THMMY.gr

Η ανακήρυξη ενός αθλήματος σε «επαγγελματικό» θα μπορούσε να θεωρηθεί απελευθέρωση του απ' τα δεσμά και τις ατέλειες του «ερασιτεχνισμού». Ανάλογα με τα κοινωνικά ήθη ο επαγγελματισμός μπορεί να θεωρείται ύψιστη αξία. Όταν όμως το ποδόσφαιρο άλλαξε οργάνωση ονομαζόμενο «επαγγελματικό» (στην ελλάδα ο σχετικός νόμος ψηφίστηκε το 1979) υπήρξε μια λεπτή αλλά καθοριστική λαθροχειρία στον ονοματισμό του πράγματος. Η μεγαλύτερη αλλαγή δεν ήταν στο καθεστώς της εργασιακής σχέσης και της αμοιβής των ποδοσφαιριστών αλλά στη νομική μορφή των ομάδων / εργοδοτών τους. Δεν θα ήταν καθόλου αυτονόητη αρετή η μετατροπή μιας ομάδας σε ανώνυμη εταιρεία - κι ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο η σχετική ρητορεία, για να γίνει εύπεπτη και πειστική, εστίασε στον «επαγγελματισμό» των ποδοσφαιριστών και όχι στην «εταιρειοποίηση» των ομάδων. Υποτίθεται πως τα ευκόλως εννοούμενα πλεονεκτήματα του πρώτου θα άφηναν στην άκρη οποιεσδήποτε αμφιβολίες για το δεύτερο.

Τί είδους εταιρεία θα μπορούσε να είναι όμως αυτή της οποίας τα κυριότερα (ή και τα μοναδικά) περιουσιακά στοιχεία είναι η «αξία» των υπαλλήλων της; Μήπως μέσω της εταιρειοποίησης των ποδοσφαιρικών ομάδων (και των μπασκετικών, κλπ κλπ) τ' αφεντικά του καπιταλισμού αποφάσισαν να ομολογήσουν πως η εργασία είναι ο μοναδικός παραγωγός πλούτου και πως τα «πάγια» οποιασδήποτε επιχείρησης δεν είναι τίποτα άλλο παρά νεκρό κεφάλαιο; Όχι! - όχι ακριβώς... Μέσα στον γαλαξία του θεάματος, αρχίζοντας απ' τον σινεμά και φτάνοντας σε οποιοδήποτε σπορ, είναι κοινοτυπία το να πει κάποιος ότι «αξία» είναι η ανθρώπινη «απόδοση», είτε πρόκειται για την ηθοποιία, είτε πρόκειται για την σκηνοθεσία, για την φωτογραφία ή την ταχύτητα, τα γκολ ή τις γροθιές. Φυσικά, αν επέμενε κανείς να δώσει σ' αυτήν την κοινοτυπία τις προεκτάσεις που φυσιολογικά έχει, θα έπρεπε να αναρωτηθεί πεισματάρικα για το «νόημα» (και κυρίως: την σκοπιμότητα) τέτοιων εταιρειών, ανώνυμων ή επώνυμων, των οποίων τ' αφεντικά, οι μέτοχοι κλπ δεν μπορούν καν να διακηρύξουν το (γνωστό αλλού) επιχείρημα «ναι, αλλά εγώ είμαι που βάζω τις μηχανές, τις πρώτες ύλες και την γνώση της αγοράς»... Πειρασμοί που συνήθως δεν χωράνε στο μυαλό των πελατών τέτοιων εταιρειών...

Έστω. Ανορθόδοξες οι ποδοσφαιρικές «ανώνυμες εταιρίες» αφού η περιουσία τους είναι οι υπάλληλοί τους, αλλά όχι μοναδικές στο είδος τους. Φαίνεται όμως (μιλώντας για την ευρώπη - αν επρόκειτο για τις ηπα θα μιλούσαμε για τις μπασκετικές όμοιες τους, κ.ο.κ.) ότι ενώ οι π.α.ε. έχουν πολλές ομοιότητες με άλλες επιχειρήσεις του θεάματος, έχουν και μία διαφορά στρατηγικής σημασίας: στο βαθμό που το ποδόσφαιρο εμπλέκεται καίρια στις κοινωνικές (αρσενικές κατά κύριο λόγο) τελετουργίες απόκτησης ατομικής / συλλογικής ταυτότητας, μια ποδοσφαιρική επιχείρηση, σε αντίθεση με μια επιχείρηση θεατρική, κινηματογραφική, καλυντικών, αυτοκινήτων ή μποξ, έχει διαρκώς μπροστά της ένα «όριο πελατών»: το όριο που διαμορφώνεται απ' τους πελάτες των υπόλοιπων (ομοειδών και ανταγωνιστικών) επιχειρήσεων. Θέλουμε να πούμε αυτό: ενώ οποιαδήποτε εταιρεία «άλλου αντικειμένου» μπορεί να ψάχνει τους πελάτες / αγοραστές του «προϊόντος» της μέσα στο σύνολο των υπηκόων της τοπικής ή της παγκόσμιας αγοράς, οι εταιρείες που πουλάνε «ισόβια ατομική / συλλογική ταυτότητα» (και τέτοιες είναι είναι οι εταιρείες ποδοσφαίρου σε σχέση με τους οπαδούς / πελάτες τους) κινούνται μέσα σε πολύ πιo αυστηρές οριοθετήσεις πελατολογίου. Ακριβώς γι' αυτό (θα υπέθετε λογικά οποιοσδήποτε αντιμετώπιζε έτσι το ζήτημα του «επαγγελματικού» ποδοσφαίρου) οι ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες σαν, ταυτόχρονα, επιχειρήσεις plus κατ' εξοχήν έμποροι ταυτότητας θα έπρεπε να αναπτύξουν νέου είδους «επιχειρηματικές πρακτικές»... Το να περάσει απαρατήρητη (απ' τους οπαδούς / πελάτες) αυτή η αλήθεια είναι, τελικά, επαρκέστατος λόγος για την λαθροχειρία της εστίασης στον «επαγγελματισμό» των ποδοσφαιριστών.»

Ενώ οποιαδήποτε επιχείρηση, οποιοδήποτε αφεντικό ή μέτοχος εταιρείας, μπορεί να ελπίζει βάσιμα ότι αν πουλήσει ένα «οφθαλμοφανώς καλύτερο προϊόν» από εκείνο των ανταγωνιστών θα σκουπίσει την αγορά, αυτό δεν ισχύει καθόλου με το ποδόσφαιρο και τις εταιρείες του. Δεν ισχύει, σίγουρα, έτσι απλά. Το «καλύτερο» και το «χειρότερο» δεν είναι καθόλου λόγος για ν' αλλάξει κανείς ομάδα άπαξ κι έχει αποφασίσει ότι είναι οπαδός κάποιας. Ο οπαδός δεν είναι καθόλου η φιγούρα των «ελεύθερων επιλογών» (το «ελεύθερων», μεταξύ μας, σε άπειρα εισαγωγικά...) πάνω στην οποία έχει οικοδομηθεί η ιδεολογία και η πολιτική οικονομία της καπιταλιστικής αγοράς. Ο οπαδός δεν είναι καθόλου η ευκίνητη μονάδα της αγοραστικής μάζας πάνω στην οποία έχει οργανωθεί ο συνηθισμένος ενδοκαπιταλιστικός ανταγωνισμός. Ο οπαδός γίνεται τέτοιος χωρίς, συχνά, να ξέρει (ή να θυμάται) γιατί διάλεξε την α κι όχι την β ή την γ ομάδα. Στη ρίζα του οπαδισμού βρίσκεται ένα σετ από de facto ανορθολογικά (και προκαπιταλιστικά) στοιχεία και κίνητρα: άλλοτε είναι η παρέα που επηρεάζει, κι άλλοτε είναι η κόντρα στην παρέα` άλλοτε είναι τα οπαδικά γούστα του πατέρα ή του μεγαλύτερου αδελφού, κι άλλοτε είναι n αντίθεση σ' αυτά` άλλοτε είναι το αίσθημα το ανήκειν στην πλειοψηφία της γειτονιάς ή της πόλης κι άλλοτε είναι η επιδίωξη ενός αισθήματος εξαίρεσης απ' την γειτονιά ή την πόλη. Πώς θα μπορούσε η μετατροπή των ομάδων σε εταιρείες να αξιοποιήσει τέτοια κίνητρα κάνοντας τον οπαδό πελάτη; Και επιπλέον, πώς θα μπορούσε κάθε τέτοια (ποδοσφαιρική) εταιρεία να διευρύνει επ' άπειρον (αυτός δεν είναι ο στόχος κάθε σωστής επιχείρησης; ) το πελατολόγιο της; Προφανώς μόνο με την επιδέξια κατάδυση και χειραγώγηση του κοινωνικού ανορθολογισμού!

Είναι συνηθισμένη ξεδιαντροπιά πλέον να λέγεται ότι το ποδόσφαιρο είναι θρησκεία... Το λένε όλο και συχνότερα και οι ίδιοι οι οπαδοί. Πριν όμως το πουν αυτοί, το είπαν ορισμένοι κοινωνιολόγοι του θεάματος. Είναι ελαφρώς παράδοξο ωστόσο: το ποδόσφαιρο (ή παρόμοια ομαδικά αθλήματα με ισχυρή την διάσταση τόσο του φύλου όσο και της κοινοτικής ταυτότητας) είναι πανάρχαιο` και πότε κανείς δεν διανοήθηκε να το κατατάξει στην κατηγορία «θρησκεία». Αυτή η τοποθέτηση έγινε πολύ πρόσφατα, μετά την δεκαετία του '70, παράλληλα με την κατασκευή των ποδοσφαιρικών εταιρειών διεθνώς. Δεν είμαστε αυθαίρετοι. Ήταν αυτές οι εταιρείες που ήθελαν ένα manual χειραγώγησης των οπαδών. Και το βρήκαν (πού αλλού; ) στην παράδοση της χειραγώγησης - αλλά και της προαγωγής - του κοινωνικού ανορθολογισμού: στην θρησκεία. Κατά τα άλλα, όλες οι γνωστές μονοθεϊστικές θρησκείες της περιοχής μας, ειδικά σε περιόδους οξυμένου δογματικού συντηρητισμού, ήταν απόλυτα αντίθετες σε φαινόμενα σαν τις ομαδικές αναμετρήσεις / παιχνίδια / μάχες - και η εξήγηση είναι απλή. Ήθελαν να έχουν το μονοπώλιο του «συνειδησιακού φετιχισμού» και φυσικά κάθε άλλη συλλογική ταυτότητα πλην της θρησκευτικής ήταν από εμπόδιο μέχρι εχθρός.

Σε καθε περίπτωση οι ποδοσφαιρικές εταιρείες είχαν να κάνουν, σαν τέτοιες, με την κερδοφόρα διαχείριση ενός πρωτόγονου και εν πολλοίς αδιαπραγμάτευτου φανατισμού. Αν επρόκειτο όχι για καπιταλιστικές επιχειρήσεις αλλά για εξουσιαστικά ιερατεία, το πρόβλημα τους θα λυνόταν απλά: σταθερότητα, καμία αλλαγή, ιστορική ακινησία στα σύμβολα και σε κάθε παρελκόμενο - αυτό δεν κάνει ευτυχή εκείνον που έχει αγκυρώσει κάπου την «ταυτότητα» του; Ναι - αλλά το επιχειρείν είναι στην αντίθετη μεριά: διαρκείς αλλαγές, κίνηση του χρήματος, εκχρηματισμός του χρόνου και των εντάσεων. Συνεπώς ο οπαδός θα μπορούσε να γίνει πελάτης, ιδανικός μάλιστα, αν μπορούσε να συμβιβαστεί με την ψευδαίσθηση ότι όλα (τα σχετικά με την ομάδα του) μένουν τα ίδια ενόσω τα πάντα αλλάζουν. Μεταξύ των υπόλοιπων που θα έπρεπε να παρ-εξηγεί (και είναι πολλά αυτά) στο κέντρο της μεταμόρφωσης του οπαδού σε πελάτη ήταν και παραμένει κι αυτό: κάθε επιθετική επιχειρηματική ενέργεια της εταιρείας (για να αυξήσει την κερδοφορία της) να εκλαμβάνεται σαν «μέρος του ποδοσφαιρικού παιχνιδιού». Για παράδειγμα: γίνεται δουλεμπόριο (ακριβώς: δουλεμπόριο) νεαρών αγοριών απ' την αφρική, για να μετατραπεί το 1 στα 100 σε ποδοσφαιρικό σταρ και τα υπόλοιπα 99 να πεταχτούν στα σκουπίδια των μητροπόλεων; Ε, αυτό δείχνει πόσο σπουδαίο και δυναμικό είναι το τμήμα scouting της ομάδας μας που «ανακαλύπτει ταλέντα - τα αγοράζει φτηνά - τα πουλάει ακριβά» - κλπ...

Η οπαδική ψευδαίσθηση της «αιώνιας σταθερότητας της ομάδας» αποδείχθηκε λειτουργική με υποδειγματικό τρόπο πριν περίπου 2 δεκαετίες. Πολλά άλλαξαν και πολλά επιταχύνθηκαν με το τέλος του γ παγκόσμιου («ψυχρού») πολέμου - το ποδοσφαιρικό επιχειρείν ήταν μέσα σ' αυτά. Δεν είναι δικιά μας ιστορικίστικη εμμονή! Επιχειρηματικό / επαγγελματικό ποδόσφαιρο υπήρχε και πριν τα τέλη της δεκαετίας του '80. Μόνο που περιοριζόταν από ενδογενή όρια. Πρώτον τον κορεσμένο διαχωρισμό των οπαδών τόσο στην δυτική όσο και στην ανατολική ευρώπη. Δεύτερον, την υπαγωγή και του ποδοσφαίρου (όπως και όλων των σπορ) στον ανταγωνισμό δυτικού - ανατολικού μπλοκ. Τρίτον, την πολιτισμική αδιαφορία για αυτό το σπορ στη μακράν πιο πολυπληθή περιοχή του πλανήτη, την ασία. Τέταρτον, τις προτεραιότητες των (ως τότε) μέσων ιδεολογικής παραγωγής και αναπαραγωγής, των μήντια όλων των κατηγοριών. Πέμπτον, την περιορισμένη ποικιλία (άρα και δυναμική) αυτών των μέσων. Έκτον, την κοινωνική / ιδεολογική προσκόληση σε παλιά πρότυπα (: το ποδόσφαιρο δεν είναι καθωσπρέπει ενασχόληση).

Αλλά οι αρχές της δεκαετίας του 1990 είναι «τομή» και για τις ποδοσφαιρικές επιχειρήσεις, όπως άλλωστε για το σύνολο των επιχειρήσεων / μηχανισμών παραγωγής και διανομής προτύπων και φετιχισμών για μαζική κοινωνική χρήση. Η προεργασία είχε φυσικά αρχίσει, λίγο νωρίτερα. Θα θυμάστε όμως πόσο έντονα και συστηματικά άρχισε να παίζει (διεθνώς) η ιδέα ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι τελικά ένα άθλημα που το παρακολουθούν αληταράδες, αργόσχολοι, συζητήσιμης κοινωνικής θέσης άντρες, αλλά ένα «σπορ για όλη την οικογένεια», «ένα σύνολο γεγονότων για να συζητιούνται στο γραφείο», «ένα event που πας τα παιδιάκια σου» κι άλλα τέτοια λουλουδάτα. Δεν ήταν το Χέιζελ (1986) η αιτία. Χρησιμοποιήθηκε κι αυτό μέσα σε μια στρατηγική αλλαγή προσανατολισμών των ποδοσφαιρικών εταιρειών προς ένα πελατολόγιο πολύ περισσότερο διευρυμένο, και κυρίως πιο φραγκάτο.

Άλλο ένα παράδειγμα. Ενώ μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 η τηλεοπτική μετάδοση ποδοσφαιρικών αγώνων  ήταν, στην μητρόπολη του είδους, στην Αγγλία, μια «παροχή προς τους οπαδούς» του κρατικού bbc, το 1992 μπαίνει στο κόλπο η ιδιωτική (επιχείρηση) τηλεόραση. Στην προκειμένη περίπτωση το BSkyB. Έτσι, ενώ το 1992 μια απ' τις πιο «εμπορικές» ποδοσφαιρικές επιχειρήσεις της αγγλίας, η Manchester United, έβαζε στο ταμείο της από τα τηλεοπτικά δικαιώματα 500.000 στερλίνες τον χρόνο, δέκα χρόνια μετά το ποσό είχε 40πλασιαστεί: 20 εκατομύρια.

Το δέσιμο ανάμεσα σε εταιρείες ποδοσφαιρικές, διαφημιστικές, μηντιακές και εταιρείες τζόγου αποτελεί ένα είδος ανακάλυψης μιας νέας ηπείρου για όλους τους τομείς μαζί. Η αμοιβαία όσμωση σημαίνει αλληλοτροφοδοσία για την αύξηση του κύκλου εργασιών, της «αγοράς» - άρα του χρήματος (άσπρου και μαύρου) που κυκλοφοράει γύρω απ' τις οπαδικές εμμονές. Αυτή η μεγέθυνση, με τη σειρά της, τροφοδότησε την διόγκωση των σιτιζόμενων (πλουσιοπάροχα) απ' την βιομηχανία του ποδοσφαίρου. Κι όχι μόνο των «χρυσών ποδιών» - των οποίων, πράγματι, οι αμοιβές έχουν εκτοξευτεί στο διάστημα.

Αλλά για παράδειγμα, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80, ο «υπεύθυνος δημόσιων σχέσεων» μιας αγγλικής ομάδας / εταιρείας ήταν συνήθως ένας παλαίμαχος παίκτης της ομάδας, που τις ημέρες των αγώνων έπιανε κουβέντα στις κερκίδες με τους οπαδούς, και στην αρχή της αγωνιστικής σεζόν θα έκλεινε τα ραντεβού των διαφημιστών με την διοίκηση. Απ' την δεκαετία του '90 και μετά όμως κάθε σοβαρό ποδοσφαιρικό μαγαζί έπρεπε να φτιάξει ένα πολυμελές γραφείο δημόσιων σχέσεων, με μια δεκάδα υπαλλήλους, κι ανάμεσα τους οπωσδήποτε , έναν δικηγόρο. Αιτία γι' αυτό το τελευταίο ήταν οι «τριβές» ανάμεσα στα συμφέροντα της εκτοξευόμενης ποδοσφαιρικής βιομηχανίας, και τα συμφέροντα της επίσης εκτοξευόμενης μηντιακής βιομηχανίας. Οι ποδοσφαιρικές εταιρείες απ' την μια ήθελαν να προβάλουν η κάθε μια με τον καλύτερο τρόπο το «προϊόν» τους. Οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα και τα κανάλια, ήθελαν απ' την άλλη να πουλάνε διαρκώς «ειδήσεις» γι' αυτό το προϊόν -πράγμα που συχνά σήμαινε «κακές ειδήσεις». Η τριβή αυτή, πέρα από μηνύσεις, οδήγησε σε καινούργια «νομοθεσία» των ποδοσφαιρικών εταιρειών, και μια ειδική σχέση ανάμεσα στην εταιρεία και τα αστέρια της: το πότε και αν θα μιλούν σε δημοσιογράφους και το τι θα λένε, έφυγε απ' την σφαίρα της «ελευθερίας της έκφρασης» σαν «ανθρώπινου δικαιώματος» και έγινε οργανικό μέρος της περιουσίας (και της ιδιοκτησίας) της εταιρείας. Η μετατροπή του οπαδού σε πελάτη έφερνε ένα (κερδοφόρο, από κάθε άποψη) πληθωρικό επιχειρηματικό «ενδιαφέρον» για την πάρτη του - πλην όμως συχνά με συγκρουόμενα συμφέροντα.

Να, ενδεικτικό, γι' αυτό το οικείο στους ντόπιους οπαδούς θέμα, τι λένε δύο ειδικοί στις αρχές του 2002. Πρώτα ο διευθυντής επικοινωνίας της Manchester United για την σχέση της εταιρείας με τα μήντια και τους «περιορισμούς» προς αυτά στις 25.4.2002:

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μήντια δεν είναι ευχαριστημένα (με την περιορισμένη πρόσβαση) και δεν τα κατηγορώ γι' αυτό, αλλά έχουμε κι εμείς δικαίωμα να κάνουμε αυτό που κάνουμε. Το θέμα που υπάρχει εδώ είναι το να πηγαίνουν οι ειδήσεις στους οπαδούς μας χωρίς να διαστρεβλώνονται απ' τα συμφέροντα των μήντια, γιατί το πρόβλημα μας, σαν σύλλογος, είναι η πρόσληψη των ειδήσεων που μας αφορούν όπως αυτές διαμορφώνονται απ' τα μήντια. .... Τα ταμπλόιντ θα πάρουν κάτι που είπε ένας παίκτης και θα το διατυπώσουν αλλιώς, με τρόπο που δεν το είπε, γιατί κρίνουν ότι έτσι το κάνουν πιο πιααάρικο και πιο εμπορικό.... Έτσι έχουμε έναν καλό λόγο να χρησιμοποιούμε τα δικά μας μήντια για να κάνουμε αποκλειστικές δηλώσεις. Υπάρχουν φυσικά και εμπορικοί λόγοι σ' αυτό, αφού πουλάμε συνδρομές [σ.σ.: εννοεί τα διαρκείας] και διάφορα γκάχζετ. Φυσικά πρέπει να βρεθεί κάποια ισορροπία ανάμεσα στα συμφέροντα του συλλόγου και σ' αυτά των μήντια, και πιστεύω πως όλοι δουλεύουν για αυτήν.

Απ' την αντίθετη μεριά, ο Neil Fraser, απ' το διευθυντικό αθλητικό επιτελείο του BBC στις 12/3/2002:

Υπάρχει ένα γενικότερο πρόβλημα με το γεγονός ότι δεν έχουμε πλέον την πρόσβαση στις ομάδες που είχαμε άλλοτε, και νομίζω ότι αυτό θα συνεχιστεί. Αν έχεις «δικαιώματα» κάπου, τότε έχεις ισχυρή βάση διαπραγμάτευσης και λες, «λοιπόν, κοιτάξτε να δείτε, εμείς έχουμε τα δικαιώματα, οπότε εμείς είμαστε που έχουμε την πρόσβαση»... αλλά το πρόβλημα αρχίζει όταν δεν είσαι αυτός που έχει την πλειοψηφία των δικαιωμάτων, οπότε αυτόματα η διαπραγματευτική σου θέση αδυνατίζει, σαν δημοσιογραφικός οργανισμός αναγκάζεσαι να περιορίζεσαι στο να πηγαίνεις στις συνεντεύξεις τύπου της ομάδας. Η τηλεόραση ειδικά έχει μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί πρέπει να δείχνει περισσότερο υλικό, πρέπει να έχεις υλικό απ' τα αποδυτήρια, πρέπει να δείχνεις το προφίλ των ποδοσφαιριστών, και έτσι αν δεν έχεις πρόσβαση σ' αυτά, να δείξεις εικόνα, τόσο στριμώχνεσαι στα πολύ βασικά.

Η ανάπτυξη της «αθλητικής δημοσιογραφίας» (αυτού του νιοστού βαθμού ψευδολογίας, αποβλάκωσης και εξαπάτησης, με διαφορές φυσικά από μέρος σε μέρος) έχει υπάρξει ωστόσο οργανικό στοιχείο της ποδοσφαιρικής βιομηχανίας στη φάση της ενηλικίωσης της, δηλαδή απ' την δεκαετία του '90 και μετά, παρά τις επιμέρους τριβές ανάμεσα στην εμπορική «ηθική» των μήντια και των ποδοσφαιρικών εταιρειών. Οργανικό στοιχείο τόσο από οικονομική όσο και απο ιδεολογική άποψη. Χαρακτηριστική είναι η κατά κάποιον τρόπο εφεύρεση του κοινού τόπου των συμφερόντων τους: ο πολλαπλασιασμός των «μεταγραφικών περιόδων».

Φυσικά αυτός ο πολλαπλασιασμός έχει σχέση με την εντατική, επιθετική πολιτική των ίδιων των εταιρειών, στο να «ανανεώνουν» το ενδιαφέρον των οπαδών τους (και άρα τους δεσμούς τους με τους διαφημιστές) αλλά και στο να ξεπλένουν άλλα, «μαύρα» έσοδα. Όμως αυτό το εντατικό πήγαινε - έλα ποδοσφαιρικών υπαλλήλων καθε τόσο, που εξιτάρει τους οπαδούς / πελάτες, διευκολύνει τα μέγιστα και την αθλητική δημοσιογραφία. Γιατί, αντίθετα με την αναφορά τους στα αποδυτήρια κάθε ομάδας, όπου οι περιορισμοί πρόσβασης στα μήντια «προστατεύει» τις ποδοσφαιρικές εταιρείες, όταν πρόκειται για μεταγραφές οι φήμες μπορούν να είναι ανεξάντλητες, χωρίς μάλιστα να αναγκάζονται οι εταιρείες να τις διαψεύδουν (εκτός αν πρόκειται να χάσουν κάποιο ακριβό τους αστέρι) αφού ωφελούνται απ' την ανυπομονησία των οπαδών / πελατών. Διεθνώς εφημερίδες και ραδιόφωνα (πλέον και sites) είναι επικεφαλείς των τακτικών «μεταγραφολογιών», αφού οι φήμες για τον έναν ή τον άλλο ποδοσφαιριστή δεν χρειάζονται εικόνα, αλλά μόνο «καλά πληροφορημένους» δημαγωγούς. Ευνόητο είναι το πόσο εξυπηρετούνται και οι μάνατζερ...

Εν τω μεταξύ, ενόσω ο οπαδός (και όσο πιο φανατικός τόσο περισσότερο) νομίζει πως ξέρει τα πάντα για την ομάδα του (η παντογνωσία του εξαντλείται σ' αυτά που έντεχνα τον ταΐζει η μηντιακή βιομηχανία) σαν πελάτης, όπως κάθε πελάτης, αγνοεί τα πιο βασικά. Να, ας πούμε, μέρος ενός ρεπορτάζ απ' αυτά που δεν ενδείκνυνται για τις αθλητικές αλλά για τις οικονομικές ζώνες των μήντια. Είναι απ'την ιστοσελίδα του bbc, στις 28/11/2004:

Εκατοντάδες ποδοσφαιρικών ομάδων και εταρειών που δραστηριοποιούνται στο ποδοσφαιρικό επιχειρείν συγκεντρώθηκαν στο γραφικό θέρετρο Jumeriah Beach στο Ντουμπάι, για να κουβεντιάσουν τι προμηνύεται γι' αυτήν την βιομηχανία, για να διαπραγματευτούν και να υπογράψουν συμβόλαια, και να ανταλλάξουν ιδέες για το πως οι επιχειρήσεις τους θα γίνουν πιο κερδοφόρες. Όποιος έχει καμιά αμφιβολία για την εμπορική σημααία ενός αθλήματος που έγινε από «παιχνίδι» βιομηχανία, δεν έχει παρά να ρίξει μια ματιά στην ποικιλία των διαφορετικών εταιρειών που ψάχνουν ένα κομμάτι απ' την ποδοσφαιρική πίτα. Όλοι, από περιφερειακά διαφημιστικά πρακτορεία, σχεδιαστές του διαδικτύου, διαχειριστές δημόσιων σχέσεων, σχεδιαστές γηπέδων, κατασκευαστές ηλεκτρονικών παιχνιδιών και ακαδημαϊκοί των σπορ, βρίσκονται στο ξενοδοχείο Madinat Jumeriah. Κι ας προσθέσουμε τους παραγωγούς ταινιών, τους πολιτικούς, τους τραπεζίτες, και τα στελέχη των ομάδων απ' την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, συν τους εκπροσώπους μεγάλων εταιρειών που διαφημίζονται στα γήπεδα, όπως η Nike, η Adidas, η Sony, η Vodafone και η Mastercard. Αυτό το μεγάλο γεγονός, που φέτος είναι η όγδοη χρονιά του (και η τέταρτη συνεχής που φιλοξενείται στα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα) έχει συγκεντρώσει περισσότερους από 1000 επαγγελματίες του ποδοσφαιρικού επιχειρείν, που προέρχονται από πάνω απ'τις μισές χώρες όπου υπάρχει ποδόσφαιρο. Έχει τρέξει πολύ νερό στ' αυλάκι απ' την εποχή που ό,τι χρειαζόταν για να παιχτεί ένα ματς ήταν 22 ποδοσφαιριστές και μία μπάλα.
...
Μια ένδειξη της σημασίας της ποδοσφαιρικής οικονομίας φαίνεται απ' το γεγονός ότι πέρυσι, στις 2 ημέρες που κράτησε η αντίστοιχη συνάντηση, έκλεισαν δουλειές αξίας 300 εκατομυρίων στερλινών. Τα ίδια και καλύτερα αναμένονται φέτος. Και η σημασία που έχει η ποδοσφαιρική βιομηχανία για την Βρεταννική οικονομία, φαίνεται απ' το άτι η κυβέρνηση έχει στείλει στο Ντουμπάι μη αντιπροσωπεία απ' το υπουργείο εμπορίου και επενδύσεων.
...
Παγκόσμια η ποδοσφαιρική βιομηχανία φέρνει κέρδη πολλών δισεκατομυρίων δολλαρίων. Για παράδειγμα μόνο το παγκόσμιο κύπελλο της FIFA που έγινε στη γερμάνια το 2006, επέφερε στον οργανισμό καθαρά έσοδα 2,422 δισεκατομυρίων δολαρίων, συν άλλα 892 εκατομύρια απ' τους σπόνσορες. Η FIFA, η UEFA, και τα πρωταθλήματα της αγγλίας, της ισπανίας και της ιταλίας έχουν μεγάλα κέρδη απ' την παγκόσμια ποδοσφαιρική βιομηχανία. Τα δικαιώματα μεταδόσεων, τα έσοδα απ'τις μεταγραφές, οι διαφημίσεις, οι αμοιβές των ποδοσφαιριστών και η βιομηχανία των ποδοσφαιρικών ειδών είναι μερικά απ' τα συστατικά αυτής της βιομηχανίας.

Να σας πούμε τώρα τι ακριβώς είναι το Ντουμπάι; Θα το αφήσουμε για άλλη φορά, όταν θα πιάσουμε μια απ' τις «σκοτεινές» πλευρές της βιομηχανίας ποδοσφαίρου, τον τζόγο.



από: http://sarajevomag.gr/entipa/teuhos_30/i30_p24_cyberball.html

Τρομερά ενδιαφέρον.

...απορώντας με την παγκόσμια και διαχρονική απήχηση του συγκεκριμένου σπορ, εντόπισα μιαν εξήγηση στη μεγάλη κλίμακα που προϋποθέτει η διεξαγωγή του, δηλαδή στο εύρος του αγωνιστικού χώρου, ορατού απ' το φεγγάρι στα τεράστια στάδια τύπου ναζιστικών τελετών και στο ότι χιλιάδες άνθρωποι συναντούν εδώ την ευκαιρία μιας στιγμιαίας βύθισης σ' εκείνη τη μαζική σκοτοδίνη που ισοφαρίζει αλλεπάλληλους οργασμούς. Οπωσδήποτε, το να χάνεις την ταυτότητά σου στον βυθό των εντάσεων που απολαμβάνει το πλήθος κολυμπώντας με σπασμούς σ' έναν ωκεανό αδρεναλίνης, το να δραπετεύεις από την ατομική συνείδηση και να γίνεσαι το παλλόμενο ανώνυμο κύτταρο ενός πελώριου θηρίου που σαλεύει μουγκρίζοντας απειλητικά, θα πρέπει να προσεγγίζει τον απαράμιλλο ψυχοσωματικό ίλιγγο μιας ηδονής αποστραγγιστικής, της ηδονής με την οποία τελειώνει η Ιστορία. Μαρμαρυγές από την αίγλη του Κολοσσαίου.

Πρωτίστως, όμως δεν κατάλαβα ποτέ τι είναι αυτό που υποχρεώνει κάποιον να γίνει φίλαθλος εκείνης της ομάδας και όχι της άλλης. Πώς αρχίζει όλο αυτό; Από τι ή από πού πηγάζει μια τέτοια προτίμηση; Μου φαίνεται τόσο παράλογη όσο και η ρατσιστική εύνοια προς ένα ορισμένο χρώμα δέρματος σε βάρος όλων των άλλων. Εν ολίγοις, πώς γίνεται κανείς Παναθηναϊκός ή Ολυμπιακός; Τολμώ να υποθέσω ότι το ερώτημα δεν είναι τόσο αφελές όσο ακούγεται. Ξεκινάει κάποιος σε πολύ νεαρή ηλικία από μιαν εκατό τοις εκατό αυθαίρετη συμπάθεια (εφόσον σίγουρα όλες οι μεγάλες ομάδες έχουν, εξίσου, θαυμαστά προτερήματα, υπέροχους παίχτες, ένδοξο παρελθόν κ.λπ.) και κατόπιν, μόλις αυτή αμφισβητηθεί, είναι ικανός να φτάσει στο έγκλημα.

Εννοείται πως, άπαξ και ταυτιστείς με το συμφέρον μιας ομάδας, η αγάπη ενισχύεται βαθμιαία από τις επενδύσεις χαράς και λύπης που μεσολάβησαν σωρευτικά, όμως η εναρκτήρια, η ιδρυτική στιγμή της δυναμικής αυτού του έρωτα αποκλείει ριζικά τον ορθό λόγο, επομένως και την ηθική. Γιατί να δίνει κανείς το αίμα του για τον Ολυμπιακό και όχι για τον Παναθηναϊκό ή την ΑΕΚ; Ισως ο υποψήφιος φίλαθλος να ακολουθεί τα γούστα του πατέρα του ή, σ' ένα πιο σωστά οργανωμένο οιδιπόδειο, τα αντίθετα γούστα, ωστόσο η απόφαση είναι ακριβώς αυτό: μια σκοτεινή όσο και ανυποχώρηση παρόρμηση στο να είσαι μεροληπτικός μεταξύ ισοδύναμων επιλογών, οπότε πρέπει να διαλέξεις στην τύχη, ασκώντας τη βία που η τύχη απαιτεί για να υπερβεί τη νοημοσύνη. Ετσι εξηγείται, μάλλον, η συμπίεση του ψυχικού ελατηρίου που πυροδοτεί τον φανατισμό: όσο πιο αυθαίρετη ήταν μια απόφαση που έλαβε κάποιος στα 6 του χρόνια, τόσο πιο επιτακτικά ηχεί η εντολή να την υπερασπίζεται εφ' όρου ζωής ασυζητητί, διαφορετικά οι θυσίες που απαιτούν οι συνέπειες της απόφασης θα κατέρρεαν μ' ένα φύσημα...

Το ποια ομάδα καταλήγει να λατρεύει κάποιος είναι καθαρά θέμα περίγυρου. Βασικός παράγοντας ο τόπος γέννησης ή/και κατοικίας. Κοινώς Τουμπιώτης = (μ)ΠΑΟΚτζης, Πειραιώτης = γαύρος κτλ κτλ. Από κει και πέρα είναι το περιβάλλον γενικότερα, δηλαδή πατέρας, αδερφός, παρέες, γειτονιά κ.α.

Ξεπερνώντας το επίπεδο της επιλογής ομάδας, ο οπαδισμός όπως τον αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον, δε διαφέρει σχεδόν καθόλου από την ψυχολογία της νεολαίας φασισμού ή από την ψυχολογία οποιουδήποτε εκ των νοσηρών επαγγελμάτων/κοινωνικών ρόλων όπως αυτός του δεσμοφύλακα. Το όνομα, η ιστορία και η δόξα της ομάδας δεν χωράει καμία αμφιβολία στο νου του οπαδού. Η νίκη είναι μονόδρομος και κατάκτηση ενώ η ήττα είναι πάντα συνομωσία και πουλημένη διαιτησία. Η ουσία της ομάδας ενσαρκώνεται ενίοτε σε ποδοσφαιριστές που παίζουν χρόνια στην ομάδα είτε σε δυναμικούς προπονητές ή ακόμα και σε εκκεντρικούς προέδρους. Όλα τα προηγούμενα όμως μπορεί να αμφισβητηθούν στο όνομα της ομάδας...σε τι δηλαδή...σε ένα απλό όνομα, μια λατρεία, δύο σελίδες συνθήματα...η ομάδα uber alles!

Ο οπαδισμός, όπως και γενικότερα οι ψυχολογίες του όχλου, εξωτερικεύει βαθύτερα προβλήματα κοινωνικά και πολιτικά. Από κανέναν σύνδεσμο ομάδας και από καμία συγκέντρωση οπαδών δε λείπει η πρέζα, η ανεργία, η διαλυμένη οικογένεια, η πενία, η βενζινόκολλα, η ανέχεια, το μηχανάκι με τη σκασμένη εξάτμιση και η κοινωνικη βία. Ο οπαδισμός τριγκάρεται από το περιβάλλον, εξελίσσεται ως ένα είδος εξτρεμιστικής (sic) συλλογικότητας και αλληλεγγύης χωρίς καμία ουσιαστική βάση και τροφοδοτείται από κοινωνικοπολιτικά καύσιμα και εκρηκτικά.

Διάβασα ένα άρθρο του Ανδριανόπουλου σχετικά με τις ΠΑΕ, και θυμήθηκα αυτό το topic. Μπορεί να μην σχετίζονται απόλυτα τα θέματα, αλλά είναι μια καλή ευκαιρία να δουν τα παραπάνω post όσοι δεν τα έχουν διαβάσει ακόμα.  :)

Το παραθέτω γιατί πιστεύω ότι κάνει κάποιες εύστοχες παρατηρήσεις ύπαρξης προβλημάτων. Άλλο αν δεν συμφωνώ στους τρόπους επίλυσης που προτείνει.




Το ποδόσφαιρο έχει πάψει να αποτελεί αποκλειστική πάρεργη ενασχόληση των λεγομένων φιλάθλων. Συνιστά παράγοντα κοινωνικών συσχετισμών και οικονομικών διασυνδέσεων. Όταν στην ποδοσφαιρική αγορά συνωστίζονται παίκτες διαφορετικών εθνικοτήτων και κυκλοφορεί χρήμα που μεταφέρεται στα τραπεζικά συστήματα λογής χωρών, το ζήτημα της λεγόμενης «μπάλας» δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των συσπειρωμένων φανατικών των ομάδων. Ενδιαφέρει την εθνική οικονομία και παίζει ρόλο στην διαμόρφωση της καταναλωτικής κίνησης. Τηλεοπτικά δικαιώματα, διαφημιστικός τζίρος, αγοραπωλησίες παικτών και συμβολικών προιόντων των ομάδων συνιστούν σοβαρό κομμάτι της κίνησης της αγοράς και θεωρητικά συνεισφέρουν στην εθνική οικονομία.

Οι φίλαθλοι εκτός από οπαδοί είναι και καταναλωτές. Πληρώνουν για να παρακολουθήσουν αγώνες, για να αγοράσουν αναμνηστικά των ομάδων, επιλέγουν τηλεοπτικά κανάλια που μεταδίδουν αναμετρήσεις, συμβάλλοντας έτσι στον διαφημιστικό τους τζίρο και στο ύψος των εσόδων τους, και διαβάζουν έντυπα και ηλεκτρονικές σελίδες που ασχολούνται με το σπόρ. Τεράστιοι όγκοι φορολογικών εσόδων προκύπτουν από τις επιλογές φιλάθλων καταναλωτών ενώ μεγάλες ποσότητες χρήματος προκύπτουν και ανακυκλώνονται λόγω των επιλογών τους αυτών (τηλεοπτικά δικαιώματα ομάδων και ομοσπονδιών, ποσά μεταγραφών, διαφημίσεις σε γήπεδα κλπ).

Το ποδόσφαιρο λοιπόν σαν οικονομικό φαινόμενο παίζει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του εθνικού προιόντος. Δεν αναγνωρίζεται όμως σαν κάτι τέτοιο από την νομοθετούσα πολιτική αρχή. Πολύ συχνά οι ομάδες δεν αντιμετωπίζονται σαν εταιρίες αλλά σαν σύλλογοι τοπικής εμβέλειας και κοινωνικού ενδιαφέροντος. Με αποτέλεσμα πολύ συχνά επιχειρήσεις, όπως είναι οι Ποδοσφαιρικές Ανώνυμες Εταιρίες, να αντιμετωπίζονται με οπτική τοπικού σωματείου – φορέα κοινωνικών ευαισθησιών. Τα χρέη τους έτσι συχνά παραγνωρίζονται και η νομοθεσία δεν εφαρμόζεται. Κυβερνητικές ρυθμίσεις τακτοποιούν τις οφειλές τους και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ο φορολογούμενος καλείται να λύσει προβλήματα που έχουν προκληθεί από κακή διαχείριση η αλόγιστες μεταγραφικές κινήσεις. Είναι δυνατόν εταιρίες λ.χ. που βρίσκονται σε ειδική εκκαθάριση να ξοδεύουν εκατομμύρια ευρώ για την αγορά ποδοσφαιριστών;

Στον τομέα των μεταγραφών πάλι πολλά περίεργα συμβαίνουν που περνούν απαρατήρητα από τον έλεγχο κάποιων ρυθμιστικών αρχών. Διαφημίζεται η αγορά παικτών λ.χ. , με αντίστοιχες βέβαια εγγραφές στα βιβλία της εταιρίας, αλλά μετά ένα χρόνο οι παίκτες αυτοί (ανεξάρτητα της απόδοσής τους) αφήνονται ελεύθεροι να μετακινηθούν κάπου αλλού. Τι συμβαίνει ακριβώς στις περιπτώσεις αυτές; Πως περιουσιακά στοιχεία μιας εταιρίας αφήνονται να χαθούν δίχως έλεγχο η αντίδραση. Είναι οι αρχικές εγγραφές ακριβείς η μήπως υποκρύπτουν παρανομίες (λ.χ. ξέπλυμα χρήματος); Είναι η αποδέσμευση των παικτών διάφανη; H μήπως έχει υπάρξει «ιδιωτική» πώληση νωρίτερα πριν από την τυπική λήξη του συμβολαίου; Τι ρόλο παίζουν οι διάφοροι μάνατζερς που έχουν ξεφυτρώσει σαν αγριολούλουδα άξαφνα στον χώρο των αγοραπωλησιών αθλητών; Πληρώνουν αυτοί φόρους και σε ποιόν (σε ποια χώρα λ.χ.) για τις υπηρεσίες τους;

Το κρίσιμο ζήτημα του ανεξιχνίαστου όμως κόσμου των ποδοσφαιρικών συναλλαγών έχει να κάνει με τους οπαδούς και την προστασία τους. Οπως σημειώσαμε και πριν ο φίλαθλος είναι και καταναλωτής. Που συχνά πληρώνει αρκετά ακριβά για το προιόν που προτίθεται να απολαύσει. Ποιός όμως φροντίζει να εξασφαλίσει γι’ αυτόν ασφάλεια και καταναλωτική ικανοποίηση; Στα πλαίσια της ελεύθερης πάντα αγοράς υπάρχουν κανόνες που καθορίζουν την λειτουργία της και την σωστή ανάπτυξη του ανταγωνισμού. Δίχως κανόνες δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά. Ακόμα κι ο Friedrich von Heyek, ο πατέρας της νεοκλασσικής σχολής των οικονομικών, ομολογούσε πως η μοναδική παρέμβαση που είναι απαραίτητη στην αγορά είναι αυτή που έχει να κάνει με την σωστή λειτουργία του ανταγωνισμού. Κι’ ανταγωνισμός σημαίνει εξασφάλιση σωστής ποιότητας προιόντων ώστε να μην μπορεί κανείς να κοροιδέψει τον καταναλωτή, απαγόρευση κάθετων συμφωνιών και ποινικοποίηση της εξαίρεσης από την όποια συμφωνία ανάμεσα σε εταιρίες άλλων επιχειρήσεων ομοειδούς χαρακτήρα.

Αυτονόητα, και στα επαγγελματικά σπόρ αυτού του είδους η νομοθεσία είναι απόλυτα ισχυρή. Εφαρμόζεται όμως; Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λεγόμενη παραπλανητική διαφήμιση. Ποιός ακριβώς προστατεύει τον καταναλωτή φίλαθλο από τα λογής δημοσιεύματα, συνήθως προερχόμενα από τις ίδιες τις ποδοσφαιρικές εταιρίες, στην διάρκεια των καλοκαιρινών ιδίως μεταγραφών; Αγνωστοι του αστυνομικού δελτίου και αμφιβόλου επιπέδου αθλητές εμφανίζονται, συχνά - αλλά όχι πάντα - από έντυπα συνδεδεμένα επιχειρηματικά με την ιδιοκτησία κάποιας ομάδας, σαν «γίγαντες» του αθλήματος μετά την απόκτησή τους απ’ αυτήν. Ακόμη χειρότερα, στην διάρκεια της προετοιμασίας για την νέα περίοδο οι μεγαλύτεροι περίπου αστέρες του διεθνούς ποδοσφαιρικού στερεώματος προβάλλονται σαν έτοιμοι να αποκτηθούν από ελληνικά σωματεία – εταιρίες. Συχνότατα αποδεικνύεται πως ούτε καν συζήτηση δεν είχε γίνει με τα πρόσωπα αυτά.

Στο ενδιάμεσο διάστημα όμως η παραπλανητική αυτή διαφήμιση έχει κάνει την δουλειά της. Είτε ωθώντας τον φίλαθλο – καταναλωτή να αγοράσει ακριβά εισιτήρια διαρκείας της ομάδας του για όλη την καινούργια σεζόν. Είτε συντηρώντας το ενδιαφέρον υψηλό για τις τύχες της εταιρίας στην διάρκεια που δεν υπάρχει πραγματικό προιόν (λ.χ. αγώνες) και αποτροπή πιθανής στροφής του κοινού προς άλλες. Χώρια βέβαια που οι παράλληλες επιχειρηματικές σχέσεις εταιριών ποδοσφαίρου και εξειδικευμένων στο τομέα αυτόν ΜΜΕ είναι συζητήσιμο πόσο νόμιμες είναι. Από πλευράς προστασίας του καταναλωτή πάντοτε.

Κάτι που όμως είναι εντελώς εξωφρενικό και παραβιάζει κάθε λογική λειτουργίας της αγοράς είναι οι περίφημες τιμωρίες των ομάδων – ανωνύμων εταιριών αν κάποιοι οπαδοί προκαλέσουν επεισόδια. Η λεγόμενη «τιμωρία της έδρας» δεν μπορεί παρά να είναι εντελώς παράνομη. Διότι υπάρχουν πελάτες – φίλαθλοι που έχουν αγορασμένα εισιτήρια διαρκείας. Και ουδείς έχει το δικαίωμα να τους προκαλέσει οικονομική ζημιά με την αποστέρηση της απόλαυσης πληρωμένου ήδη προιόντος. Ας επιβάλλονται πρόστιμα στην προσωπική περιουσία των διοικητικών παραγόντων των ομάδων. Ας τους αφαιρούνται βαθμοί η ας μηδενίζονται σε κάποια παιχνίδια. Η απαλλοτρίωση περιουσιακών δικαιωμάτων, που είναι η τιμωρία της λεγόμενης έδρας, είναι εντελώς παράνομη.

Υπάρχει βέβαια και θέμα με την ποιότητα του τελικού προιόντος. Που εκεί βέβαια είναι δυσχερέστατη η εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία του καταναλωτή. Αλλά υψηλές τιμές (εισιτηρίων, τηλεοπτικών δικαιωμάτων και μισθολογίων παικτών) δεν μπορεί να συνυπάρχουν με ομάδες που σέρνονται και κοιμίζουν τους θεατές. Όπως βέβαια πρόβλημα υπάρχει και με τις παράλληλες εταιρίες που δημιουργούνται αποκλειστικά για την συνεργασία με μία μόνο επιχείρηση (οι σχέσεις – κάθετες συμφωνίες λ.χ. της ΠΑΕ Ολυμπιακός με την Θρύλος ΑΕ και την Καραισκάκης ΑΕ είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται διερεύνηση).

Πολύ ενδιαφέρουσα οπτική τόσο σχετικά με το από που πηγάζει ο φανατισμός, κυρίως όμως σχετικά με την τυχαία επιλογή έναντι ισοδύναμων επιλογών..
"ασκώντας τη βία που η τύχη απαιτεί για να υπερβεί τη νοημοσύνη"

κι όμως σχετίζονται περισσότερο.
Στο πρώτο μέρος του άρθρου του περιοδικού (http://sarajevomag.gr/entipa/teuhos_28/i28_p24_cyberball.html (http://sarajevomag.gr/entipa/teuhos_28/i28_p24_cyberball.html)) αναλύεται το γεγονός της υποδοχής του Ντέταρι στον Πειραιά, ως γεγονός μετασχηματισμού της οπαδικής ταυτότητας, όπου στο μπαλκόνι του δημαρχείου, εκτός από τον ίδιο, βγαίνουν να χαιρετίσουν ο ιδιοκτήτης της ομάδας Κοσκωτάς και ο τότε δήμαρχος του Πειραιά. Δλδ ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος.

μέχρι και 10 τεύχη πίσω (νομίζω) δεν ανεβάζουν ολόκληρα τα άρθρα
οκτωβρίου έχει και το γ' μέρος

https://www.youtube.com/watch?v=bYDO7O-cLEM

αυτό θ'αρέσει στον άλυτο και στο solid

Δεν έχουμε αποδείξεις ότι τo βιετναμέζικο ταξίδι του πρωταθλητή ελλάδας, μετά του προέδρου του φυσικά, ήταν «ταξίδι για δουλειές» και όχι «ταξίδι για fun». Έχουμε απλά πάμπολες αποδείξεις ότι στο σύγχρονο εταιρικό, «επαγγελματικό» ποδόσφαιρο, όλα είναι business και τίποτα «fun». Για την ακρίβεια το «fun» είναι το δηλητηριώδες τυράκι στη φάκα όπου μαζεύονται και φυλακίζονται οι οπαδοί - ξεπέφτοντας, με την θέλησή τους, στο επίπεδο εκείνων των ρωμαίων υποτελών που γέμιζαν άλλοτε το Kολοσσαίο. Kι αν υπάρχουν διαφορές, είναι σε βάρος του σήμερα: τ’ αφεντικά δεν πετάνε καρβέλια στις κερκίδες. Mόνο ντρόγκες και «νύχτα»...
Σπέσιαλ αφιερωμένο λοιπόν στα «στημένα», τα οποία τροφοδοτούν με τεράστια κέρδη εκείνους που τα στήνουν και τεράστια, ταπεινωτική βλακεία όλους μα όλους τους οπαδούς, το cyberball αυτού του τεύχους αναπαράγει επιλεγμένα αποσπάσματα απ’ το βιβλίο «Tα στημένα - ποδόσφαιρο και οργανωμένο έγκλημα» [1]. Tα αποσπάσματα είναι ενδεικτικά, από ένα βιβλίο 380 σελίδων - που ωστόσο «και λίγα λέει» απ’ όσα συμβαίνουν στον μαγικό κόσμο της μπάλας (για παράδειγμα δεν ασχολείται καθόλου με τις ντόπες).

http://www.sarajevomag.gr/entipa/teuhos_33/i33_p22_cyber.html

    ... Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαφθορά αποτελεί υπαρξιακή απειλή για το ποδόσφαιρο, παρόμοια με την διαλυτική επίδραση που είχε το ντόπινγκ σε άλλα σπορ. Tο κοινό δεν πρέπει να χάσει την πίστη του ότι το αποτέλεσμα σε κάθε ματς είναι αβέβαιο. Πρέπει να μείνει πεπεισμένο ότι το ταλέντο και η τύχη από μόνα τους είναι οι καθοριστικοί παράγοντες, και όχι κάποιοι σκιώδεις νταραβεριτζήδες...     
    Berliner Zeitung (τέλη Nοέμβρη 2009)

Mας αρέσουν τέτοιες δηλώσεις, ή παρατηρήσεις, ή ευχές! Eίναι κρίμα που το ελληνικό αθλητικό σύμπλεγμα είναι τόσο ποτισμένο απ’ το χρήμα ώστε να μην μπορεί να πει τόσο απλά και τόσο καθαρά ποιό είναι το “πρόβλημα” με τα στημένα ποδοσφαιρικά (και όχι μόνο άλλωστε) ματς: η αθωώτητα και η ευπιστία των οπαδών! Aυτό: μείνετε βλάκες, it’s O.K.!!!

http://www.sarajevomag.gr/entipa/teuhos_36/i36_p23_cyberball.html