες και γυναίκες κάθε έθνους να αναγνωρίσουν το γεγονός και να ενδυναμώσουν το σύστημα σκέψης και ατομικών δικαιωμάτων.

Άνδρες κα γυναίκες όλων των χωρών ενωμένοι στην υποστήριξη του καπιταλισμού.
Έχετε έναν κόσμο μεγάλων επιτευγμάτων να κερδίσετε.

Νικος Δήμου "Καπιταλισμού εγκώμιον"
πηγή : http://www.ndimou.gr/articledisplay.asp?cat_parent=11&time_id=83&cat_id=11 (http://www.ndimou.gr/articledisplay.asp?cat_parent=11&time_id=83&cat_id=11)
Καπιταλισμού Εγκώμιον

(Κείμενο – προσοχή! – γραμμένο το 1977. Από τις “Κοινοτοπίες”)

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Σε χρόνια περασμένα, όταν ένας ρήτορας ήθελε να δώσει το μέτρο της ρητορικής του δεινότητας, διάλεγε το πιο ασήμαντο, το πιο ανάξιο θέμα και το στόλιζε με τον πιο πλούσιο, τον πιο γλαφυρό έπαινο. Όσο πιο ταπεινό το θέμα, και πιο πειστικό το εγκώμιο, τόσο μεγαλύτερη η δόξα του ρήτορα. Έτσι έγραψε ο γλυκύς Λουκιανός το Εγκώμιο της Μύγας, ο νεοπλατωνικός επίσκοπος Συνέσιος το Εγκώμιο της Φαλάκρας, ο Ρωμαίος Φαβορίνος το Εγκώμιο του Θερσίτη και του Τεταρταίου Πυρετού. Ο Βυζαντινός Μιχαήλ Ψελλός έγραψε εγκώμια για τον ψύλλο, την ψείρα και τον κοριό. Ο Έρασμος το αθάνατο Μωρίας Εγκώμιον και ο Βολταίρος το Εγκώμιο της Υποκρισίας. Πολλά άλλα μικρά και ανάξια επαινέθηκαν: ο γάιδαρος, οι αρουραίοι, η λάσπη, ο διάβολος. Και το 1799 ο Γάλλος λόγιος Μερσιέ Ντε Κομπιέν έγραψε το εμβριθέστατον Πορδής Εγκώμιον - μόνο που, για την ηχηρή αυτή περίπτωση, διάλεξε το βροντώδες ψευδώνυμο Ροντόλφους Γκοκλένιους.

Ψάχνοντας κι εγώ να βρω θέμα ποταπό και όλως διόλου ανάξιο να επαινεθεί -έτσι, για να ακονίσω τις ρητορικές και διαλεκτικές μου ικανότητες- σκόνταψα στον καπιταλισμό. Πραγματικά, σκέφθηκα, πιο περιφρονημένο και κατάπτυστο θέμα δεν υπάρχει σήμερα στον κόσμο. Κανένας δεν λέει καλό λόγο γι' αυτό. Ακόμη κι αυτοί που τον εφαρμόζουν, τον μασκαρεύουνε κάπως -που να μη μοιάζει- και φυσικά ποτέ δεν λένε τ' όνομά του.

Για κοιτάξτε σ' αυτό τον τόπο: όλα τα κόμματα είναι κεντρώα, αριστερά και αριστερότερα. Μέχρι που θα φτιάξουνε νέα αίθουσα Βουλής με αριστερές μόνο πτέρυγες. Αληθινά, ο καπιταλισμός για μας, σήμερα, είναι χειρότερος απ' ό,τι ο διάβολος το Μεσαίωνα. Όπου συναντάς τη λέξη (μακριά από μας, κι οξ' από δω) είναι για βρισιά ή ξόρκι. Ομολογώ πως μ' έπιανε λύπηση όσο τον σκεφτόμουνα. Κι έχω και μιαν αδυναμία στους κατατρεγμένους!

Είπα λοιπόν: να, στόχος υψηλός ρητορικής δεξιοτεχνίας! "Εγκώμιον του καπιταλισμού" να γράψεις, λογιότατε, κι αν πετύχεις, η δόξα σου στους αιώνες! Όχι βέβαια πως θα σώσεις τον καπιταλισμό! Πάει πια αυτός, πνέει τα λοίσθια... και τίποτα δεν τον ανασταίνει. Αλλά τι ωραίο -απροσδόκητο- θέμα για γυμναστική του μυαλού και της πέννας! Τον άτιμο, θα πούνε, τον μπαγαπόντη, πού βρήκε επιχειρήματα, πού βρήκε αποδείξεις, πού βρήκε λόγους να στηρίξει - ποιον; τον καπιταλισμό; Το θεό του δεν έχει ο θεομπαίχτης!

Κι όμοια με ταχυδακτυλουργό, που πετυχαίνει να εμφανίσει λαγούς από άδειο καπέλο, έτσι θα με θαυμάσουνε. Ο ταχυδακτυλουργός παραβαίνει το νόμο του τίποτα (ex nihilo nihil fit) κι εγώ το ίδιο. Γιατί, βέβαια, επιχειρήματα υπέρ του καπιταλισμού δεν υπάρχουν (από τον καιρό του Κάρολου Μαρξ κι εδώθε) και γι' αυτό δεν υπάρχουν και υπερασπιστές. Όλοι οι διανοούμενοι είναι αντικαπιταλιστές. Όλοι οι πολιτικοί είναι σοσιαλιστές - διαφέρουν μόνο στις διαβαθμίσεις της προσδοκώμενης κοινοκτημοσύνης. Όλοι οι καλλιτέχνες είναι αριστεροί - διαφέρουν μόνο στις αποχρώσεις. Όλοι οι λόγιοι είναι προοδευτικοί - διαφέρουν μόνο στο βαθμό της προόδου.

Αυτά που γράφω δεν είναι διαπιστώσεις. Είναι αξιώματα της σύγχρονης κοινωνικής λογικής που ισχύουν -όπως θα' λεγε κι ο Καντ- αναγκαστικά και γενικά. Δεν μπορείς καν να συλλάβεις το αντίθετο μιας τέτοιας λογικής πρότασης (όπως δεν μπορείς να σκεφθείς ένα "ξύλινο σίδερο"). Μπορείς να φαντασθείς διανοούμενο - καπιταλιστή; Ή καλλιτέχνη - δεξιό; Το μυαλό σαλεύει! Αν είναι δεξιός δεν θα' ναι διανοούμενος, αν πάλι διανοούμενος...

Κι εδώ έρχομαι στο σημαντικότερο πλεονέκτημά μου - αυτό που θα μου ανοίξει τις πύλες της Φήμης. Φίλοι μου, είμαι ο μόνος που μπορεί να γράψει αυτό το εγκώμιο - το δυσκολότερο της εποχής μας. Ο μόνος.

Γιατί είναι προφανές πως, τούτο το εγκώμιο, δεν μπορεί να το γράψει διανοούμενος. Έστω κι αν το έγραφε μόνο για ρητορικό γύμνασμα, θα δημιουργούσε οπωσδήποτε αμφιβολίες για την προοδευτική του τοποθέτηση. Βέβαια είναι δύσκολο να υποστηρίζει κανείς τώρα, πως ο Έρασμος ήταν υπέρ της Μωρίας κι ο Βολταίρος υπέρ της Υποκρισίας - αλλά, σήμερα να βρεθείς υπερασπιστής του καπιταλισμού; Έτσι και τον πάρουν λίγο στα σοβαρά (ή έτσι και δεν διαβάσουν το κείμενο αλλά μόνο τον τίτλο - πράγμα που συνηθίζεται στους διανοούμενους) χάθηκες! Πάνε και οι επιφυλλίδες, και τα βραβεία, και ο "έπαινος των σοφιστών"...

Ενώ εγώ! Εγώ δεν είμαι διανοούμενος! Όλοι οι διανοούμενοι συμφωνούν σ' αυτό. Για μένα δεν υπάρχει φόβος να κλείσουν οι φιλολογικές στήλες των εφημερίδων - είναι ήδη κλειστές. Ούτε βραβεία περιμένω, ούτε επαίνους.

Έτσι, τι ρισκάρω; να με πουν καπιταλιστή; Μα ήδη με λένε. Κι ας τρίζουν τα κόκαλα του Μαρξ, σαν ονομάζουν καπιταλιστή έναν άνθρωπο που μοναδική του περιουσία είναι μερικές χιλιάδες βιβλία και μοναδικό του κεφάλαιο το κεφάλι του. (Βέβαια, αν στύψω το κεφάλι μου άλλα δέκα χρόνια, από το εισόδημά μου θα αποταμιεύσω κεφάλαια - ίσως αγοράσω και ακίνητο! Αλλά, άραγε, είμαι καπιταλιστής όταν δουλεύω εγώ για το κεφάλαιο - κι όχι το κεφάλαιο για μένα;).

Δεν έχω λοιπόν να χάσω τίποτα. Σε αντίθεση, μπορεί να κερδίσω. Γιατί, έξω από τη δόξα που περιμένω μετά θάνατον (τη μόνη που μπορεί να προσμένει Έλληνας γραφιάς), σκέπτομαι πως το εγκώμιο αυτό μπορεί να μου ανοίξει πόρτες. Αν το πάρουν στα σοβαρά οι δεξιοί, μπορεί να με αναγορεύσουν θεωρητικό τους (αν και η δεξιά τρέμει τους διανοούμενους - ακόμη κι αυτούς που δεν είναι). Αν πάλι το πάρουν στα σοβαρά οι αριστεροί, μπορεί κάποιος μεγαλοφυής μαρξιστής να με κατακεραυνώσει με κανένα αντί-σύγγραμμα, και να μείνω στην ιστορία, όπως έμειναν ο Ντύριγκ (που μερικοί σχεδόν τον λένε... Αντιντύριγκ) και ο Φόυερμπαχ. Από ολότελα, καλύτερα σαν Αντιδήμου στην αιωνιότητα.

(Τώρα θα μου πείτε τι γίνεται αν δεν το πάρουν στα σοβαρά; Ε! λοιπόν τότε, τόσο το καλύτερο). Αρκετά όμως οι πρόλογοι. Στο ψητό!

KΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΕΓΚΩΜΙΟΝ

 

Προτίθεμαι, φίλοι, στο κείμενο αυτό να παινέψω τον καπιταλισμό. Γιατί νομίζω πως άδικα τον κατηγορούν και του αποδίδουν την ευθύνη για όλες τις πληγές του Φαραώ. Και χωρίς να προσπαθήσω (πράγμα που δεν το σηκώνει ο χώρος ενός ρητορικού γυμνάσματος) να αντικρούσω όλα τα επιχειρήματα που εκατό χρόνια τώρα σωρεύονται εναντίον του - θα διατυπώσω μονάχα μερικές θέσεις. Αν είναι σωστές - κι εγώ πιστεύω πως είναι - τότε κι αν ακόμη δεν έχω αποδείξει την υπεροχή του καπιταλισμού, θα έχω καταδείξει πως έχει και τούτο το σύστημα τα καλά του. Κι αυτό είναι ήδη άριστο αποτέλεσμα για ένα εγκώμιο (τι παραπάνω έκανε ο Λουκιανός για τη μύγα;)

Το πρώτο που πρέπει να πούμε για τον καπιταλισμό (αχ αυτή η λέξη: τι ζημιά μου κάνει κάθε φορά που τη γράφω - είναι σαν να διαφημίζεις απορρυπαντικό καμπινέδων), το πρώτο λοιπόν πράγμα είναι πως το σύστημα αυτό γεννήθηκε με την ανθρώπινη κοινωνία και εξελίχθηκε μαζί της εντελώς φυσιολογικά. Από την πρώτη στιγμή που υπήρξε, η οικονομία ήταν ελεύθερη. Θα έλεγα πως ο άνθρωπος γεννιέται καπιταλιστής - σοσιαλιστής όμως γίνεται (αν γίνεται). Οι ανάγκες της ιδιοκτησίας, του κέρδους, το μεράκι της εμπορίας, είναι βαθιά ριζωμένες στον άνθρωπο - κι αυτές τις ανάγκες εκφράζει ο καπιταλισμός. Σύμφωνοι, οι ανάγκες αυτές οδηγούν σε καταχρήσεις, αλλά το ίδιο κάνουν όλες οι ανάγκες. Σκέφθηκε κανείς να καταργήσει το φαΐ επειδή υπάρχουν οι λαίμαργοι; τον ύπνο επειδή υπάρχουν υπναράδες; Όλα τα πράγματα, σε μεγάλες δόσεις, κάνουν κακό - έτσι και η συσσώρευση κεφαλαίου, ιδιοκτησίας και κέρδους. Αλλά, σε λογικά πλαίσια, το σύστημα αυτό φαίνεται να είναι εκείνο που ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη φύση. Άλλωστε "δυνάμει" καπιταλιστική ήταν η ανθρώπινη οικονομία από την εποχή του πρώτου σπηλαιάνθρωπου, που χώρισε το "δικό μου" από το "δικό σου". Σουμέριοι και Βαβυλώνιοι, Φοίνικες και Ασσύριοι, Έλληνες και Ρωμαίοι, Κινέζοι και Ινδοί, Βυζαντινοί και Αζτέκοι είχανε και ιδιοκτησία και εμπόριο και κέρδη. Και πλούσιοι υπήρχαν και κεφάλαια σωρεύονταν - μόνο που, με την εμπορική και βιομηχανική επανάσταση, τα μεγέθη αυτά μεγάλωσαν και ξαφνικά έγιναν αισθητές μερικές (εγγενείς) αδυναμίες του συστήματος. Αλλά και αυτές εξισορροπήθηκαν, μέσα στο ίδιο το σύστημα.

Υποστηρίζω λοιπόν όχι απλώς πως ο καπιταλισμός είναι το καλύτερο σύστημα - αλλά βασικά πως είναι το μόνο που υπάρχει. Ο σοσιαλισμός δεν υπήρξε ποτέ, παρά μόνο σαν αντίδραση στον καπιταλισμό. Αντίδραση που γεννήθηκε από μια δυσλειτουργία του καπιταλισμού. Ο σοσιαλισμός είναι μια απλή υποσημείωση στην πενταχιλιάχρονη ιστορία του καπιταλισμού.

Σαν αντίδραση μόνο έπαιξε ρόλο στην εξέλιξη του καπιταλισμού. Τον βοήθησε να ξεπεράσει διαλεκτικά τις αδυναμίες του - και να δημιουργήσει τη νέα εξελικτική του βαθμίδα: τη μικτή οικονομία.

Σκεφθείτε το άλλη μια φορά και θα δείτε πως αληθινά δεν υπάρχει - ούτε υπήρξε - άλλο σύστημα από τον καπιταλισμό. Γιατί κι αυτό που σήμερα ονομάζουμε εφαρμοσμένο σοσιαλισμό, ξέρουμε όλοι πως ουσιαστικά είναι ένας κρατικός καπιταλισμός - με όλα τα γνωρίσματα του ιδιωτικού και με μόνη διαφορά στον ιδιοκτήτη. (Άλλαξε ο Μανωλιός!). Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, όταν ο σοσιαλισμός δεν είναι εφαρμόσιμος, γιατί δύσκολα συμβιβάζεται με την ανθρώπινη φύση! Ο άνθρωπος πονάει το έχει του, το βιος του, την περιουσία του. Ενδιαφέρεται για το κέρδος, την προβολή, τη διαφοροποίηση. Χαίρεται την ελευθερία του και απεχθάνεται να τον χρησιμοποιούν σαν άλογο του μαγγανοπήγαδου, στα πλαίσια μιας "προγραμματισμένης" οικονομίας.

Ίσως η πιο ανεδαφική φράση που γράφτηκε ποτέ (γεμάτη ηθικό μεγαλείο, αλλά για τούτο όχι λιγότερο ανεδαφική) είναι η γνωστή ρήση του Μαρξ: "από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του". Σκεφθήκατε στην πράξη τον ικανότατο κύριο "Α" να δουλεύει για 10 και να εισπράττει 1, επειδή τα 9 τα εισπράττει ο πολύ λιγότερο ικανός (ίσως κι ολότελα ανίκανος) κύριος "Β", που είχε όμως το ταλέντο να δημιουργήσει ανάγκες; Κι έπειτα λέμε ουτοπικό το Χριστιανισμό! Αμ ετούτο; δεν είναι σαν να γυρίζεις κάθε μέρα το άλλο μάγουλο;

Νομίζω, λοιπόν, πως έγινε σαφές ότι ο καπιταλισμός είναι το μόνο σύστημα που οικονομικά εκφράζει τον άνθρωπο. Κι επειδή ο άνθρωπος δεν είναι τέλειος - έτσι κι ο καπιταλισμός δεν είναι τέλειος. Είναι όμως ανθρώπινος (και καμιά φορά απάνθρωπος - και τούτο από τον άνθρωπο έρχεται). Ο σοσιαλισμός πάλι είναι ξένος προς τον άνθρωπο. Είναι ένα θεωρητικό, "συνθετικό" κατασκεύασμα, που γεννήθηκε στα χαρτιά, όχι στην πιάτσα. Ο καπιταλισμός πρώτα υπήρξε και μετά περιγράφηκε - ο σοσιαλισμός, ως τώρα, μόνο περιγραφή είναι. Μπορεί να κάνει για τα μυρμήγκια και τις μέλισσες (που με κάποιο τρόπο τον εφαρμόζουν) αλλά το αν κάνει για μας, μένει ακόμη να αποδειχθεί.

Κανονικά εδώ θα έπρεπε να λήξει το εγκώμιο, γιατί καλύτερος έπαινος από τα στοιχεία του μοναδικού και του πραγματικού δεν υπάρχει. Αλλά έχουμε κι άλλα να πούμε, σαν καλοί ρήτορες. Και συνεχίζουμε.

Μια δεύτερη "θέση" είναι πως, όταν κρίνουμε τον καπιταλισμό, κρίνουμε ένα σύστημα του παρελθόντος με τα κριτήρια ενός συστήματος του μέλλοντος. Αντιπαραθέτουμε δηλαδή δύο ανύπαρκτα συστήματα. Ούτε ο καπιταλισμός που κρίνουμε υπάρχει πια -εδώ και πολλές δεκαετίες- ούτε ο σοσιαλισμός, με βάση τον οποίο κρίνουμε, πραγματώθηκε ακόμη. Τούτο όμως είναι διπλά άδικο. Μια φορά, γιατί κρίνουμε κάτι που δεν υπάρχει, και δεύτερη, γιατί το κρίνουμε με κριτήρια εξωπραγματικά.

Όταν μιλάμε για καπιταλισμό έρχονται στο νου μας οι φτωχοί του Ντίκενς που, αφεντικά, τύπου Σκρουτζ, τους πίνουν το αίμα. Κι αλήθεια, αυτός είναι ο καπιταλισμός που κατακεραύνωσε ο Μαρξ - κι εκεί η εκμετάλλευση ήταν κανόνας και η υπεραξία νόμος. Όμως, πέρασε ο δέκατος ένατος αιώνας, και μαζί του έσβησαν και τα σκοτεινά τοπία του Ντίκενς, του Μπαλζάκ, του Ζολά. Οι εργαζόμενοι συνδικαλίστηκαν, οργανώθηκαν, συνασπίσθηκαν. Με το όπλο της απεργίας, με το βάρος της ψήφου τους, κατέλυσαν την ασυδοσία των αφεντικών. Η παλιά έννοια της εκμετάλλευσης έμεινε κενή. Πανίσχυρα συνδικάτα καθορίζουν σήμερα όρους και θεσμούς - σε μερικές χώρες μάλιστα ελέγχουν την πορεία της οικονομίας.

Σίγουρα, σε κράτη που τώρα περνάνε τη βιομηχανική τους επανάσταση, υπάρχει ακόμη εκμετάλλευση με την έννοια του 19ου αιώνα. Αλλά στις σημερινές βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες - αυτές που σύμφωνα με τις προβλέψεις του Μαρξ θα έβλεπαν πρώτες την κατάρρευση του καπιταλισμού - έγινε μέγα θαύμα: και ο καπιταλισμός επέζησε και η θέση των εργαζομένων βελτιώθηκε. Αντί μάλιστα το προλεταριάτο να κυριαρχήσει πάνω στην αστική τάξη, αστικοποιήθηκε εκείνο. Στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στη Δυτική Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Ελβετία, προλετάριοι -με την κλασσική έννοια- δεν υπάρχουν. Μονάχα μικροαστοί, μεσοαστοί και μεγαλοαστοί.

Όπως γράφει ο Σάμουελσον, "ο καπιταλισμός με την έννοια του άκρατου laisser - faire, πέθανε πριν από τη βασίλισσα Βικτωρία". (Αυτό για όσους επιμένουν να πυροβολούν τα πτώματα).

Όταν λοιπόν κρίνουμε τον καπιταλισμό - ποιον κρίνουμε; Όχι βέβαια το σημερινό! Ποια σχέση έχει με τους πάτρωνες του Ντίκενς ο σημερινός καπιταλίστας, που από εκμεταλλευτής έγινε θήραμα! Ξοπίσω του τρέχουν όλα τα λαγωνικά της Γης: συνδικάτα, κράτη, εφορίες, εργατικές νομοθεσίες, ΙΚΑ, εισφορές! Όποιος έχει κάνει εργοδότης ξέρει τι τρομερές υποχρεώσεις έχει - και πόσο λίγα δικαιώματα. Ξέρει πως ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να σηκωθεί να φύγει ό,τι ώρα θέλει χωρίς καμιά συνέπεια, έστω κι αν με την αναχώρησή του κάνει τεράστια ζημιά στην επιχείρηση. Μπορεί να σαμποτάρει τη δουλειά, να κωλυσιεργεί, να απουσιάζει - στο όριο του νομίμου. Εσύ όμως δεν μπορείς να τον απολύσεις χωρίς αποζημιώσεις, να του καθυστερήσεις τις αποδοχές, να μην του πληρώσεις το ΙΚΑ, να του ζητήσεις πληρωμένες υπερωρίες: πας φυλακή!

Αυτός λοιπόν είναι ο εργάτης του Ντίκενς που δούλευε 84 ώρες την εβδομάδα (και Κυριακές!) για ένα κομμάτι ψωμί; Όχι βέβαια! Η εκμετάλλευση, σίγουρα, δεν καταργήθηκε ολότελα. Πάντα θα υπάρχει (και μιλάω για την εκμετάλλευση κι όχι για το νόμιμο κέρδος του κεφαλαίου που αυθαίρετα ονομάζεται υπεραξία). Θέλω όμως να ρωτήσω: πού δεν υπάρχει εκμετάλλευση; Σε ποιο σύστημα;

Γιατί εδώ είναι το δεύτερο σκέλος της θέσης μου. Για να βγάλουν σκάρτο τον καπιταλισμό οι κριτικοί του, από τη μια μεριά "ξεχνάνε" όλες τις αλλαγές που σημειώθηκαν στα τελευταία 100 χρόνια, και από την άλλη τον κρίνουν με βάση ένα σύστημα που δεν λειτούργησε ποτέ - κι άγνωστο αν μπορεί να λειτουργήσει.

Γιατί βέβαια, στις μέχρι σήμερα εφαρμογές του, ο σοσιαλισμός δεν κατάργησε την εκμετάλλευση. Την τροποποίησε απλώς - κι αντί να σε εκμεταλλεύεται το αφεντικό, εκεί σε εκμεταλλεύεται το κράτος και το κόμμα. Και πολύ πιο σκληρά - μια και ούτε να συνδικαλίζεσαι μπορείς, ούτε ν' απεργήσεις, ούτε να διαμαρτυρηθείς. Ούτε, φυσικά, αν δεν σ' αρέσει αυτή η κυβέρνηση να την αλλάξεις με την ψήφο σου. Ούτε ακόμη να φύγεις από τη χώρα - αν το θελήσεις. Γιατί εδώ, κοντά στην εκμετάλλευση, προστέθηκε και η ανελευθερία.

Σε τελευταία σφυγμομέτρηση ρώτησαν τους Γάλλους ποιοι λαοί είναι κατά τη γνώμη τους οι πιο ευτυχισμένοι: 77% ανέφεραν τους Ελβετούς, 64% τους Αμερικάνους, 56% τους Δυτικογερμανούς και 52% τους Σουηδούς. Ακολουθούν πολλά άλλα κράτη (όλα καπιταλιστικά) και το πρώτο σοσιαλιστικό, η Σοβιετική Ένωση, αναφέρθηκε μόνο από 11%. Φαίνεται πως ούτε οι Γάλλοι κομμουνιστές πιστεύουν στη σοσιαλιστική ευτυχία.

Όσοι επικρίνουν τον καπιταλισμό, που είναι ένα υπαρκτό και συγκεκριμένο σύστημα, μπορούν να το συγκρίνουν μόνο με ένα εξίσου υπαρκτό πρότυπο. Κριτική και συγκρίσεις με βάση ουτοπίες δεν έχουν καμιά ουσιαστική αξία. Βέβαια οι ουτοπίες χρειάζονται - γιατί μ' αυτές προκόβει ο άνθρωπος. Και τα οράματα χρήσιμα και η κριτική. Αλλά να μην ξεχνάμε ποια είναι η πραγματικότητα. Και αυτή είναι πως συγκρίνοντας σήμερα το υπαρκτό καπιταλιστικό και το υπαρκτό σοσιαλιστικό σύστημα στην καλύτερη μορφή τους, βλέπουμε πως το καπιταλιστικό σύστημα εξασφαλίζει στον άνθρωπο λιγότερη εκμετάλλευση, καλύτερη ποιότητα ζωής, μεγαλύτερη ελευθερία.

Δεν χρειάζονται καθόλου οι θεωρίες όταν υπάρχουν τα αποτελέσματα. Πάρτε ανθρώπους αμερόληπτους, δείξτε τους την Ελβετία και τη Σοβιετική Ένωση, ρωτήστε τους: πού θέλουν να ζήσουν; Ούτε ένας στους χίλιους δεν θα προτιμήσει τη Ρωσία!

Φοβάμαι, άλλωστε, πως η αποφασιστική στιγμή του σοσιαλισμού πέρασε ανεπανόρθωτα. Τότε ήταν η ώρα, τότε που κυριαρχούσε η ασύδοτη εκμετάλλευση. Τότε που οι εργάτες δεν είχαν άλλο να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους! Τώρα γιατί να ρισκάρουν το διαμέρισμά τους, το αυτοκίνητό τους, την περίθαλψή τους, τις εξωτικές διακοπές τους, και την έγχρωμη τηλεόραση; Και, κυρίως, γιατί να ρισκάρουν την ελευθερία τους;

Για πολλά κατόρθωσε να μας πείσει ο σοσιαλισμός - για τούτο το τελευταίο, την ελευθερία, δεν τα κατάφερε. Πουθενά δεν μπόρεσε να πραγματωθεί σοσιαλισμός με ελευθερία. Στις "σοσιαλδημοκρατίες" τελικά το δεύτερο συνθετικό έφαγε το πρώτο (ευτυχώς). Κι ενώ η δικτατορία βολεύεται και με σοσιαλισμό και με καπιταλισμό, η δημοκρατία, ως σήμερα, μόνο με το καπιταλιστικό σύστημα μπόρεσε να συνυπάρξει. Και τούτο είναι φυσικό: αφού ο καπιταλισμός είναι το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας! Και μη μου πείτε το παλιό επιχείρημα πως η ελευθερία του καπιταλισμού είναι η ελευθερία να διαλέξω τη σκλαβιά μου - γιατί θα απαντήσω πως, έστω κι αν έτσι ήταν (που δείξαμε πως δεν είναι), προτιμώ να διαλέγω εγώ τη σκλαβιά μου, παρά να διαλέγουν άλλοι για μένα!

Αλλά το ερώτημα παραμένει: είναι δυνατός ένας δημοκρατικός σοσιαλισμός; Όλοι οι "νέοι φιλόσοφοι" λένε όχι - ούτε θεωρητικά είναι δυνατός. Η ίδια η θεωρία του σοσιαλισμού, γράφουν, περικλείει την ανελευθερία. Αλλά εδώ δεν μιλάμε θεωρητικά. Ζητάμε την πρακτική απόδειξη: πού λειτουργεί ένα σοσιαλισμός με ελευθερία επιλογών; - να πάμε να τον δούμε!

Το θέμα της ελευθερίας είναι -τελικά- το πιο σημαντικό. Γιατί κι αν ακόμη φθάσουμε στο σημείο διαζευκτικής εκλογής: ελευθερία με ανισότητα, ή ανελευθερία με ισότητα - νομίζω πως οι περισσότεροι άνθρωποι θα προτιμούσαν την ελευθερία. Εδώ προτιμούμε την ελευθερία από την ίδια τη ζωή!

Είπαμε δύο καλά για τον καπιταλισμό. Είπαμε πως είναι -φαίνεται- προϋπόθεση της δημοκρατίας. Είπαμε πως τελικά εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής και λιγότερη εκμετάλλευση. Είπαμε πως αποδείχθηκε πολύ πιο μακρόβιος από ό,τι τον περίμεναν ακόμη και οι φίλοι του.

Θα πούμε κι άλλα. Θα πούμε πως ο καπιταλισμός είναι το μόνο αποτελεσματικό σύστημα - γιατί δίνει στον άνθρωπο κίνητρα για τη δράση του. Ποταπό κίνητρο το κέρδος; Ίσως, αλλά άκρως αποτελεσματικό! Το κέρδος σημαίνει καλύτερη ζωή, πιο πλούσια σε αγαθά, σε απόλαυση, σε ευτυχία. Αν είναι αυτό ποταπό - τότε, αλήθεια, δεν κάνω για... πουριτανός. Αυτοί που τοποθετούν την ευτυχία στη μέλλουσα ζωή - μόνο αυτοί έχουν το δικαίωμα να περιφρονούν το κέρδος...

Το κέρδος κινεί τους ανθρώπους, ο ανταγωνισμός τους βελτιώνει και τους προστατεύει· Από τον καιρό του Άνταμ Σμιθ ξέρουμε πως οι νόμοι της αγοράς λειτουργούν για το καλό του συνόλου. Κοιτάξτε τα προϊόντα των χωρών όπου δεν υπάρχουν κίνητρα, ούτε ανταγωνισμός: Θέλετε να συγκρίνουμε - τι; ραδιόφωνα; αυτοκίνητα; φάρμακα; ρούχα; Τα καπιταλιστικά είναι καλύτερα, πιο προηγμένα, και κυρίως... φθηνότερα. Η δύναμη εκλογής του καταναλωτή καταστρέφει τα κακά προϊόντα, φθηναίνει τα ακριβά, βελτιώνει τα μέτρια. Οδηγεί σε συστηματικότερη έρευνα, καλύτερη κατασκευή, σωστότερη μελέτη, καλύτερη εξυπηρέτηση. Και φυσικά υπάρχει η ένδοξη ποικιλία (έστω σπατάλη!) των παραλλαγών. Όχι να μυρίζουμε όλοι λεβάντα - επειδή μόνο αυτή την κολόνια παράγει το κρατικό εργοστάσιο!

Η ποικιλία είναι το αλάτι της ζωής. Η επιλογή είναι η ηδονή της ελευθερίας. Και μη μου μιλήσετε για τη σπατάλη των "άχρηστων" προϊόντων - γιατί θα σας ζητήσω τα αντικειμενικά κριτήρια του "χρήσιμου" και δεν τα έχετε. Όχι! να μου βγάλετε άχρηστα τα ρόδα και τα ποιήματα! Σας ξέρω 'γω τι πουριτανοί και ψοφοδεείς είσαστε μπροστά στη ζωή!

Καλά, θα πείτε, και τα μονοπώλια και οι πολυεθνικές που μας κυβερνούνε; Αχ! αυτοί οι μπαμπούλες! Είναι σαν τους μυστηριώδεις "Επτά Σοφούς της Σιών" που κυβερνούνε τον κόσμο (δεν τους ξέρετε;). Είναι η αρρώστια των υπανάπτυκτων λαών, να βλέπουν παντού συνωμοσίες - να βλέπουν όλη την ιστορία να κινείται από κρυμμένα καταχθόνια νήματα. "Πέστε μου, παρακαλώ, αυτές οι πολυεθνικές εταιρίες για ποιανού λογαριασμό δουλεύουν;" "Μα των μετόχων τους φυσικά". "Και ποιοι είναι αυτοί οι μέτοχοι;". "Μα οι πέντε-δέκα Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι, βέβαια...".

Λάθος λοιπόν, φίλοι μου - οι μέτοχοι των πολυεθνικών είναι εκατομμύρια άνθρωποι. Οι μισοί, π.χ., Αμερικανοί έχουν μετοχές τους. Οι μέτοχοι της Τζένεραλ Μότορς είναι δεκάδες χιλιάδες άτομα - και κανένας δεν έχει πάνω από το 2% των μετοχών. Το ίδιο συμβαίνει σε όλες τις πολυεθνικές. Ο σημερινός καπιταλίστας, είναι η κυρα-Μαρία. Όλοι αυτοί λοιπόν οι μέτοχοι, τα εκατομμύρια των ανθρώπων, συνωμοτούν εναντίον μας; (Και εναντίον του εαυτού τους; Γιατί αυτόν που έχει 5 μετοχές της ESSO δεν τον συμφέρει να ανεβάσει την τιμή της βενζίνης!). - Μα, θα μου πείτε, τελικά και στις πολυεθνικές αποφασίζουν οι γραφειοκράτες. (Δηλαδή γραφειοκράτες και στον καπιταλισμό όπως και στον κομμουνισμό). Ίσως, αλλά τουλάχιστον εδώ οι γραφειοκράτες έχουν 3 ελέγχους: 1) τους μετόχους, 2) τον ανταγωνισμό, και 3) την κυβέρνηση. Από... κει δεν έχουν κανένα. Γιάννης κερνάει και πίνει. Και πρέπει να πω πως προτιμώ να υπάρχουν πολυεθνικές και κράτη -κάτι βγαίνει πάντα από τον ανταγωνισμό- παρά να είναι το κράτος μου μια μεγάλη μονοπωλιακή πολυεθνική εταιρία! Για να μην αναφέρω όλα τα άλλα καλά των πολυεθνικών, που επισημαίνει ο Γκάλμπραιηθ.

Τότε, γιατί φωνάζουν οι διανοούμενοι; θα ρωτήσετε. -Μα, φίλοι μου, οι διανοούμενοι πάντα είναι φύσει και θέσει ενάντια στο κατεστημένο! Όταν το κατεστημένο είναι καπιταλιστικό, τότε οι διανοούμενοι είναι αριστεροί. Έτσι κι αλλάξει το κατεστημένο και πάει αριστερά - θα τοποθετηθούν δεξιότερα. Τώρα που έχουν ελευθερία, φωνάζουν για ψωμί. Όταν θα έχουν ψωμί, θα ζητούν ελευθερία. (Βλέπε και τα συμβαίνοντα στα ανατολικά κράτη. Κι εκεί η ιντελιγκέντσια διαμαρτύρεται - όπως κι εδώ. Για τους ακριβώς αντίθετους λόγους). Ποτέ οι διανοούμενοι δεν είναι ευχαριστημένοι - κι ευτυχώς. Ένας ευχαριστημένος διανοούμενος, θα έπαυε να είναι διανοούμενος. Πρέπει οι διανοούμενοι να γκρινιάζουν, γιατί έτσι και αυτοί δημιουργούν - κι όλοι και κάτι βελτιώνεται.

Αλλά τότε, θα με ρωτήσετε, αν είναι τόσο καλός ο καπιταλισμός, γιατί εδώ στη χώρα μας, που έχουμε καπιταλισμό, δεν πάμε καλά;

Πρώτα, γιατί είμαστε ακόμη σε φάση ανάπτυξης (και ίσως, μόνο για τις υπανάπτυκτες οικονομίες, ο σοσιαλισμός -με την απαραίτητη δικτατορία- παρουσιάζει μερικά πλεονεκτήματα). Ύστερα, γιατί όλο και τον νοθεύουμε τον καπιταλισμό μας. Κρατικοποιούμε, εθνικοποιούμε -δεν δίνουμε κίνητρα, τρελαινόμαστε στα αντικίνητρα- κι έτσι έχουμε ένα καπιταλισμό χωρίς καπιταλιστές - μια και τους τρέψαμε σε φυγή!

Γιατί τούτο είναι το ξεχωριστό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού - ότι κεντρίζει τους δημιουργικούς, τους πολυμήχανους και τους βάζει να δουλέψουν, να χτίσουν, να δημιουργήσουν για το κέρδος το δικό τους - και το καλό όλων.

Αντίθετα, γιατί να "σκιστείς" στο σοσιαλισμό; Εκτός αν αρχίσουμε κι εδώ τις ταξικές διακρίσεις κι αν χορηγούμε επιδόματα, αυτοκίνητα και "ντάτσα" στην Κριμαία. (Αλλά τότε: πού το "από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, κλπ.";).

Έτσι λοιπόν μπορούμε να καταλήξουμε. Ο καπιταλισμός είναι το μόνο οικονομικό σύστημα που έχουμε. Το μόνο που εφαρμόσθηκε - με τα αναπόφευκτα ανθρώπινα λάθη. Είναι το μόνο που μπορεί να συμβιώσει με τη δημοκρατία και τις ατομικές ελευθερίες. Είναι το μόνο που οδηγεί σε καλύτερη ποιότητα προϊόντων και υπηρεσιών, σε αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων μας. Είναι το μόνο που μας δίνει ευκαιρίες επιλογής. Και πέρα από το να είναι ξεπερασμένο - είναι σήμερα πιο ζωτικό και πιο ζωντανό παρά ποτέ.

Μα, θα μου πείτε, οι αδυναμίες του καπιταλισμού; Η εκμετάλλευση; Η ανισότητα; Πρώτα, είπαμε, πως με τη δημοκρατική συνύπαρξη διαφόρων ομάδων, η εκμετάλλευση μπορεί να περιορισθεί στο ελάχιστο. Το ίδιο και η
 ανισότητα. Αυτό άλλωστε είναι το ωραίο στη δημοκρατική κοινωνία: οι διάφορες ομάδες συμφερόντων πολεμάνε ελεύθερα μεταξύ τους και από τον πόλεμο και τη διαμάχη πηγάζει η ισορροπία. Σωστό είναι και η ανισότητα να περιορισθεί και η εκμετάλλευση να σταματήσει. Και είναι αυτά δυνατά - πιο δυνατά, θα έλεγα, στα πλαίσια του καπιταλισμού, από ό,τι του σημερινού σοσιαλισμού. Η τεχνολογική ανάπτυξη και η αφθονία των αγαθών της δεν μας επιβάλλουν πια τη διαζευκτική σκέψη "πλούσιοι - φτωχοί". Όλοι μπορούν τώρα να είναι πλούσιοι, όπως όλοι είναι πλούσιοι, σε σύγκριση με μας, σε μια χώρα σαν την Ολλανδία ή την Ελβετία. Βέβαια θα υπάρχουν και μερικοί "πιο πλούσιοι". Αλλά τι ενοχλεί αυτό, όταν όλοι θα έχουν τα απαραίτητα, μαζί με τη δυνατότητα, αν βαστάνε τα κότσια τους, να γίνουν κι αυτοί "πιο πλούσιοι"; Κι άραγε μόνο και μόνο για να μην υπάρξουν αυτοί οι λίγοι "πιο πλούσιοι" πρέπει να καταδικασθούν όλοι να ζήσουν μια ζωή φτωχή, ανιαρά προγραμματισμένη, κάτω από την εκμετάλλευση του πιο ανελέητου εργοδότη - του κράτους;

Αν ζούσε σήμερα ο Μαρξ δεν θα ξεσηκωνότανε ενάντια στον καπιταλισμό -γιατί πάει αυτός ο μπαμπούλας, φρονίμεψε (χάρη και στα δικά του γραπτά)- θα χτυπούσε όμως την κρατική εξουσία και γραφειοκρατία. Από κει κινδυνεύουμε όλοι, δεξιοί κι αριστεροί, καπιταλιστές και σοσιαλιστές. Κι αχ! Τι ειρωνεία, αυτός, που οραματιζόταν την κατάργηση του κράτους, να γίνει (με το ζόρι) ο πατέρας του φοβερότερου κρατικού Μολώχ!

Το εγκώμιο τελείωσε - μένει, τώρα, το στερνό σάλπισμα: Καπιταλιστές* (* Με τη λέξη καπιταλιστές εννοώ εδώ τους οπαδούς της ελεύθερης οικονομίας - κι όχι βέβαια μόνο όσους έχουν κεφάλαια.) όλων των χωρών ενωθείτε! Πάψτε να ντρέπεστε για το όνομά σας. Ό,τι καλό υπάρχει σήμερα στον πλανήτη, οφείλεται σε σας (ακόμη κι ο σοσιαλισμός!). Οι πιο πλούσιες, δίκαιες, εύρυθμες κοινωνίες, οι πλησιέστερες προσεγγίσεις στον παράδεισο, φτιάχτηκαν από σας. Τα κυριότερα δημιουργήματα του πνεύματος και της τέχνης, εκπορεύτηκαν από τον καπιταλιστικό χώρο. Μόνο στον καπιταλισμό είναι δημιουργικοί, διανοούμενοι και καλλιτέχνες. Μόλις αποκτήσουν τον παράδεισό τους βουβαίνονται (ή τους βουβαίνουν). Είναι προϋπόθεση της δημιουργίας η ελευθερία.

Ενωθείτε, καπιταλιστές! Ο κομμουνισμός ήταν ένα όραμα που απέτυχε, και τώρα είναι απλώς μια ιδεολογία διαμαρτυρίας. Ενώ ο καπιταλισμός μας, συνδυασμένος με τη δημοκρατία, με τις αρχές της ισότητας, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας (δικές μας είναι αυτές οι αρχές, καπιταλιστικές, αστικές!) δημιουργεί ακόμη τις πιο σωστές κοινωνίες. Σηκώστε ψηλά το κεφάλι, καπιταλιστές, και φτιάξτε τον κόσμο σας καλύτερο!

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

Εδώ τελείωσε το ρητορικό γύμνασμα. Μπορεί να μην κατάφερε να σας πείσει για την αξία του καπιταλισμού. Ελπίζω όμως να κατόρθωσε να σας πείσει για τη σημασία του αντίλογου. Αν -έστω και για ένα λεπτό- μπόρεσα να σας κάνω να πάψετε να αισθάνεστε απέχθεια για το περιφρονημένο αυτό σύστημα, αν, έστω κάποια στιγμή μόνο, ψιθυρίσατε "μωρέ, έχει και λίγο δίκιο" - τότε το εγκώμιο αυτό δικαιώνεται.

Γιατί, πέρα από επίδειξη ρητορικής δεξιοτεχνίας, τούτα τα εγκώμια έχουν ίσως κι ένα βαθύτερο σκοπό. Να ταράξουν λίγο, με την παραδοξολογία τους, τις κατεστημένες απόψεις. Να θυμίσουν πως υπάρχουν δύο πλευρές σε κάθε νόμισμα. Πως ακόμη και για τη μύγα και για το διάβολο και για τον καπιταλισμό υπάρχουν επιχειρήματ�

Καλό! Όπως λέει και ο Δήμου, καλό είναι να ακούγεται κανένας αντίλογος που και που...

Αν και συμφωνώ σε αρκετά από αυτά που λέει, και συμφωνούσα και πρωτύτερα, έχω ωστόσο να προσθέσω ένα σημείο που άφησε - τουλάχιστον - θολό, για να μην πω άθικτο:

Ο καπιταλισμός, ακόμα και αν δεχτούμε ότι είναι καλός για τις ανεπτυγμένες χώρες - και για τις αναπτυσσόμενες έστω - δεν είναι καθόλου καλός για τις χώρες που παρέχουν φυσικούς πόρους, ή εργατικά χέρια ( οι οποίες μπορούν να έχουν οποιδήποτε άλλο πολιτικο - κοινωνικο - οικονομικό σύστημα - συνήθως, καμιά δικτατορία ή θεοκρατία...ή τίποτα! ). Τί εννοώ: για να υπάρχει ανάπτυξη και ευημερία, σε όποιο βαθμό υπάρχει, στην Αμερική και την Ευρώπη, χιλιάδες άνθρωποι και πολλές φορές παιδιά δουλεύουν με μισθούς πείνας ή υπό καθεστώς σκλαβιάς στην Ασία και τη Μέση Ανατολή...ράβοντας παπούτσια Nike ή σε πετρελαιογεωτρήσεις.

Ας το θέσουμε έτσι: Πώς στους τελεστικούς, εφαρμόζοντας ανάδραση, θυσιάζεις κέρδος για να πετύχεις ανεξαρτητοποίηση λειτουργίας από τα στοιχεία του τ. ε.; Έτσι και στον καπιταλισμό, νομίζω ότι είναι εμφανές ότι ακόμα και όταν λειτουργεί "τέλεια", το τίμημα είναι ότι κάποιοι πρέπει να είναι από πίσω - ή μάλλον από κάτω - και να κάνουν τη βρώμικη δουλειά...δυστυχώς δε μπορεί να αποδόσει ελευθερία και κέρδος σε όλους. Μόνο σε μερικούς, θυσιάζοντας άλλους...να ένα στοίχημα λοιπόν: πως μπορεί ένας καπιταλισμός να γίνει παγκόσμιος και να δίνει σε όλους την ελευθερία να βγάλουν όσα θέλουν; Όποιος το απαντήσει αυτό κερδίζει...μαντζούνι!  ;)

Δεν ξέρω από πού να αρχίσω...

Λάθος. ΠΟΤΕ το κάθε άτομο δεν είναι απόλυτα ελεύθερο να ορίζει τη ζωή του. Την εργασία σου θα την προσφέρεις στους άλλους - αναγκαστικά, γιατί αλλιώς θα ζούσε ο καθένας μόνος του -  άρα στον καπιταλισμό ένα τμήμα της ζωής σου καθορίζεται από τον εργοδότη. Στο σοσιαλισμό δεν υπάρχει εργοδότης, οπότε συναποφασίζεις μαζί με άλλους για το τμήμα αυτό της ζωής σου. Άρα συνολικά ορίζεις καλύτερα τη ζωή σου.

Η ιδιωτική περιουσία δε θα αποτελούσε πρόβλημα αν δεν ίσχυε το ΠΑΡΑΛΟΓΟ της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, η οποία οδηγεί σε τεράστια κοινωνική αδικία και ανισότητα. Κανένας δε θέλει να σου πάρει τα πράγματα που χρησιμοποιείς. Τι γίνεται όμως όταν βάζεις κάποιον άλλον να τα χρησιμοποιεί και εσύ καρπώνεσαι τα οφέλη; Ουσιαστικά εκεί βρίσκεται η αντίθεση των σοσιαλιστών.

Ο καπιταλισμός σου δίνει την ψευδαίσθηση της ελευθερίας. Πόσο ελεύθερος μπορείς να είσαι όταν τρέμεις ότι αύριο μπορεί να μην έχεις δουλειά και ψωμί να φας;

Σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι τελείως λάθος η παρακάτω "ετυμηγορία":


Πάμε παρακάτω.

Φυσικά ο καπιταλισμός είναι καλύτερος από τη φεουδαρχία, η οποία επικρατούσε πρωτύτερα. Δε διαφωνεί κανείς σε αυτό.

Ο καπιταλισμός ευθύνεται για τη λιμοκτονία σε πολλές χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά μην ψάχνεις μακριά: Ακόμα και στις λεγόμενες "ανεπτυγμένες" χώρες υπάρχουν εκατομμύρια άστεγοι που λιμοκτονούν.

Επαναλαμβάνω: Φυσικά ο καπιταλισμός είναι καλύτερος από τη φεουδαρχία, η οποία επικρατούσε πρωτύτερα. Δε διαφωνεί κανείς σε αυτό.

Σίγουρα όμως δεν είναι και ΤΟ καλύτερο σύστημα. Άρα απορρίψαμε και την επόμενη πρόταση:

Ο σοσιαλισμός δεν είναι αυτό που βλέπουμε στα σημερινά δήθεν σοσιαλιστικά καθεστώτα.

Και πάλι: Φυσικά ο καπιταλισμός είναι καλύτερος από τη φεουδαρχία, η οποία επικρατούσε πρωτύτερα. Αυτό εννοείται!

Ο σοσιαλισμός δεν είναι - δε ΜΠΟΡΕΙ να είναι - καταπιεστικό σύστημα (εκτός από τις πρώτες του φάσεις, όπου τα σοβιέτ θα παίρνουν τα μέσα παραγωγής από τους αστούς, καταπιέζοντάς τους έτσι).

...σε σύγκριση, πάλι, με τη φεουδαρχία. Όχι με το σοσιαλισμό. Ο σοσιαλισμός δεν καταπιέζει τα ανθρώπινα δικαιώματα (δε μιλάω για εκτρώματα τύπου Κίνας και Κούβας).

Δε μπορώ να αντιληφθώ σαν ελευθερία την οικονομική "ελευθερία" να καταπιέζεις το συνάνθρωπό σου.

Πάμε τώρα στη μετριότητα που ακούει στο όνομα Νίκος Δήμου...

Καταρχάς σχετικά με τη φύση του ανθρώπου τα έχουν πει άλλοι πιο ωραία από μένα. Η ταξική κοινωνία εμφανίστηκε όχι επειδή είναι στην ανθρώπινη φύση, αλλά επειδή με την εφεύρεση της καλλιέργειας της γης (και σε συνδυασμό με τις μετακινήσεις πληθυσμών και τη χαοτική κατάσταση που επικρατούσε τότε) εμφανίστηκαν και ομάδες ανθρώπων που διαχειρίζονταν αυτή τη γη. Μέχρι τότε είχαμε το λεγόμενο πρωτόγονο κομμουνισμό, ο οποίος μάλιστα αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, καθώς κράτησε δεκάδες χιλιάδες χρόνια!

Για τον εγωισμό και το κίνητρο του κέρδους υπάρχουν άπειρα αντιπαραδείγματα όπου κόσμος κοπίασε για το καλό μιας κοινότητας χωρίς να περιμένει κάποια άμεση προσωπική ανταμοιβή.

Ο ισχυρισμός ότι δεν υπάρχει προλεταριάτο είναι γελοίος. Ποιος κάνει τη δουλειά ρε φίλε; Ποιος χτίζει τα σπίτια, ποιος διδάσκει τα παιδιά, ποιος οδηγεί τα λεωφορεία κλπ κλπ...;;; Για να μη μιλήσω για... τους κακομοίρηδες τους εργοδότες, που μας τους βγάζει και θύματα! Ε, άμα είναι έτσι, γιατί δεν τα παρατάνε να κάνουν κάποια από τις δουλειές που ανέφερα παραπάνω. Είδατε ποτέ κανένα στέλεχος επιχείρησης να γίνεται συνειδητά και αυτοβούλως... οδηγός λεωφορείου;

Δε μπορούμε, λέει, να κρίνουμε ένα σύστημα με βάση ένα μη υπαρκτό πρότυπο. Αν ίσχυε αυτό, η ανθρωπότητα δε θα πήγαινε ποτέ μπροστά και θα είχαμε ακόμα φεουδαρχία. Το θέμα είναι να σκέφτεσαι πώς μπορείς να κάνεις τα πράγματα καλύτερα από ό,τι είναι. Για όλα υπάρχει η πρώτη φορά. Άσε δε που για το σοσιαλισμό δε θα είναι η πρώτη φορά, καθώς ήδη εφαρμόστηκε στη Ρωσία (και θα πήγαινε μια χαρά αν δεν είχε ακολουθήσει διπλωματική απομόνωσή της).

Σχετικά με την ποικιλία: Κανένας δε λέει όχι στην ποικιλία. Με τη σημερινή τεχνολογία, το κρατικό εργοστάσιο όχι απλά δε θα περιοριζόταν στο άρωμα λεβάντας, αλλά με τον κατάλληλο εξοπλισμό θα μπορούσε να ικανοποιήσει και την κάθε μας ιδιοτροπία.

Λέει ότι ο σοσιαλισμός αντιτίθεται στην ελευθερία και στη δημοκρατία. Δεν το αιτιολογεί όμως! Η όποια "αιτιολόγηση" βασίζεται στη σύγκριση του καπιταλισμού με καθεστώτα κρατικού καπιταλισμου - και όχι σοσιαλισμού. Σοσιαλισμός δεν είναι να αποφασίζει το κόμμα για σένα. Σοσιαλισμός είναι να αποφασίζεις εσύ για σένα, μαζί με τους συντρόφους σου (σας ξενίζει η λέξη; ε, βάλτε "συνεργάτες").