THMMY.gr

Μακαρθισμός στην Πολωνία των Κατσίνσκι

Εκρηξη εθνικισμού και κοινωνική οπισθοδρόμηση σημαδεύουν την πολιτική ατμόσφαιρα της χώρας

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

Το 1982, όταν η Πολωνία βρισκόταν κάτω από τον ζυγό της δικτατορίας του στρατηγού Γιαρουζέλσκι, ο ακτιβιστής του παράνομου εργατικού κινήματος «Αλληλεγγύη», Αντρέι Κράβτσικ, φυλακίστηκε για κατοχή μεγάλου όγκου αντικαθεστωτικών προκηρύξεων. Δεσμώτης της κρατικής ασφάλειας αναγκάσθηκε να υπογράψει κείμενο με το οποίο υποσχόταν ότι θα συνεργαστεί με τις αρχές, ώστε να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του. Σύμφωνα με την αμερικανική International Herald Tribune και την ισπανική El Pais, ο Κράβτσικ δεν κατέδωσε οποιονδήποτε αντικαθεστωτικό, αντιθέτως συνέχισε την παράνομη δράση του.

Μέχρι πρόσφατα, ο Κράβτσικ ήταν υφυπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού Γιάροσλαβ Κατσίνσκι και σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του δίδυμου αδελφού του και προέδρου της Δημοκρατίας, Λεχ Κατσίνσκι. Συνόδευε τον πρόεδρο της χώρας του στις επίσημες συναντήσεις του με τους Τζορτζ Μπους, Αγκελα Μέρκελ, Τόνι Μπλερ και άλλους ξένους ηγέτες. Ξαφνικά, η γη άνοιξε κάτω από τα πόδια του. Ενα δημοσίευμα του εβδομαδιαίου περιοδικού Wprost, που ξέθαψε τη δήλωση του 1982, ήταν αρκετό για να τον εξαναγκάσει σε παραίτηση, τον περασμένο Φεβρουάριο και να τον σύρει σε δίκη με τη ρετσινιά του πράκτορα της Μόσχας, αν και, τελικά, αθωώθηκε.

Κυνήγι μαγισσών

Αν ο κορυφαίος σύμβουλος του φανατικά αντικομμουνιστή και φιλοαμερικανού προέδρου της Δημοκρατίας υφίσταται πολιτικό λιντσάρισμα με τη δημοσίευση μόνο ενός άρθρου, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο πνιγηρή είναι η ατμόσφαιρα για τους απλούς ανθρώπους που «στοχοποιούνται» στο υπό εξέλιξη, μεσαιωνικού τύπου κυνήγι μαγισσών.

Δείγμα γραφής αποτελεί ο νέος «Νόμος της Κάθαρσης», ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την περασμένη Πέμπτη. Περίπου 700.000 δημόσιοι υπάλληλοι καλούνται να συμπληρώσουν, εντός δύο μηνών, δήλωση για το πολιτικό παρελθόν τους και να την καταθέσουν στο Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης, το αντίστοιχο της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών στην Αμερική του Μακαρθισμού. Λόγος γίνεται για 53 επαγγελματικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, εκπαιδευτικών, διπλωματών, εκδοτών, διευθυντικών στελεχών δημοσίων επιχειρήσεων και δημοτικών συμβούλων.

Στη δήλωση θα πρέπει να αναφέρουν αν συνεργάστηκαν, κάποια στιγμή, με τις υπηρεσίες του παλιού καθεστώτος. Το «Ινστιτούτο» θα διασταυρώσει τις δηλώσεις με τα αρχεία των παλιών μυστικών υπηρεσιών. Οσοι βρεθούν «εντάξει», θα παραδοθούν άσπιλοι στην κοινωνία. Οσοι διαπιστωθεί ότι ψεύδονταν, θα εξοστρακισθούν για δέκα χρόνια από τον δημόσιο τομέα. Για όσους ομολογήσουν τις αμαρτίες τους, ο Μέγας Ιεροεξεταστής επιφυλάσσει πιο επιεική αντιμετώπιση. Σε μια χώρα όπου η Καθολική Εκκλησία ασκούσε πάντα ισχυρή επιρροή, οι παραδόσεις δεν σβήνουν εύκολα.

Τα ερωτήματα είναι εύλογα: Για ποιο λόγο οι αδελφοί Κατσίνσκι κηρύσσουν τώρα εκστρατεία πολιτικών εκκαθαρίσεων, 18 χρόνια μετά την κατάρρευση του παλιού καθεστώτος; Με ποια λογική η σημερινή κυβέρνηση θα διώξει και θα κηλιδώσει ανθρώπους θεωρώντας αξιόπιστα τα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών του Γιαρουζέλσκι; Πώς να εξηγήσει κανείς το παράδοξο γεγονός ότι τα μέχρι στιγμής θύματα των πολιτικών διώξεων είναι όχι τόσο παλιοί κομμουνιστές, όσο πρώην στελέχη της «Αλληλεγγύης» και ιερείς της Καθολικής Εκκλησίας, των δύο πολιορκητικών κριών εναντίον του κομμουνισμού;

Ακόμη και ο ιστορικός ηγέτης της «Αλληλεγγύης» και πρώην πρόεδρος της Πολωνίας, Λεχ Βαλέσα, σύρθηκε στα δικαστήρια (αν και τελικά αθωώθηκε) με την κατηγορία του συνεργάτη των… Σοβιετικών!

Διώξεις στελεχών

Φαίνεται λογικό να υποθέσει κανείς ότι το πολιτικό πογκρόμ δεν έχει σχέση μόνο ή κυρίως με την εκκαθάριση των κομμουνιστών, οι οποίοι, επιτέλους, δεν έχουν σοβαρή επιρροή στην Πολωνία, σε αντίθεση με την Τσεχία, όπου έγιναν επίσης στόχοι ανελεύθερων μέτρων. Πιθανότερο είναι οι διώξεις να εκπορεύονται από ισχυρότατα κέντρα που πήραν στα χέρια τους τα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών μετά την κατάρρευση του παλιού καθεστώτος και επιχειρούν τώρα –σε μια περίοδο έντονης αστάθειας στις σχέσεις μεταξύ Πολωνίας, Ρωσίας, Γερμανίας και ΗΠΑ– να εξοστρακίσουν όλα τα στελέχη του κρατικού μηχανισμού που δεν ελέγχονται απολύτως ή να τα εκβιάσουν για να τα χειραγωγήσουν.

Σε κάθε περίπτωση, ο αντικομμουνισμός δεν είναι η μόνη διάσταση του ιδεολογικού σκοταδισμού στην Πολωνία των αδελφών Κατσίνσκι. Πρόσφατα, ο Πολωνός ευρωβουλευτής Μάτσιε Γκέρτιτς ξεσήκωσε σάλο αντιδράσεων στο Στρασβούργο όταν τύπωσε αντισημιτικό φυλλάδιο, με το λογότυπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εκεί, υποστήριζε ότι οι Εβραίοι είναι μια «τραγική κοινότητα» και ότι «δημιουργούν μόνοι τους γκέτο» με αποτέλεσμα να εμφανίζουν «βιολογικές διαφορές». Θαυμαστής του Φράνκο και του Σαλαζάρ, ο εν λόγω κύριος είναι πατέρας του υπουργού Παιδείας και αναπληρωτή πρωθυπουργού Ρόμαν Γκέρτιτς, επικεφαλής της ακροδεξιάς «Ενωσης Πολωνικών Οικογενειών», που προτείνει την απαγόρευση των αμβλώσεων και της «προπαγάνδας υπέρ της ομοφυλοφιλίας» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Αγκάθι στα πλευρά της Ευρώπης

Το χειρότερο είναι ότι οι συνέπειες από τον πολιτικό Μεσαίωνα της σημερινής Πολωνίας επεκτείνονται πολύ μακρύτερα από τα σύνορά της. Η ισπανική El Pais δημοσίευσε την περασμένη Πέμπτη ρεπορτάζ με τίτλο «Τα βέτο της Πολωνίας γίνονται εφιάλτης για την Ευρώπη» και παρέθεταν δήλωση ανώτερου αξιωματούχου των Βρυξελλών, κατά τον οποίο «η Πολωνία είναι αγκάθι καρφωμένο στα πλευρά της Ευρωπαϊκής Eνωσης». Αφορμή γι’ αυτήν τη διαπίστωση στάθηκε το επίμονο πολωνικό βέτο που εμποδίζει τη σύναψη εμπορικής συμφωνίας μεταξύ Ε.Ε. και Ρωσίας. Ωστόσο, ο κατάλογος των προβλημάτων που συνθέτουν τον ευρωπαϊκό «εφιάλτη» είναι πολύ ευρύτερος.

Προσπαθώντας να εκμεταλλευθούν πολιτικά τις κληροδοτημένες από την Ιστορία φοβίες των Πολωνών, οι αδελφοί Κατσίνσκι αναδεικνύονται σε πρωταθλητές ενός λαϊκίστικου, αντιγερμανικού και αντιρωσικού εθνικισμού. Ο Πολωνός υπουργός Αμυνας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, συνέκρινε ένα ειρηνικό αναπτυξιακό έργο, όπως ο ρωσογερμανικός αγωγός φυσικού αερίου στη Βαλτική, με το… σύμφωνο Ρίμπεντροπ - Μολότοφ μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της σταλινικής Σοβιετικής Ενωσης! Ο Λεχ Κατσίνσκι θέσπισε επιτροπή ιστορικών για την επανεκτίμηση των υλικών καταστροφών που προκάλεσαν στη Βαρσοβία οι ναζί, ώστε να ζητήσει πρόσθετες αποζημιώσεις από το Βερολίνο. Τον Ιούλιο του 2006, ακύρωσε τη σύνοδο κορυφής του λεγόμενου «Τριγώνου της Βαϊμάρης» με την Αγκελα Μέρκελ και τον Ζακ Σιράκ, μόνο και μόνο επειδή μία εναλλακτική, αριστερή εφημερίδα της Γερμανίας, η Tageszeit -η οποία, φυσικά, ουδεμία σχέση έχει με την κ. Μέρκελ- δημοσίευσε άρθρο που του ασκούσε σκληρή κριτική.

Τελευταίος, ιδιαίτερα σημαντικός κρίκος στην αλυσίδα, η συμφωνία ΗΠΑ - Πολωνίας - Τσεχίας για την αμερικανική αντιπυραυλική άμυνα, που δημιούργησε ατμόσφαιρα Ψυχρού Πολέμου στις σχέσεις Αμερικής- Ρωσίας εγκλωβίζοντας την Ευρώπη σε μια νέα διπολική αντιπαράθεση. Οι εκκλήσεις της Αγκελα Μέρκελ να συζητηθεί το θέμα σε επίπεδο ΝΑΤΟ και να υπάρξουν διαβουλεύσεις με τη Ρωσία ουδόλως φαίνεται να πτοούν τους αδελφούς Κατσίνσκι. Φαίνεται ότι οι σημερινοί ηγέτες της Πολωνίας, καθώς δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τα οξύτατα κοινωνικά προβλήματα του σκληρού παρόντος, με κυρίαρχο την ανεργία, και καθώς δεν μπορούν να προσφέρουν ένα καλύτερο μέλλον στους πολίτες τους, προτιμούν να τους «πουλήσουν» ένα ένδοξο παρελθόν, γεμάτο εθνικιστικούς και φυλετικούς μύθους. Δυστυχώς, δεν είναι οι μόνοι, σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας γεννά, ως Νέμεση και απροσδόκητο συμπλήρωμά της, την παγκοσμιοποίηση των εθνικισμών.


Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - 18/3/2007 (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_18/03/2007_219984)