THMMY.gr

Θα συμβιώσει ο αετός με την αρκούδα;

Του Henri Kissinger/ International Herald Tribune

Οι σχέσεις της Ρωσίας με τις ΗΠΑ έχουν δύο όψεις. Ο πρόεδρος Πούτιν βάλλει μεν κατά της αμερικανικής πολιτικής, αλλά o υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας διαβεβαιώνει ότι η Μόσχα επιθυμεί τη συνεργασία με την Ουάσιγκτον. Ο Λευκός Οίκος επιζητεί τη βοήθεια της Ρωσίας στον τομέα του περιορισμού των πυρηνικών όπλων, ενώ εφαρμόζει πολιτική στα σύνορα της Ρωσίας, την οποία το Κρεμλίνο και πολλοί Ρώσοι θα βρουν προκλητική.

Στο μεταξύ, αμφότερες οι χώρες απειλούνται από το ριζοσπαστικό Ισλάμ· η συνεργασία των πυρηνικών δυνάμεων του κόσμου είναι επιτακτική ανάγκη και πολλά πιεστικά θέματα –όπως το περιβάλλον και η αλλαγή του κλίματος– μπορούν να λυθούν μόνο σε διεθνή βάση. Δεδομένου του εύρους της αλληλεξάρτησης των εθνικών συμφερόντων τους, καμία πλευρά δεν είναι δυνατόν να επιθυμεί ή να μπορεί στ’ αλήθεια να αντέξει έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Οι δύο πρόεδροι

Ρωσία και Αμερική έφτασαν σε αυτό το σημείο υπό δύο προέδρους που ανήλθαν στην εξουσία σχεδόν ταυτόχρονα και θα φύγουν περίπου μαζί. Είναι αξιοσημείωτο ότι η σχέση μεταξύ των δύο προέδρων παρέμεινε πιο εποικοδομητική σε σύγκριση με τη σχέση μεταξύ των δύο χωρών. Η δυσαρέσκεια εκφράζεται και από τις δύο πλευρές: οι Αμερικανοί είναι απογοητευμένοι με τις εσωτερικές εξελίξεις στη Ρωσία και τη στάση της στο θέμα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ενώ διατηρούν επιφυλάξεις για τον τρόπο με τον οποίο η Μόσχα χειρίζεται τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Από την πλευρά των Ρώσων υπάρχει η αίσθηση ότι οι Αμερικανοί θεωρούν τη Ρωσία δεδομένη, ότι ζητούν κατανόηση για τις δικές τους δυσκολίες, αλλά είναι απρόθυμοι να σεβαστούν τις δυσκολίες της Ρωσίας. Οι Ρώσοι κατηγορούν τους Αμερικανούς ότι παρεμβαίνουν με απαράδεκτο τρόπο στα εσωτερικά τους ζητήματα και ότι προκαλούν (διεθνείς) κρίσεις χωρίς προηγουμένως να έχουν συμβουλευτεί κανέναν.

Για τους Αμερικανούς, η δεκαετία του 1990 στη Ρωσία ήταν μια περίοδος μεταρρύθμισης και προόδου. Οι περισσότεροι Ρώσοι, ωστόσο, θεωρούν ότι ήταν χρόνια εξευτελισμού, διαφθοράς και εθνικής παρακμής. Πολλοί Αμερικανοί επικρίνουν τον Πούτιν για την αυταρχική του διακυβέρνηση. Οι υποστηρικτές του θα συμφωνήσουν ότι προέχει η αποκατάσταση του εθνικού κύρους. Αυτήν την αντίληψη, σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, φαίνεται ότι υιοθετεί η μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων.

Ο Πούτιν κυβερνά στο πνεύμα της παράδοσης του Μεγάλου Πέτρου και της Μεγάλης Αικατερίνης. Αυταρχικοί πέρα από τα όρια ακόμη και των μοναρχιών του 18ου αιώνα, έβλεπαν τον εαυτό τους ως μεταρρυθμιστή, ο οποίος θα μπορούσε να οδηγήσει μια καθυστερημένη χώρα στον εκσυγχρονισμό.

Εάν πρόκειται η Ρωσία να ανακτήσει το ιστορικό της καθεστώς, η Αμερική από πολλές απόψεις είναι ο πλέον επιθυμητός συνεργάτης. Η Ρωσία δεν θα φθάσει στο σημείο να καταστήσει την Ασία επίκεντρο της πολιτικής της, εν μέρει επειδή η ίδια η Κίνα δεν θα αποτολμούσε αυτή τη συνεργασία. Οι δεσμοί της Ρωσίας με την Ευρώπη είναι παραδοσιακοί, αλλά η Ευρώπη, εκτός κι αν προχωρήσει η ενοποίησή της, διστάζει να αναλάβει τους ενδεχόμενους κινδύνους που θα εγκυμονούσε η αντιμετώπιση του ριζοσπαστικού τζιχάντ ή να επιβάλει ποινές για τη διάδοση των πυρηνικών.

Από στρατηγική άποψη, οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι πολύ σημαντικές η μία για την άλλη. Ωστόσο, μια νέα εποικοδομητική συνεργασία θα απαιτήσει την αναμόρφωση δύο βασικών στοιχείων: της τάσης της Αμερικής να θεωρεί εαυτόν κηδεμόνα του κόσμου και της ροπής των Ρώσων να επιδεικνύουν αδέξια την ισχύ τους κατά την εφαρμογή της διπλωματίας.

Ως οι δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις, οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν ειδική ευθύνη στο θέμα της διάδοσης των πυρηνικών όπλων. Το Ιράν είναι το κλειδί. Τα παζάρια στο Συμβούλιο Ασφαλείας θα πρέπει να οδηγήσουν κάπου. Η Ρωσία επιδιώκει άραγε ειδική θέση στο Ιράν, κι αν ναι, για ποιο λόγο; Υπάρχει κάποια διαφορετική εκτίμηση για την επικείμενη ιρανική πυρηνική ικανότητα;

Η πιο ευαίσθητη πτυχή των αμερικανικών σχέσεων με τη Ρωσία αφορά τους γείτονες της τελευταίας. Πολλοί Ρώσοι δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι πρόκειται για ξένες χώρες και αντιδρούν επιθετικά σε αυτό που θεωρούν απόπειρα των Αμερικανών να παραβιάσουν ιστορικά δεδομένα. Το ζήτημα απαιτεί συγκράτηση από αμφότερες τις πλευρές. Ως κάποιος που έχει υποστηρίξει ενθέρμως την εξάπλωση του ΝΑΤΟ στα σημερινά του όρια δεν θα συμφωνούσα με περαιτέρω εξάπλωση, παρά μόνο σε περίπτωση πολύ σημαντικής πρόκλησης.

Η πρόκληση

Μέγιστη πρόκληση είναι ο βαθμός στον οποίον η εσωτερική αλλαγή της Ρωσίας θα επηρεάσει τις αμερικανο-ρωσικές σχέσεις. Οι Ρώσοι θα πρέπει να δεχτούν ότι το αμερικανικό κοινό διαμορφώνεται από την ιστορία του, όπως και το ρωσικό, άλλωστε. Η Αμερική πάντοτε θα κρίνει τις άλλες κοινωνίες, σε κάποιο βαθμό, με βάση το πόσο σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οταν κάποιος αντί να συμβουλεύει αρχίζει να ασκεί πιέσεις, τότε προκύπτουν δυσεπίλυτα προβλήματα. Αναγκαστικώς οι εσωτερικές συνθήκες της Ρωσίας αποτελούν ένα αμάλγαμα του αυταρχικού της ιστορικού παρελθόντος και των νέων ευκαιριών που προέκυψαν από την πτώση του κομμουνιστικού ιδεολογικού συστήματος. Ενα δυτικού τύπου δημοκρατικό πολιτικο σύστημα δεν μπορεί να αναδυθεί εν μία νυκτί από το οικοδόμημα του ρωσικού πολιτικού παρελθόντος. Η Ρωσία του Πούτιν είναι το αποτέλεσμα της σύγκρουσης του κλειστού συστήματος της ΕΣΣΔ με τις απαιτήσεις ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

Οι νέες ευκαιρίες

Αυτή η σύνθεση συνδυάζει στοιχεία του ιστορικού ρωσικού αυταρχισμού, του συγκεντρωτικού γραφειοκρατικού κράτους και των νέων ευκαιριών που προέκυψαν από την εταιρική σχέση με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Προς το παρόν κυριαρχούν τα αυταρχικά, συγκεντρωτικά στοιχεία, αν και σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ρωσικής ιστορίας.

Στόχος της αμερικανικής πολιτικής θα πρέπει να είναι να μεγιστοποιήσει τα κίνητρα που θα κάνουν τη ρωσική εξέλιξη περισσότερο συμβατή με τα δημοκρατικά δεδομένα. Οι κυρίαρχοι παράγοντες που διαμορφώνουν αυτήν την εξέλιξη είναι εσωτερικοί, όχι εξωτερικοί. Η υπερβολική προσπάθεια καθορισμού αυτής της πολιτικής εξέλιξης στη Ρωσία είναι πιθανότερο να ενισχύσει παρά να αποδυναμώσει την τάση προς τον αυταρχισμό. Σε αυτό το πνεύμα, μια συνεργασία Ρωσίας - ΗΠΑ που δεν θα περιορίζεται απλώς στη διάλυση των παρεξηγήσεων, αλλά θα περιλαμβάνει και την ενεργή συνεργασία, θα αποτελέσει μέγιστη συμβολή στην ειρήνη, την πρόοδο και τη σταθερότητα.


Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - 23/3/2007 (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_22/03/2007_220441)